Noong Oktubre 12, 1968, ang bansang Equatorial Guinea ay nagdiwang ng kalayaan mula sa kolonyal na pamamahala ng Espanya — at sa araw na iyon ay inihalal bilang unang pangulo si Francisco Macías Nguema, isang lalaking dating municipal clerk sa bayan ng Mongomo na lumitaw bilang tinig ng pag-asa para sa maraming mamamayan.

Sa simula, tila isang bagong yugto ng pagbabago ang magsisimula — ang dating mahirap na batang lalaki na nagpunyagi upang makamit ang edukasyon ay ngayo’y hahawak ng susi ng kapangyarihan. Ngunit sa loob lamang ng ilang taon, ang kwento ng pag-asa ay naabot ng malalim na kadiliman. Mula sa pagiging tinig ng pagbabago, siya’y naging hari ng takot at paghihigpit — hanggang sa siya rin ang makulong ng kanyang sariling kasaysayan.

Simula ng Pag-angat

Si Francisco Macías Nguema ay ipinanganak noong Enero 1, 1924 sa Nfengha (o Mongomo) sa kanlurang bahagi ng Rio Muni, bahagi ng kolonyal na Espanyong Guinea. Lumaki siya sa hirap — maagang nawalan ng mga magulang, at napilitan na makibaka sa buhay sa murang edad. Ngunit hindi siya nagpatinag. Sa murang edad ay nagtrabaho bilang tagasalin o katulong sa munisipyo, natutong makipagsalita ng Kastila, at napansin ng mga kolonyal na awtoridad dahil sa talino at sipag.

Dahil dito, tumaas ang kanyang posisyon at sa dekada 1960, nang lumakas ang kilusan para sa kalayaan, sumali siya bilang lider ng masa — isang lider na marunong makinig at magharap sa tao. Nang manalo siya sa halalan noong 1968, naging simbolo siya ng bagong simula: “Ang bansang ito ay para sa mga anak ng lupa,” ang kanyang panata.

Pagbabago ng Mukha ng Kapangyarihan

Ngunit habang tumatagal, unti-unting lumihis ang daan. Ang lider na minsang nag-iikot sa mga baryo at nangangako ng pagbabago ay napalitan ng isang figura na inilalagay ang sarili sa sentro ng kapangyarihan, at sinimulang iwasan ang oposisyon at kritisismo. Sa loob lamang ng ilang taon, naging malinaw na ang malawakang reporma ay nauwi sa pagsupil.

Isa sa mga pinakamalalang bahagi ng kanyang pamamahala ay ang pagtatayo ng isang kulto ng personalidad at ang pagguho ng demokratikong institusyon. Noong 1970, itinatag ang partido United National Workers’ Party (PUNT) bilang nag-iisang partido sa bansa. Noong Hulyo 14, 1972, pinagkalooban niya ang sarili ng titulo bilang “pangulong habang-buhay.”

Ang mga ambisyong ito ay sinabayan ng matinding takot: pagsupil sa edukasyon, pagpapatalsik o pagpatay sa mga intelektwal at kritiko, at pagbagsak ng ekonomiya dahil sa maling pamamahala. Tinatayang mahigit 50,000 hanggang 80,000 katao ang pinaslang o napilit na umalis ng bansa sa kanyang rehimen.

Ang Kaharian ng Takot

Kung noon ay tinuturing siyang tagapagligtas, sa huli siya rin ang naging dahilan ng takot at pagkawasak. May mga ulat na ginagamit niya ang isang militang kabataang organisasyon bilang mata at talinga ng kanyang pamahalaan, nag-ra-renovate ng lugar bilang simbolo ng kapangyarihan, at nais niyang kontrolin hindi lamang ang pulitika kundi pati ang relihiyon at edukasyon.

Sa bansang dati’y may pag-asa, nagising ang tao sa isang lipunan kung saan ang isang simpleng puna sa pamahalaan ay maaaring magdulot ng pagkawala ng kalayaan — o kahit ng buhay. Ang mga paaralan ay ginawang lugar ng propaganda, at ang mga simbahan ay pinalitan ng mga templo na dapat manalangin sa pangulo.

Ang ekonomiya ng bansa, na dating umaasa sa kape at kakaw, ay bumagsak. Mga saging at mais na dati’y pangontra ng gutom, ngayon ay kulang na rin. Ang mga mamamayan ay natutong ngumiti kahit natatakot, at ang bansa ay tinaguriang “Dachau ng Africa” dahil sa tindi ng pang-aabuso.

Ang Buwak ng Kaharian at Pagbagsak

Sa kalagitnaan ng 1979, nagsimulang lumuhod ang imperyong itinatayo ni Macías nang ang kanyang sariling pamangkin na si Teodoro Obiang Nguema Mbasogo ay nagplano ng kudeta. Noong Agosto 3, 1979, tuluyan siyang naalis sa kapangyarihan, at natagpuan sa gubat sa Mongomo matapos magtago.

Makaraan lang ang ilang buwan, dinala siya sa military tribunal at sinentensiyahan ng kamatayan — kabilang sa mga paratang ang genocide, pagpatay sa mga kalaban, at pagnanakaw ng kayamanan ng bansa. Noong Setyembre 29, 1979, sa loob ng kulungan na tinatawag na Black Beach Prison sa Malabo, siya ay binaril ng firing squad.

Aral at Paggunita

Ang kwento ni Francisco Macías Nguema ay hindi lamang para sa Ekuatoryal na Gineya. Ito ay isang paalala kung paano ang kapangyarihan na nagsimula bilang pag-asa ay maaaring mauwi sa matinding pang-aapi kung hindi ito sinubaybayan. Simple ang simula niya — isang mahirap na batang may pangarap. Ngunit ang kawalan ng checks & balances, ang pagsupil sa oposisyon, at ang labis na pagtatangi sa sarili ay naging susi sa kanyang pagguho.

Para sa mga Pilipino at sa buong mundo, may tatlong mahahalagang aral: una, ang pagbabago ay hindi na lamang tungkol sa pagpanalo sa halalan, kundi sa pagpapanatili ng paggalang sa karapatang pantao; ikalawa, ang edukasyon, kritikal na pag-iisip at accountability ay hindi dapat makalimutan kahit sa panahon ng pagbabago; at ikatlo, ang kisame ng pag-asa ay ang malayang lipunan — hindi simpleng pagbibigay-pag­asa sa isang tao na magliligtas sa lahat.

Sa pagtatapos ng kanyang pamumuno, ang bansang minsang puno ng pag-asa ay naging bansa ng takot — mga pader ng silid-aralan na tahimik, lansangan na napuno ng yabag ng sundalo, at mamamayan na natutong ikubli ang kanilang mukha.

Ngunit tulad ng lahat ng kadiliman, may darating na liwanag. Ang pag-alaala sa madilim niyang rehimen ay nagbibigay daan para sa susunod na henerasyon na huwag ulitin ang mga pagkakamali. Hindi sapat ang makamit ang kapangyarihan. Ang tunay na hamon ay ang panatilihin ito para sa kabutihan ng lahat — hindi para sa sarili.

Sa huli, ang pangalan ni Francisco Macías Nguema ay mananatili — hindi bilang simbolo ng tagumpay, kundi bilang babala: kung ang pangako ng pagbabago ay mauuwi sa pagsupil, ang pagkabagsak ay hindi malayong mangyari.