Sa isang bansang may makulay at mapaghamong kasaysayang pampulitika, ang bawat bulong, bawat pahiwatig ng ‘di-pagkakasundo, ay mabilis na nakakakuha ng atensyon. Kamakailan, muling umikot ang mga katanungan at haka-haka na tumututok sa pinakahaligi ng seguridad ng estado: ang Sandatahang Lakas ng Pilipinas (AFP). Ang nagbabagang tanong sa isip ng marami, na pinalakas pa ng mga diskusyon sa iba’t ibang sulok ng midya: Mayroon bang namumuong hinaing sa loob ng hanay ng militar? Nagsalita na nga ba ang mga sundalo?

Ang mga ganitong uri ng usapin ay hindi basta-basta. Ang mga ito ay may kakayahang yumanig sa pundasyon ng tiwala ng publiko at magdulot ng ‘di-kinakailangang pangamba na maaaring makaapekto hindi lamang sa pulitika, kundi pati na rin sa ekonomiya. Sa isang panahon kung saan ang bansa ay nagsusumikap na bumangon mula sa mga nakaraang pagsubok at harapin ang mga kasalukuyang hamon, ang stabilidad ay isang napakahalagang sangkap.

Sa gitna ng mga umiikot na tanong na ito, isang malinaw at matatag na tinig ang lumabas upang magbigay-linaw at pawiin ang anumang pagdududa. Ang pamunuan mismo ng AFP, sa pamamagitan ng mga opisyal na pahayag, ay nagbigay diin sa isang bagay na hindi dapat malimutan: ang kanilang propesyonalismo at di-natitinag na katapatan sa Konstitusyon at sa legal na itinatag na awtoridad.

Ang Opisyal na Paninindigan: “Hindi Kami Tanga”

Isang makabuluhang pahayag ang iniugnay kay AFP Chief of Staff General Romeo Brawner Jr. na nagsisilbing tugon sa mga nananawagan ng mga hakbang na labas sa proseso ng Saligang Batas. Ayon sa mga ulat, ang mensahe ng heneral ay malinaw: ang militar ay natuto na sa mga aral ng nakaraan. Ang pahiwatig ng mga katagang “Hindi naman kami tanga” ay malalim. Ito ay isang pagkilala sa masalimuot na resulta ng mga nakaraang pampulitikang pagbabago sa bansa, partikular na ang mga kaganapan ng EDSA 1 at EDSA 2.

Binibigyang-diin ng pahayag na ito na ang AFP ay isang propesyonal na organisasyon. Ang kanilang mandato ay protektahan ang sambayanan at ang estado, hindi ang maging kasangkapan para sa mga pampulitikang adyenda. Nauunawaan ng kasalukuyang pamunuan na ang kanilang pakikilahok sa mga ‘di-konstitusyonal na pag-aalis ng kapangyarihan ay nagdulot lamang ng pansamantalang pagbabago sa mga mukha sa gobyerno, ngunit hindi palaging nasolusyonan ang mga ugat ng problema, tulad ng katiwalian at kahirapan.

Mas lumala pa, ayon sa pananaw na ito, ang mga nakaraang pag-aaklas ay nagresulta lamang sa pagpapalit ng isang grupo ng mga pulitiko ng isa pa, na sa huli ay sila-sila rin ang nakinabang. Ang mga sundalo, at higit sa lahat ang ordinaryong mamamayan, ay naiwan upang harapin ang mga resulta ng kawalang-tatag.

Ang paninindigang ito ng AFP ay isang mahalagang angkla. Ipinapakita nito ang pag-mature ng institusyon. Sila ay nakatutok sa kanilang pangunahing misyon: ang pagtatanggol sa teritoryo ng bansa laban sa mga panlabas na banta at ang pagtulong sa pagpapanatili ng kapayapaan at kaayusan sa loob ng bansa. Ang anumang panawagan para sa kanilang interbensyon sa pulitika ay isang ‘di-pagkilala sa kanilang propesyonalismo.

Ang Aral ng Nakaraan: EDSA 1 at 2 Bilang Paalala

Upang lubos na maunawaan ang kasalukuyang posisyon ng militar, mahalagang balikan ang kasaysayan. Ang EDSA People Power Revolution noong 1986 (EDSA 1) ay nag-alis sa pwesto kay Ferdinand Marcos Sr. Ang EDSA 2 noong 2001 naman ay nagpatalsik kay Joseph Estrada. Sa parehong pagkakataon, ang pag-atras ng suporta ng militar ay naging kritikal na salik.

Gayunpaman, ang mga dekada na sumunod sa mga kaganapang ito ay nag-iwan ng mga kumplikadong aral. Maraming historyador at political analyst ang nagsasabi na habang ang mga ito ay nagpakita ng kapangyarihan ng mamamayan, ang mga sistemikong problema ng bansa ay nanatili. Ang katiwalian ay ‘di umano nagbago lamang ng anyo, at ang pulitika ay nanatiling pinatatakbo ng mga makapangyarihang pamilya at interes.

