Lahat tayo ay dumaan na siguro sa sitwasyong iyon. Nakapila sa huling security check sa airport, inaantok, medyo inip, at bahagyang iritado. Hahalughugin ang iyong hand-carry bag, at may isang security agent na kukuha ng iyong pabango, o ng iyong bote ng tubig, o ng iyong maliit na sisidlan ng lotion.

“Sorry po, Ma’am/Sir,” sasabihin nila, “bawal po ang liquid na lagpas 100mL.”

Sa sandaling iyon, naroon ang pamilyar na inis. Isang abala. Isang walang katuturang regulasyon. Ngunit, ang totoo, ang maliit na boteng iyon na kinukumpiska ay ang direktang pamana ng isang araw ng lagim, isang araw ng kabayanihan, at isang araw kung saan ang isang Pilipinong eroplano ay naging sentro ng isang pangyayaring babago sa takbo ng ating paglalakbay magpakailanman.

Ang kuwentong ito ay hindi nagsisimula sa isang simpleng regulasyon. Nagsisimula ito sa isang pagsabog.

Ito ang kuwento ng Philippine Airlines Flight 434.

Disyembre 11, 1994. Isang karaniwang Linggo. Sa Ninoy Aquino International Airport, ang PAL Flight 434, isang Boeing 747-83B na may 15 taon nang serbisyo, ay naghahanda para sa kanyang biyahe patungong Tokyo, Japan, na may nakatakdang stopover sa Cebu.

Sa sabungan (cockpit), ang namumuno ay si Captain Eduardo “Ed” Reyes, isang 58-taong-gulang na beterano. Dati siyang piloto ng Philippine Air Force bago lumipat sa commercial aviation. Isa siya sa mga piloto na ang karanasan ay hindi lamang nasusukat sa oras ng paglipad, kundi sa tibay ng dibdib. Kasama niya sina First Officer Jaime Herrera at Systems Engineer Dexter Comendador.

Ang flight mula Maynila patungong Cebu ay maayos. Kaunti lamang ang pasahero. Isa sa kanila ay isang lalaking may pekeng Italyanong pasaporte sa ilalim ng pangalang “Armaldo Forlani.” Payat, mukhang disente, at hindi kapansin-pansin.

Habang ang eroplano ay lumilipad patungong Cebu, si G. Forlani ay tumayo at pumasok sa banyo. Sa loob ng maliit na espasyong iyon, hindi siya nagbawas. Siya ay nag-assemble. Mula sa kanyang sapatos, kinuha niya ang mga wire. Mula sa kanyang bag, kinuha niya ang isang 9-volt na baterya—isang klase ng baterya na madaling mabili kahit saang tindahan sa Pilipinas—at isang maliit na bote na naglalaman ng liquid nitroglycerine. Ang timer: isang murang digital na relos.

Pinagkabit-kabit niya ang mga ito, binuo ang isang “improvised explosive device” o IED. Itinakda niya ang timer para sumabog sa loob ng apat na oras.

Bago lumapag sa Cebu, lumabas si “Armaldo Forlani” sa banyo, dala ang pamatay na aparato. Maingat siyang naglakad pabalik sa kanyang upuan sa economy class, ang Seat C-26K. Umupo siya, at sa ilalim ng upuan, sa life vest pouch, itinago niya ang bomba.

Nang lumapag ang eroplano sa Mactan-Cebu International Airport, isa si “Armaldo Forlani” sa mga pasaherong bumaba. Hindi na siya babalik. Ang kanyang tiket patungong Tokyo ay isang paraan lamang para makalusot sa seguridad.

Sa Cebu, isang bagong flight crew ang pumasok. Ang eroplano ay napuno ng 273 na pasahero. Karamihan sa kanila ay mga Japanese tourist na pauwi na mula sa kanilang bakasyon sa Pilipinas. Ang isa sa kanila ay si Haruki Ikagami, isang 24-taong-gulang na negosyante. Sa kasamaang palad, ang upuan na na-assign sa kanya ay ang upuan C-26K.

Ang PAL Flight 434 ay muling lumipad, ngayon ay patungo na sa huling destinasyon nito: ang Narita Airport sa Tokyo.

