Sa gitna ng mainit na imbestigasyon ng Senado, muling umalingawngaw ang pangalan ni Sarah Discaya—isang kontraktor na umano’y nakakuha ng milyun-milyong proyekto mula sa Department of Public Works and Highways (DPWH) sa kabila ng mga ulat ng substandard at ghost projects. Ang mga rebelasyong lumitaw sa Blue Ribbon Committee ay tila sumabog na bomba: pinag-uusapan ngayon kung gaano kalalim ang ugat ng korapsyon sa DPWH at kung sinu-sino pa ang sangkot dito.

Isang Sistemang Bulok Mula Itaas Hanggang Ibaba

Ayon kay Senator Erwin Tulfo, hindi sana aabot sa ganitong antas ang imbestigasyon kung ginawa lamang ng mga ahensya ng gobyerno ang kanilang tungkulin. “Ang problema, walang kumilos. Walang nagbantay. Para bang normal na lang ang korapsyon sa ating bansa,” ani Tulfo.

Habang tinatanong ni Tulfo ang mga opisyal ng Government Procurement Policy Board (GPPB), nabunyag na ilang top contractors ng gobyerno—kabilang ang mga kumpanyang St. Timothy Construction, Wawa Builders, at SYMS Construction—ay may “unsatisfactory” o mababang performance rating, ngunit patuloy pa ring nakakakuha ng bagong proyekto.

Nang tanungin kung bakit hindi na-blacklist ang mga kumpanyang ito, sumagot ang kinatawan ng GPPB na hindi raw sila ang nagba-blacklist. Ang responsibilidad daw ay nasa mismong ahensya, gaya ng DPWH.

“Kung ganon,” tugon ni Tulfo, “bakit nakalusot ang mga kontraktor na ito? Bakit nakakuha pa sila ng mga proyekto kahit palpak na ang mga nakaraang ginawa?”

“Walang Ginawa ang Dati”

Si DPWH Secretary Vince Dizon mismo ang umamin: “Maraming safeguards na dapat ipinatupad noon, pero hindi ginawa. Maraming proyekto ang walang maayos na monitoring. At mas masahol pa — may mga proyektong bayad na pero hindi man lang nagsimula.”

Sa unang dalawang linggo pa lang ng bagong pamunuan, higit 100 kaso ng ghost o substandard projects ang natukoy sa iba’t ibang bahagi ng bansa — mula Bulacan hanggang Mindoro at La Union. Kabilang sa mga proyektong ito ang mga flood control systems, kalsada, at tulay na “natapos sa papel” pero wala sa aktwal.

Ayon kay Dizon, “May mga kontrata na dapat 300 days ang duration, pero sa record, matapos daw sa loob ng ilang linggo lang. Nabayaran pa.”

Pagsasabwatan: DPWH + Contractors

Hindi rin itinanggi ni Dizon na may collusion o sabwatan sa pagitan ng ilang opisyal ng DPWH at mga kontratista.
“Absolutely, Mr. Chair,” sagot niya sa tanong ni Tulfo. “Makikita mo na mula district engineers, project engineers, hanggang sa ilang mataas na opisyal — may mga kasabwat. Pare-parehong kumikita.”

Ibinunyag din ni Dizon na nag-file na sila ng kaso laban sa 26 katao, kabilang ang 20 DPWH personnel at ilang kontraktor. Isa sa mga kumpanyang nakasuhan ay ang St. Timothy Construction, na pag-aari umano ni Sarah Discaya, na dati nang binanggit sa mga naunang privilege speech sa Senado.

Ang Papel ni “Discaya”

Si Discaya, na konektado sa ilang kontrata sa Bulacan at iba pang rehiyon, ay iniugnay sa mga proyektong “pinilit tapusin sa papel.”
May mga dokumentong nagpapakitang “completed” na raw ang proyekto kahit wala pang aktwal na trabaho. Ayon kay Dizon, tatlong linggo pa lamang bago ang imbestigasyon, may mga lugar na biglang “inayos” ang mga proyekto — tila minadaling tapusin para lang magmukhang lehitimo.