Para sa mga sundalo sa kasalukuyan, ang mga kaganapang ito ay nagsisilbing isang mahalagang paalala. Ang tanong para sa kanila ay hindi lamang kung sino ang nakaupo sa Malacañang, kundi kung paano nila pinakamahusay na mapagsisilbihan ang bansa nang hindi nalalagay sa alanganin ang mismong Konstitusyon na kanilang sinumpaang ipagtanggol. Ang pag-ulit sa mga nakaraang aksyon ay maaaring magdulot muli ng ‘di-pagkakaunawaan at lamat sa loob ng kanilang hanay, isang bagay na magiging mapanganib lalo na’t ang bansa ay nahaharap sa mga seryosong banta sa seguridad.

Ang tunay na nakikinabang sa mga ganitong uri ng kaguluhan, ayon sa mga pagsusuri, ay ang mga “kontrapartido” o ang mga grupong pampulitika na nag-aabang lamang ng pagkakataon na makuha ang kapangyarihan. Ang mga ordinaryong sundalo at mamamayan ay bihirang makaramdam ng tunay at pangmatagalang benepisyo mula sa mga biglaang pagbabago sa gobyerno.

Ang Tunay na Laban: Katiwalian at Pambansang Interes

Kung ang militar ay nakatutok sa kanilang mandato, saan kung gayon dapat ituon ng mamamayan ang kanilang atensyon? Iminumungkahi ng ilang tagamasid na ang mga panawagan para sa pagbabago ng gobyerno ay isang anyo ng paglihis mula sa mas malalaking isyu.

Isa sa mga pangunahing isyung patuloy na binabanggit ng kasalukuyang administrasyon ay ang laban kontra sa malalim na nakaugat na katiwalian. Sinasabi ng mga tagasuporta ng administrasyon na ang mga repormang ipinapatupad nito ay bumabangga sa mga makapangyarihang interes na matagal nang nakikinabang sa lumang sistema. Dahil dito, ang mga “pag-atake” at mga pagtatangka sa destabilisasyon ay inaasahan.

Ayon sa pananaw na ito, ang kasalukuyang Pangulo, si Bongbong Marcos (PBBM), ay nasa isang posisyon kung saan siya ang sinasabing may tapang na harapin ang mga ito. Ang narrative na ito ay nagsasabi na si PBBM lamang ang pangulong naglakas-loob na banggain ang mga anomaliya na matagal nang pinoprotektahan.

Sa kabilang banda, ang mga kritiko ay may sarili ring mga pananaw, na nagbibigay-diin sa mga isyu ng accountability at transparency. Sa gitna ng magkakaibang panig na ito, ang militar ay nananatili sa isang posisyon ng neutralidad pampulitika.

Ang kanilang katapatan ay wala sa isang tao o sa isang partido, kundi sa bandila at sa Konstitusyon. Ito ang dahilan kung bakit ang anumang panawagan para sa isang “kudeta” o mga katulad na hakbang ay tiyak na hindi makakakuha ng suporta mula sa kanilang hanay. Malinaw sa mga sundalo na ang kanilang papel ay ang maging tagapagtanggol, hindi tagapamagitan sa mga away-pampulitika.

Panawagan para sa Pagkakaisa at Mapanuring Pag-iisip

Sa huli, ang mga ulat ng ‘di-umano’y pag-alma ng mga sundalo ay nagsisilbing paalala para sa lahat ng Pilipino na maging mapanuri. Mahalagang suriin ang pinanggagalingan ng impormasyon at unawain ang motibasyon sa likod ng mga ito. Ang mga pagtatangka sa destabilisasyon, sinadya man o hindi, ay walang naidudulot na kabutihan sa bansa.

Ang Armed Forces of the Philippines ay nagpakita ng isang matatag na paninindigan. Sila ay mananatiling tapat sa kanilang sinumpaang tungkulin. Ang kanilang pokus, kasama ang pambansang pulisya, ay ang pagsiguro sa kapayapaan at seguridad upang ang gobyerno ay makapagpatuloy sa paghahatid ng serbisyo at ang ekonomiya ay umunlad.

Para sa mga mamamayan, ang hamon ay ang huwag magpadala sa mga emosyonal na panawagan na maaaring magdulot ng kaguluhan. Ang tunay na pagbabago ay hindi makakamit sa pamamagitan ng mga shortcut na labag sa batas, kundi sa pamamagitan ng pagpapalakas ng mga institusyon, paggiit ng accountability sa tamang proseso, at pagkakaisa para sa pambansang interes.

Ang tinig ng mga sundalo ay nagsalita na, at ang kanilang mensahe ay hindi pag-alma, kundi propesyonalismo. Ang kanilang paninindigan ay para sa Konstitusyon. Ito ang dapat na magbigay ng kapanatagan sa publiko—na ang mga tagapagtanggol ng bayan ay nananatiling matatag sa kanilang pwesto, tapat sa kanilang sinumpaang tungkulin, at nakatutok sa kapakanan ng buong sambayanang Pilipino.