Ang sumunod na dalawang oras ay payapa. Ang mga pasahero ay kumakain, natutulog, o nagbabasa. Sa sabungan, si Captain Reyes at ang kanyang crew ay nagsasagawa ng kanilang mga regular na-check. Nasa 31,000 talampakan na sila sa himpapawid, isang ligtas na “cruising altitude.”

At pagkatapos, bandang 11:00 ng umaga, dalawang oras bago ang inaasahang paglapag sa Tokyo, nangyari ito.

Walang babala. Isang nakakabinging pagsabog ang yumanig sa buong eroplano.

Ang bomba sa ilalim ng upuan C-26K ay sumabog.

Para kay Haruki Ikagami, ang kamatayan ay mabilis at brutal. Ang lakas ng pagsabog ay direktang tumama sa kanya, halos humiwalay sa ibabang bahagi ng kanyang katawan mula sa itaas. Ang pagsabog ay lumikha ng isang dalawang-talampakang butas sa sahig ng eroplano, na naglantad sa cargo area sa ibaba.

Ang cabin ay agad na napuno ng usok at ng amoy ng pulbura. Nagsigawan ang mga tao. Nagsimula ang panic.

Ang flight attendant na si Fernando Bayot, na nakita ang pinsala, ay agad na kumilos. Kasama ang iba pang crew, sinubukan nilang pakalmahin ang mga pasahero. Ginamit nila ang mga unan at kumot upang takpan ang kalunos-lunos na sinapit ni Ikagami, upang hindi na ito makadagdag sa laganap na takot. Sampung iba pang pasahero sa mga katabing upuan ang nasugatan.

Sa sabungan, ang mga alarma ay sabay-sabay na tumunog. Naramdaman ni Captain Reyes ang malakas na pagyanig.

“Ano ‘yon?” sigaw niya.

Agad niyang inutusan si Comendador na suriin ang pinsala. Mabilis na nakita ni Comendador ang butas sa sahig. Bagama’t malaki ang pinsala at umabot sa cargo hold, sa milagro ng lahat, hindi nito tinamaan ang pangunahing fuel tank o ang “airplane skin.” Ang presyur sa loob ng cabin, bagama’t nabawasan, ay nanatiling kontrolado.

Pero may mas malaking problema silang natuklasan. Isang problemang nakamamatay.

Ang eroplano ay nagsimulang pumaling sa kanan. Sinubukan ni Captain Reyes na itama ito gamit ang “yoke” o ang manibela ng eroplano. Walang nangyari. Sinubukan nilang gamitin ang autopilot. Patay na ito.

Ang pagsabog ay pumutol sa mga mahahalagang “control cables” na kumokonekta sa sabungan patungo sa mga “aileron”—ang mga bahagi ng pakpak na nagpapaling sa eroplano.

Sa madaling salita, sila ay nasa isang 15-taong-gulang na Boeing 747 na may butas sa sahig, isang patay na pasahero, 272 na nagpapanik na buhay, at ang pinakamasama sa lahat: hindi na nila makontrol ang direksyon ng eroplano. Sila ay isang higanteng bakal na lumilipad nang diretso, dahan-dahang pumipilipit patungo sa kanyang kamatayan sa kanang bahagi.

Nag-Mayday call si Captain Reyes. “Mayday! Mayday! Mayday! PAL Flight 434! May bomba sa loob! We have an explosion!”

Nagdesisyon siyang subukang mag-emergency landing sa pinakamalapit na paliparan: ang Naha Airport sa Okinawa, Japan.

Pero may isa pang problema. Nang sinubukan nilang makipag-ugnayan sa Japanese air traffic control, hindi sila magkaintindihan. Ang mga Hapon na controllers ay hindi bihasa sa Ingles sa gitna ng isang krisis, at ang crew ni Reyes ay hindi marunong mag-Hapon. Bawat segundo ay krusyal.

Hanggang sa, isang boses ang pumasok sa radyo. Isang Amerikanong air traffic controller mula sa isang malapit na base militar ng US. Narinig niya ang desperadong tawag.

“PAL 434, this is US Military. I can understand you. We will guide you in.”

Isang US Blackbeard aircraft ang agad na umeskorta sa kanila. Mayroon na silang gabay. Ngunit ang pangunahing problema ay nananatili: paano nila ipapaling ang isang eroplano na ayaw lumiko?

