Sa isang liblib na baryo sa Laguna, kilala ng halos lahat si Mang Berting. Siya yung matandang laging nakasuot ng kupas na polo shirt, may bitbit na bayong, at mabagal na kung maglakad dahil sa rayuma. Kung titingnan mo siya, aakalain mong isa lamang siyang pulubi na naghihintay ng limos. Pero ang hindi alam ng marami, si Mang Berting ay dating may-ari ng malalawak na lupain sa kanilang lugar. Ang bawat gatla sa kanyang noo at kalyo sa kanyang mga palad ay saksi sa kung paano niya itinaguyod mag-isa ang tatlong anak—sina Rico, Gina, at Jun—mula nang pumanaw ang kanyang asawa, dalawang dekada na ang nakalilipas.

Ang pangarap ni Mang Berting ay simple lang: ang makita niyang maging matagumpay ang kanyang mga anak. At nangyari nga iyon. Si Rico ay naging Engineer sa Maynila, si Gina ay naging Accountant na nakapangasawa ng isang negosyante, at si Jun naman ay naging Seaman. Lahat sila ay may magagandang buhay, malalaking bahay, at magagarang sasakyan. Sa mata ng mga kapitbahay, napakaswerte ni Mang Berting. Dakila siyang ama. Pero sa likod ng mga ngiti tuwing graduation, may nakatagong pait na unti-unting lumalabas habang humihina ang katawan ng matanda.

Nagsimula ang lahat nang ma-stroke si Mang Berting ng bahagya. Hindi naman siya naging baldado, pero kailangan na niya ng alalay sa pagkilos at maintenance na gamot. Doon na lumabas ang tunay na kulay ng kanyang mga anak. Nagpatawag ng “family meeting” si Rico sa lumang bahay kung saan nakatira si Mang Berting—ang bahay na ipinundar niya at ng yumaong asawa. Dumating ang tatlo kasama ang kani-kanilang asawa, pero wala silang dalang pasalubong o gamot. Ang dala nila ay titulo ng lupa at mga dokumento.

Sa gitna ng sala, habang nakaupo si Mang Berting sa kanyang tumba-tumba, narinig niya ang mga salitang dumurog sa kanyang puso. “Tay, ibebenta na natin ‘tong bahay,” bungad ni Rico, walang paligoy-ligoy. “Sayang kasi, luma na at malaki ang value ng lupa. May buyer na kami.” Natigilan ang matanda. “Saan ako titira?” mahina niyang tanong. Nagkatinginan ang magkakapatid. “Kasi Tay,” sumabat si Gina, habang pinapaypayan ang sarili, “Hindi ka naman pwedeng tumira sa condo ko, masikip. At saka, ayaw ng asawa ko ng may kasamang matanda, baka raw mahawa ang mga bata sa sakit mo.”

Bumaling si Mang Berting kay Jun, ang bunso. “Ikaw, anak? Malaki ang bahay mo sa Cavite.” Nagkamot ng ulo si Jun. “Tay, lagi akong wala, nasa barko. Yung misis ko naman, busy sa business. Walang mag-aalaga sa’yo dun. Magiging pabigat ka lang sa mga katulong.” Pabigat. Ang salitang iyon ay parang punyal na itinarak sa dibdib ni Mang Berting. Ang mga kamay na nagpunas ng kanilang pwet noong sanggol pa sila, ang mga balikat na pinagbuhatan ng sako-sakong palay para may pang-tuition sila, ngayon ay itinuturing na pabigat.

Ang naging desisyon? Dadalhin si Mang Berting sa isang maliit at sira-sirang kubo sa dulo ng bukid na pag-aari pa rin naman nila, pero matagal nang hindi natitirhan. Walang kuryente, poso ang tubig, at malayo sa kabihasnan. “Fresh air doon, Tay. Mas okay sa lungs mo,” katwiran ni Rico. Pero alam ni Mang Berting ang totoo: itinatapon na siya. Walang nagawa ang matanda kundi ang tumango. Bago siya umalis, niyakap niya ang poste ng bahay na kanyang ipinundar. Wala siyang narinig na “Salamat, Tay” o “Mahal ka namin, Tay.” Ang narinig lang niya ay ang ingay ng kanilang pagtatalo kung paano hahatiin ang pera mula sa bentahan ng bahay.

Lumipas ang anim na buwan. Namuhay si Mang Berting na parang ermitanyo. Ang kanyang mga kasama ay ang mga manok at aso sa bukid. Ang kanyang pagkain ay madalas galing sa awa ng mga dating kasamahan sa sakahan na sina Aling Nena at Mang Kanor. Sila pa ang nagdadala ng gamot at mainit na sabaw kapag inaatake siya ng rayuma. Ang mga anak niya? Ni isang tawag o text ay wala. Pinalitan na nila ang kanilang mga numero matapos makuha ang pera sa bentahan ng lupa. Para sa kanila, patay na ang kanilang ama.

