Biglang sumiklab ang balita na maaaring susunugin ang gusali ng Commission on Audit (COA) — isang hakbang na nagpatigil sa atin para tanungin: Ano ba talaga ang nangyayari sa loob ng pambansang institusyon ng audit?

Sa simula, mahalagang maunawaan: Ang COA ang pangunahing ahensiyang nagsisigurado na ang perang bayan, proyekto at kontrata ay ginagamit nang tama at ayon sa batas. Kung may banta ito sa kanilang gusali—literal man o simbolikong—may malalim itong ibig sabihin.

Bakit nang ganoon?

Bagamat muna’y hindi pa kumpirmado ang lahat ng detalye, may mga ulat na nagpapahiwatig ng matinding tensyon: maling paggamit ng pondo, hindi maayos na pagsusuri ng mga proyekto, at tila kawalan ng pananagutan sa ilang mahalagang gawain. Halimbawa, sinabi ng COA na dahil sa kakulangan sa manpower nila ay may mga anomalya ang nakalusot. Ang tanong: Kung ang tagabantay mismo ng kaban ng bayan ay biktima ng kahinaan, anong mangyayari sa mga proyekto na dapat niyang bantayan?

Anomalya, ghost projects at tanong sa liderato

Sa mga nakaraang buwan, sumulpot ang mga kaso ng “ghost projects”—mga proyekto na tila nagawa at binayaran na, ngunit walang katibayan ng aktwal na konstruksyon. Ipinapakita nito na hindi lang simpleng pagkukulang ang problema: Ito ay maaaring sistemang sira. Sa ganitong sitwasyon, ang gusali ng COA ay hindi na lang simbolo ng audit at accountability—it becomes target ng galit na nagmumula sa nasa loob at labas.

Isinangguni rin ang bagong pinuno ng COA na si Gamaliel Cordoba na nagsimula ng isang fraud audit para sa mga flood-control projects sa Bulacan. Ito ay senyales na hindi lang insidente, kundi seryosong pagsubok sa integridad ng institusyon at ng sistema mismo.

Paano natin ito dapat tingnan?

Una, huwag natin itong tanggapin bilang dramatikong balita lang. Ito ay may direktang epekto sa buhay ng mamamayan: pera ng bayan, dasal ng taong nangangailangan, proyekto para sa kaligtasan at pag-unlad — lahat ay nakasalalay sa maayos na bentahan ng pananagutan.

Pangalawa, ang paganib sa gusali ng COA—kung mangyari man ito—ay magiging simbolo ng pagbagsak ng tiwala ng publiko. Kapag ang tagabantay mismo ay napasabak sa panganib, ano na kaya ang pagtingin natin sa mga proyekto sa barangay, lungsod, o probinsya?

Anong dapat asahan at ano ang dapat gawin?

Para sa pamahalaan: Kailangang harapin agad ang anumang ulat ng korapsyon, anomalya, at kahinaan. Ang pagsisiyasat ay hindi puwedeng palusot-palusot lamang—kailangan may konkreto at mabilis na aksyon.
Para sa mamamayan: Huwag lamang manood. Tanungin, pagmasdan, alamin kung saan napupunta ang pondo, at kung mahalaga sa iyo ang proyekto—makilahok sa diskurso.
Para sa media at civil society: Patuloy na magbigay liwanag sa mga nangyayari, huwag hayaang masakal ang impormasyon, dahil sa dilim sumisibol ang maling gawain.

Bakit ito pwede maging viral at mahalaga sa lahat?

Dahil ito ay usapin hindi lang para sa iilan — para sa bawat pintuan ng tahanan na humihiling ng tulong, para sa bawat daan na ginawa upang dalhin ang pag-asa, para sa bawat mamamayan na nagsakripisyo ng buwis at pag-asa. Kapag ang gusali ng COA ay tinatarget, ang tanong ay: sino ang susunod? Sino ang magbabantay sa tagabantay?

Konklusyon

Hindi pa malinaw kung tunay na susunugin ang gusali ng COA, o kung ito ay simbolikong banta lang. Pero ang mensahe ay malinaw: Ang institusyong dapat nagbabantay sa kaban ng bayan ay nasa gitna ng unos. At sa gitna ng unos, ang tanong ay: Magkakaroon ba tayo ng matibay na sagot? Magkakaroon ba tayo ng pagbabago?

Ang gusaling kinatatakutan ngayon ay maaaring simbolo ng sistemang dapat nating tandaan — hindi dahil sa taas-ng-gusali, kundi dahil sa taas-ng-pananagutan na dapat nitong dala.