Sinubukan ni Herrera ang lahat. Kinuha nila ang “Quick Reference Handbook” (QR)—ang bibliya ng mga piloto para sa mga emergency. Binuklat nila ito. Walang nakasulat na procedure para sa “paano kung binomba ang eroplano at nasira ang iyong aileron controls.”

Ang eroplano ay patuloy na pumipiling sa kanan. Kailangan nilang lumiko sa kaliwa upang makarating sa Naha.

Dito na pumasok ang henyo ni Captain Eduardo Reyes.

Sa isang sandali ng desperasyon at inspirasyon, naisip niya ang kanyang pagsasanay sa Air Force. Alam niyang ang 747 ay may apat na makina (engines). Alam niyang hindi na niya makokontrol ang mga pakpak. Pero kaya pa niyang kontrolin ang lakas ng mga makina.

Gumawa siya ng isang desisyon na isang malaking sugal.

“Jaime,” sabi niya kay Herrera, “patayin natin ang autopilot.”

Inutusan niya ang kanyang crew na gamitin ang “asymmetrical thrust.” Ito ay isang teknik na halos hindi kailanman ginagamit. Para itong pagmamaneho ng isang bangka na may dalawang motor, o isang tangke.

Upang pumaling sa kaliwa, kailangan nilang pabilisin ang mga makina sa kanang pakpak, at bagalan ang mga makina sa kaliwang pakpak.

Ito ay isang delikadong maniobra. Isang maling kalkulasyon lang, at ang eroplano ay maaaring mag-stall, umikot, at bumagsak na parang bato.

Sinimulan nila ang proseso. Dahan-dahan. Bawat pagpihit ng “throttle” ay may kasamang dasal. Sa una, tila walang nangyayari. Ngunit unti-unti, ang dambuhalang eroplano ay nagsimulang sumunod. Pulgada bawat pulgada, metro bawat metro, lumiliko ito sa kaliwa.

Kasabay nito, nagtapon sila ng gasolina (fuel dumping) upang pagaanin ang eroplano para sa mapanganib na landing.

Sa loob ng halos isang oras, si Captain Reyes ay hindi na nagpalipad ng eroplano; siya ay nakipagbuno dito. Ginamit niya ang mga makina para sa direksyon at ang kanyang natitirang kontrol para sa taas at baba.

Nang sa wakas ay natanaw na nila ang runway ng Naha Airport, hinarap nila ang huling hamon. Kailangan nilang ibaba ang eroplano nang mas mabilis kaysa sa normal, dahil sa sira ng kontrol.

Sa isang perpektong pagtatagpo ng kasanayan, tapang, at swerte, ang mga gulong ng PAL Flight 434 ay humalik sa runway. Nagtilian ang mga preno. Naghiyawan sa tuwa at pasasalamat ang mga pasahero. Ligtas sila.

Ang insidente ay nag-iwan ng isang patay at sampung sugatan. Ngunit si Captain Eduardo Reyes at ang kanyang crew ay nagligtas ng 272 na buhay.

Ang imbestigasyon ay mabilis. Kinumpirma ng mga awtoridad sa Okinawa: ito ay isang bomba. Ang mga piraso ng baterya, wire, at relos ay natagpuan. Ang baterya na galing sa Pilipinas ang naging pangunahing susi.

Ang Philippine National Police (PNP), sa pamumuno ni Deputy Chief Avelino Razon, ay pumasok sa eksena. Isang ulat mula sa isang security guard sa Maynila tungkol sa usok at dalawang Pakistani sa isang apartment ang nagbigay ng lead.

Nang ni-raid ng mga pulis ang apartment sa Maynila, ang kanilang natuklasan ay mas nakakakilabot pa kaysa sa bomba sa eroplano.

Natagpuan nila ang isang kumpletong laboratoryo ng terorista. Mga kemikal, bomba, mga pekeng pasaporte. At isang laptop.

Ang “Armaldo Forlani” ay nakilala. Ang kanyang tunay na pangalan: Ramzi Yousef.

Kung pamilyar ang pangalang iyan, ito ay dahil siya ang utak sa likod ng 1993 World Trade Center bombing sa New York, na pumatay ng anim at nakasugat sa isang libo. Siya ay pamangkin ni Khalid Sheikh Mohammed, ang arkitekto ng 9/11, at isang pangunahing miyembro ng Al-Qaeda ni Osama bin Laden.