Isang hapon, habang namimili ng kaunting bigas si Mang Berting sa bayan gamit ang barya-baryang naipon niya mula sa pagtatanim ng gulay, napadaan siya sa isang Lotto Outlet. May sobrang bente pesos pa siya. Matagal na siyang hindi tumataya dahil nanghihinayang siya sa pera, pero parang may bumulong sa kanya na subukan ito. Pinili niya ang mga numerong hindi niya makakalimutan: ang mga kaarawan ng kanyang tatlong anak, ang anibersaryo ng kasal nila ng kanyang asawa, at ang araw ng kanyang kaarawan. Pagkatapos tumaya, isinilid niya ang ticket sa loob ng kanyang lumang pitaka, katabi ng litrato ng kanyang pamilya noong buo pa sila at masaya.

Kinagabihan, habang nakikinig siya sa lumang radyong de-baterya, inanunsyo ang mga nanalong numero. 08… 15… 22… 05… 10… 30. Nanlaki ang mga mata ni Mang Berting. Paulit-ulit niyang tiningnan ang hawak na ticket at ang narinig sa radyo. Tumugma. Lahat. Walang labis, walang kulang. Ang Jackpot Prize: 50,450,000 Pesos. Napaupo siya sa sahig na kawayan. Tumulo ang luha niya, hindi dahil sa saya, kundi dahil sa halo-halong emosyon. Mayaman na siya. Mas mayaman pa sa pinagsama-samang yaman ng mga anak na nagtakwil sa kanya.

Sa loob ng ilang araw, pinili niyang manahimik. Pumunta siya sa Maynila nang palihim, sinamahan siya ni Mang Kanor na pinagkakatiwalaan niya, para kunin ang premyo. Ideneposito niya ito sa bangko. Pero gaya ng apoy na hindi maitatago ng usok, kumalat ang balita. May nakakita sa kanya sa PCSO. May empleyado sa bangko na taga-baryo rin nila ang nakapagkwento. “Si Mang Berting, yung matandang pinalayas sa bukid, milyonaryo na!” Mabilis pa sa kidlat ang pagkalat ng chismis sa social media. At syempre, nakarating ito sa tatlong “hongyango.”

Sabado ng umaga, nagulat si Aling Nena nang makakita ng tatlong magagarang SUV na humarurot papunta sa kubo ni Mang Berting. Bumaba sina Rico, Gina, at Jun. Ang mga asawa nila ay todo-porma, at may mga bitbit silang basket ng imported na prutas, cakes, at kung anu-ano pa. “Tatay! Tatay!” sigaw ni Gina, na may kasamang hikbi na parang pang-pelikula. “Nandito na kami! Miss na miss ka na namin!” Lumabas si Mang Berting. Maayos na ang kanyang suot ngayon. Naka-polo na bago, naka-slacks, at hindi na mukhang gusgusin.

Nang makita nila ang ama, agad silang lumuhod at yumakap sa binti nito. “Patawarin niyo kami, Tay,” umiiyak na sabi ni Rico. “Naging busy lang kami. Hindi namin sinasadyang hindi ka madalaw. Hayaan mo, Tay, kukunin ka na namin. Doon ka na sa mansion ko titira. May sarili kang kwarto, aircon, at may nurse pa!” Segunda naman si Jun, “Hindi, sa akin na lang si Tatay! Ipagpapatayo ko siya ng rest house sa Tagaytay!” Nag-agawan sila, nagtalo kung sino ang may pinakamagandang offer. Para silang mga asong nag-aagawan sa buto, pero ang butong iyon ay ang 50 milyon.

Tinitigan lang sila ni Mang Berting. Walang emosyon ang kanyang mukha. Hinayaan niyang matapos ang kanilang drama. Nang mapagod sila kakaiyak at kakapangako, nagsalita ang matanda. Ang boses niya ay mahina, pero may diin na gumuhit sa katahimikan ng bukid. “Noong nilalagnat ako at nanginginig sa ginaw dito sa kubo dahil butas ang bubong, nasaan kayo?” Tanong niya. Walang nakasagot. “Noong Pasko na sardinas lang ang ulam ko, at nakikita ko sa Facebook ang mga pictures niyo na kumakain sa hotel, nasaan kayo?” Yumuko si Gina. “Noong nagmamakaawa ako na huwag niyo akong iwan dito dahil takot ako sa dilim at sa ahas, anong sabi niyo? ‘Arte lang yan, Tay.’”