Ngunit ayon sa ilang testigo, si Discaya at ang kanyang kumpanya ay itinanggi ang anumang kaugnayan sa ghost projects. Ipinunto nila na ang lahat ng proyekto ay may kaukulang papeles at aprubado ng DPWH. Gayunman, lumilitaw sa mga dokumentong hawak ng Senado na ilang proyekto ng kanyang kompanya ay nabigyan ng pondo ngunit walang pisikal na ebidensiya ng pagkakagawa.

Dating DPWH Undersecretary, Nagbitiw Pero Patuloy na Sinisiyasat

Isa rin sa mga sumabit sa imbestigasyon ay si dating Undersecretary Maria Catalina Cabral ng DPWH, na nagbitiw sa tungkulin bago pa man humarap sa Senado.
Ayon kay Dizon, “Tinanggap ko ang kanyang courtesy resignation dalawang gabi bago ang hearing.”

Ngunit hindi ito nakalusot kay Senator Marcoleta, na iginiit: “Kahit nagbitiw siya, hindi ibig sabihin ligtas na siya. Marami kaming personal na tanong na kailangang sagutin.”
Partikular na tinukoy ni Marcoleta ang diumano’y text message ni Cabral kay dating Senate President Tito Sotto, na umano’y naglalaman ng mga sensitibong impormasyon tungkol sa “sistema” sa loob ng DPWH.

Saan Nagkulang ang Sistema

Sa pagdinig, pinuna rin ng mga senador ang Philippine Contractors Accreditation Board (PCAB). Ayon kay Tulfo, kahit may mga ulat na substandard ang ilang kontraktor, wala raw aksyon ang PCAB hangga’t walang pormal na reklamo.

“Paano kayo kikilos kung hindi magrereklamo ang tao, e kayo mismo may hawak ng record ng mga palpak na proyekto?” tanong ni Tulfo.
Sinabi ng kinatawan ng PCAB na “wala silang natatanggap na formal report.”
Agad namang sinupalpal ito ni Tulfo: “Siguro kasi busy din kayo sa paghahanap ng proyekto sa gobyerno. Kalokohan ‘to. Kailangan na itong repasuhin.”

Ghost Projects sa Buong Bansa

Sa ulat ni Dizon, may mga ulat ng ghost projects sa La Union, Oriental Mindoro, Nueva Vizcaya, Eastern Samar, at ilang bahagi ng Mindanao.
Ayon kay Senator Kiko Pangilinan, dapat daw imbitahan sa susunod na hearing ang mga lokal na opisyal at kontraktor mula sa mga naturang lugar upang mas mapalalim pa ang imbestigasyon.

“Hindi lang ito tungkol sa iisang distrito,” wika ni Pangilinan. “Ito ay larawan ng isang sistemang matagal nang bulok — isang kultura ng katiwalian na kailangang putulin.”

Panawagan ng Accountability

Sa pagtatapos ng pagdinig, tiniyak ni Secretary Dizon na ipagpapatuloy ng DPWH ang internal investigation kahit pa nagbitiw na ang ilang opisyal.
“Walang makakatakas. Kung may pananagutan, mananagot,” aniya.

Samantala, inihayag ni Tulfo na maghahain siya ng panukalang batas upang higpitan ang proseso ng pag-apruba ng mga proyekto, lalo na sa mga flood control at road construction contracts, na madalas umanong ginagamit sa “kickback schemes.”

Ang imbestigasyong ito ay nagsisilbing salamin ng lumang kultura ng katiwalian — kung saan ang mga proyekto ay nagiging negosyo, at ang serbisyo publiko ay naliligaw sa gitna ng personal na interes.

Sa mga salitang binitiwan ni Senator Tulfo:
“Kung tutuusin, madali lang sana ‘to — gawin lang ang tama. Pero sa isang sistemang matagal nang binabalot ng kurapsyon, ang tama ay nagiging banta. At ang katotohanan, tinatakbuhan.”

Habang lumalalim ang imbestigasyon, ang pangalan ni Discaya ay patuloy na bumabalik sa gitna ng usapan — simbolo ng kung paano nagiging personal ang isyu ng katiwalian, at kung paanong ang ilang piling tao ay tila hindi kayang galawin.

Ngunit sa harap ng Senado at sa mata ng publiko, malinaw ang panawagan: Panagutin ang lahat, saan man sila naroroon.