Ang pagbomba sa PAL Flight 434 ay hindi ang pangunahing plano. Ito ay, sa nakapangingilabot na katotohanan, isang “test run” lamang.

Ang laptop ni Yousef ay naglalaman ng mga detalye ng kanyang tunay na obra maestra: ang “Project Bojinka.”

Ang plano ay may tatlong bahagi:

Papaslangin si Pope John Paul II sa kanyang pagbisita sa Maynila noong 1995.

Pagkatapos nito, labing-isang (11) eroplano ng Amerika ang sabay-sabay na papasabugin sa himpapawid sa ibabaw ng Karagatang Pasipiko, gamit ang parehong uri ng bomba na ginamit sa PAL 434.

Ang huling bahagi ay ang pagpapabagsak ng isang maliit na eroplano na puno ng pampasabog sa mismong headquarters ng CIA sa Virginia.

Ang pagbomba sa PAL 434 ay ang kanyang paraan upang subukan kung ang kanyang bomba ay epektibo at kung ang seguridad sa airport ay malulusutan.

Sa isang banda, nagtagumpay siya. Naipasok niya ang bomba. Ngunit sa tatlong pangunahing dahilan, ang plano niyang pagpapabagsak sa PAL 434 ay nabigo:

Una, ang flight ay na-congest o naantala, kaya nang sumabog ang bomba, mas malapit na sila sa lupa (Okinawa) kaysa sa gitna ng karagatan.

Pangalawa, ang disenyo ng eroplanong iyon. Bagama’t sa karaniwang Boeing 747 ay nasa ilalim ng C-26K ang pangunahing fuel tank, ang partikular na modelong ito ng PAL ay may ibang disenyo. Ang fuel tank ay nasa ibang lokasyon, kaya hindi ito sumabog.

At pangatlo, ang pinaka trahedya sa lahat, si Haruki Ikagami. Ang katawan ng 24-taong-gulang na pasahero ang sumalo sa halos lahat ng lakas ng pagsabog. Ang kanyang katawan ang naging kalasag na pumigil sa bomba na sirain ang buong istruktura ng eroplano. Sa kanyang di-sinasadyang kamatayan, siya ay naging isang bayani.

Dahil sa insidente sa PAL 434 at sa pagkakatuklas ng “Project Bojinka,” si Ramzi Yousef ay naging pinaka-pinaghahanap na terorista sa mundo. Nahuli siya sa Pakistan noong 1995. Siya ay nilitis, napatunayang guilty, at nabubulok ngayon sa isang supermax na bilangguan sa Amerika, sinentensiyahan ng habambuhay na pagkabilanggo nang walang posibilidad ng parol.

Marami sa mga crew ng PAL 434 ang nag-resign dahil sa matinding trauma. Ngunit ang kanilang kabayanihan ay kinilala. Si Captain Reyes at ang kanyang mga kasama ay pinarangalan ni Pangulong Fidel V. Ramos at ng Senado ng Estados Unidos. Si Captain Reyes ay nagpatuloy sa paglipad bago nag-retiro noong 2002, at pumanaw noong 2006.

Ang kanyang pamana, at ang pamana ng araw na iyon, ay nananatili.

Ang insidente sa PAL 434, at ang pagkatuklas na ang bomba ay gawa sa liquid nitroglycerine na itinago sa isang simpleng bote, ang naglantad sa kahinaan ng airport security. Bagama’t ang 100mL liquid rule ay opisyal na ipinatupad ng Transport Security Administration (TSA) noong 2006 (matapos ang isa pang nabigong liquid bomb plot sa London), ang karanasan ng PAL 434 ang isa sa mga pundasyon nito.

Ito ang nagpatunay na ang isang simpleng bote ng likido, sa kamay ng maling tao, ay maaaring maging isang armas ng malawakang pagpatay.

Kaya sa susunod na mapipila ka sa airport at medyo maiinis sa 100mL na patakaran, alalahanin mo si Captain Eduardo Reyes. Alalahanin mo si Haruki Ikagami. At alalahanin mo ang araw na ang isang Pilipinong piloto, gamit ang kanyang pambihirang kasanayan at tapang, ay hindi lamang nagligtas ng 272 na buhay, kundi tumulong na ilantad ang isang plano na, kung nagtagumpay, ay papatay sa libu-libo.