“Tay, babawi kami,” giit ni Rico. “Pamilya tayo. Dugo’t laman.”

Tumawa ng mapakla si Mang Berting. “Pamilya? Ang pamilya, hindi nag-iiwanan. Ang pamilya, hindi sinusukat sa pakinabang. Ang totoo niyan mga anak, huli na kayo.” Kumunot ang noo ni Jun. “Anong huli na, Tay? Nasa iyo pa ang pera, di ba?”

Umiling si Mang Berting at inilabas ang ilang dokumento mula sa loob ng kubo. “Oo, nanalo ako ng 50 milyon. Totoo yun. Pero bago kayo dumating dito, may ginawa na ako.” Ibinigay niya ang mga papel kay Rico. Binasa ito ng anak at nanlaki ang mga mata. Nanginig ang kanyang mga kamay at nabitiwan ang papel. Pinulot ito ni Gina at halos himatayin sa nabasa.

“Donasyon?” sigaw ni Gina. “Dinonate mo lahat?!”

“Hindi lahat,” kalmadong sagot ni Mang Berting. “Nagtabi ako ng sapat para sa gamot ko at pampaayos ng kubong ito. Pero ang 40 Milyon? Ibinigay ko na sa simbahan para magpatayo ng ‘Home for the Aged’ dito sa ating bayan. Para sa mga matatandang tulad ko na itinapon ng mga sarili nilang anak. Para hindi nila maranasan ang ginawa niyo sa akin.”

“Tay! Nababaliw ka na ba?!” sigaw ng asawa ni Rico. “Pera natin yun! Mana namin yun!”

“Wala kayong mana,” madiing sabi ni Mang Berting. “Dahil nung araw na dinala niyo ako dito at tinalikuran, tinanggap niyo na ang mana niyo—ang kalayaan mula sa ‘pabigat’ na ama. Nakuha niyo na ang pinagbentahan ng bahay ko. Sapat na yun.”

Tila binuhusan ng malamig na tubig ang magkakapatid. Ang pangarap nilang lalong yumaman, ang mga plano nilang negosyo at bakasyon gamit ang pera ng ama, lahat ay naglaho. “Pero Tay, paano kami?” tanong ni Jun na parang batang naagawan ng kendi.

“Kayong tatlo,” turo ni Mang Berting sa kanila, “May pinag-aralan kayo. Malalakas ang katawan niyo. Mayayaman na kayo. Hindi niyo kailangan ang pera ko. Ang kailangan niyo, ay ang aral na hindi nabibili ng salapi. Ang aral ng pagtanaw ng utang na loob at pagmamahal sa magulang.”

Tumalikod si Mang Berting at pumasok sa kanyang kubo. Bago isara ang pinto, lumingon siya muli. “Umuwi na kayo. Huwag na kayong babalik dito hangga’t ang sadya niyo ay pera. Kung ang sadya niyo ay ako, bukas ang pinto ko. Pero kung ang habol niyo ay ang wallet ko, pasensya na, sarado na ang bangko.”

Iniwan niyang nakatulala, umiiyak, at nagsisisian ang kanyang mga anak sa labas ng kubo. Ang mga kapitbahay na nakarinig sa usapan ay hindi napigilang pumalakpak nang palihim. Ang balita sa ginawa ni Mang Berting ay lalong kumalat at naging inspirasyon sa marami.

Sa huli, si Mang Berting ay namuhay ng payapa. Siya ay naging “Lolo” ng maraming matatandang inabandona sa Home for the Aged na ipinatayo niya. Doon, naramdaman niya ang pagmamahal na ipinagkait ng sarili niyang mga kadugo. Ang mga anak niya naman? Sila ay naging usap-usapan sa bayan bilang mga anak na nagpalipad ng swerte dahil sa kasamaan ng ugali. Sinubukan nilang bumawi kalaunan, hindi na dahil sa pera, kundi dahil sa hiya at konsensya, pero hindi na naibalik ang dating tiwala.

Ang pera ay pwedeng kitain, pwedeng mapanalunan, at pwedeng mawala sa isang iglap. Pero ang panahon na kasama mo ang iyong mga magulang? Kapag iyon ay nawala, kahit bilyon pa ang pera mo, hinding-hindi mo na ito mabibili pabalik.

Ikaw, kung nanalo ka ng 50 Milyon at ganyan ang ginawa sa iyo ng pamilya mo, gagawin mo rin ba ang ginawa ni Tatay Berting o bibigyan mo pa rin sila? Mag-comment sa ibaba at i-tag ang mga kakilala mong kailangan makabasa nito! 👇👇👇