Matapos ang ilang taong pananahimik, muling umani ng atensyon si dating Unang Ginang Imelda Romualdez Marcos matapos siyang makita sa ilang pampublikong okasyon ngayong 2025. Sa edad na 96, marami ang nagtatanong: kumusta na nga ba ang dating tinaguriang “Iron Butterfly” ng Pilipinas — ang babaeng minsang nagpasiklab ng karangyaan, kapangyarihan, at hindi mabilang na kontrobersiya?

Si Imelda Marcos, asawa ng yumaong Pangulong Ferdinand E. Marcos Sr., ay isa sa mga pinakakilalang personalidad sa kasaysayan ng bansa. Ang kanyang buhay ay isang makulay na halo ng kahirapan, ambisyon, kagandahan, at mga kontrobersiyang umabot hanggang pandaigdigang antas. Ngunit bago siya naging simbolo ng marangyang pamumuhay at kapangyarihan, dumanas muna siya ng matinding hirap sa kanyang kabataan.

Ipinanganak noong Hulyo 2, 1929 sa Maynila, lumaki si Imelda sa Leyte bilang anak ng abogado na si Vicente Orestes Romualdez at Remedios Trinidad. Sa kabila ng pagkakabilang sa pamilyang Romualdez, isa sa mga iginagalang na angkan sa probinsya, ang pamilya ni Imelda ay dumaan sa matinding kahirapan. Sa isang bahagi ng kanyang talambuhay, inamin niyang minsan silang tumira sa garahe at natutulog sa karton matapos pumanaw ang kanyang ina.

Ang batang si Imelda, sa kabila ng lahat ng iyon, ay lumaking may pangarap — hindi lamang para sa kagandahan kundi para sa dangal at karangyaan. Sa kanyang kabataan, nakilala siya bilang isang beauty queen at singer, at noong 1953, lumuwas siya ng Maynila dala lamang ang 5 piso sa bulsa at ang matinding pagnanais na magtagumpay.

Taong 1954 nang magbago ang takbo ng kanyang buhay — nang makilala niya si Ferdinand Marcos, isang ambisyosong kongresista na kalaunan ay magiging pangulo ng bansa. Pagkalipas ng labing-isang araw ng panliligaw, nagpakasal sila. Dito nagsimula ang isa sa pinakakontrobersiyal na kabanata ng kasaysayan ng Pilipinas.

Bilang Unang Ginang mula 1965 hanggang 1986, ginamit ni Imelda ang kanyang ganda, tikas, at karisma upang ipakita ang Pilipinas bilang isang modernong bansa. Siya ang nasa likod ng pagtatayo ng mga dambuhalang gusali tulad ng Cultural Center of the Philippines, Folk Arts Theater, at Manila Film Center — mga proyekto na naglalayong ipagmalaki ang sining at kultura ng bansa. Ngunit sa mata ng marami, ang mga ito’y simbolo rin ng labis na paggasta at pagwawaldas sa kaban ng bayan.

Isa sa mga hindi malilimutang eksena sa panahon ni Imelda ay ang kanyang papel sa Miss Universe 1974, ang kauna-unahang Miss Universe na ginanap sa Pilipinas. Upang matiyak ang engrandeng pagdiriwang, ipinag-utos umano niya sa sandatahang lakas na pigilan ang paparating na bagyo — at sa di-inaasahang pagkakataon, natuloy ang patimpalak sa ilalim ng maaraw na langit.

Ngunit habang pinupuri ng ilan ang kanyang “cultural diplomacy”, unti-unti ring nabunyag ang mga alegasyon ng korapsyon at labis na luho. Ang kanyang mahigit 3,000 pares ng sapatos na natagpuan sa Malacañang matapos ang People Power Revolution ng 1986 ay naging simbolo ng “excess” ng Marcos regime.

Pagkatapos ng pagpapatalsik sa kanila, ipinatapon sa Hawaii ang pamilya Marcos. Doon, pumanaw si Ferdinand Marcos noong 1989. Si Imelda naman ay bumalik sa Pilipinas noong dekada 90 upang harapin ang mga kasong graft at ill-gotten wealth. Noong 2018, hinatulan siya ng Sandiganbayan na guilty sa pitong bilang ng graft dahil sa pagtatago ng milyon-milyong dolyar sa Swiss bank accounts. Gayunpaman, nakapagpiyansa siya at nanatiling malaya dahil sa kanyang edad at patuloy na apela sa Korte Suprema.

Sa kabila ng mga kaso at kontrobersiya, nanatili siyang aktibo sa pulitika. Naging kongresista ng Leyte at kalaunan ng Ilocos Norte, ginamit ni Imelda ang posisyon upang muling buhayin ang imahe ng pamilyang Marcos bilang tagapagdala ng “ginintuang panahon.” Ito ang naratibong tumulong sa unti-unting pagbabalik ng kanilang impluwensya — na humantong sa pagkahalal ng kanyang anak na si Ferdinand “Bongbong” Marcos Jr. bilang pangulo noong 2022.

Ngayong 2025, si Imelda Marcos ay isa nang matandang babae na tahimik na namumuhay, ngunit nananatiling isa sa mga pinaka-pinag-uusapan sa bansa. Noong Marso 2024, siya ay naospital dahil sa pneumonia, ngunit ayon kay Pangulong Bongbong Marcos, ang kanyang ina ay “in good spirits” at tuloy ang paggaling. Sa kanyang ika-96 na kaarawan noong Hulyo 2025, isang pribadong pagdiriwang sa Ilocos Norte ang ginanap, kung saan binigyan siya ng parangal ng kanyang pamilya para sa kanyang “strength, grace, and unwavering love.”

Hanggang ngayon, wala pang pinal na desisyon mula sa Korte Suprema hinggil sa kanyang mga kaso. Gayunpaman, nananatili siyang malaya habang dinidinig pa ang mga ito. Sa mga panayam, hindi nawawala ang kanyang kumpiyansa at paniniwala na “lahat ng aking ginawa ay para sa bayan.”

Para sa ilan, si Imelda ay isang babaeng dapat hangaan dahil sa kanyang determinasyon at tapang; para naman sa iba, isa siyang paalala ng labis na kapangyarihan at katiwalian. Ngunit anuman ang panig na iyong paniniwalaan, hindi maikakaila na si Imelda Marcos ay isang alamat na buhay pa rin sa kasaysayan ng Pilipinas — isang babaeng nagsimula sa kahirapan, umakyat sa tuktok ng lipunan, at hanggang ngayon ay simbolo ng kagandahan, kapangyarihan, at kontrobersiya.

Habang tumatanda siya, tila unti-unti nang humuhupa ang kanyang mga kilos sa publiko, ngunit ang kanyang impluwensya sa politika at kultura ay hindi pa rin nawawala. Sa mga mata ng ilan, siya pa rin ang “Iron Butterfly” — marupok sa edad, ngunit matatag sa paniniwala na siya’y bahagi ng kasaysayan na hindi dapat kalimutan.

Sa huling bahagi ng kanyang buhay, tila pinili ni Imelda na manahimik at ilaan ang natitirang panahon sa piling ng kanyang pamilya. Ngunit para sa sambayanan, ang kanyang pangalan ay mananatiling bahagi ng mga pahina ng kasaysayan — isang kuwento ng kapangyarihan, kayamanan, at isang babaeng hindi kailanman nawala sa mata ng mundo.