Ang sementeryo ng Sta. Teresa ay isang lugar ng katahimikan at mga kuwentong hindi na naisusulat. Para kay Aling Sonya, na nagtitinda ng mga bulaklak at kandila sa labas ng tarangkahan nito sa loob ng tatlumpung taon, ang bawat puntod ay may mukha, ang bawat pangalan sa lapida ay may kaakibat na alaala. Ngunit isang araw, isang bagong kuwento ang nagsimulang umusbong, isang kuwentong hindi niya inasahan, na umiikot sa isang puntod na halos walang bumibisita at sa isang asong walang nakakaalam kung saan nanggaling.

Nagsimula ang lahat sa isang simpleng libing. Si G. Elias Cruz, isang matandang lalaki na namatay nang mag-isa sa inuupahan niyang apartment, ay inilibing sa isang murang lote sa pinakaliblib na bahagi ng sementeryo. Kakaunti lang ang nakipaglibing—ang may-ari ng apartment, ilang opisyal ng barangay, at wala nang iba pa. Isang malungkot na pagtatapos sa isang tila malungkot na buhay.

Kinabukasan, napansin ni Aling Sonya ang isang asong kulay-kape na nakahiga sa ibabaw ng sariwa pang lupa ng puntod ni Mang Elias. Isa itong Aspin, payat ngunit may matatalinong mata. Akala niya ay maliligaw lang ito. Ngunit kinahapunan, naroon pa rin ito. At kinabukasan. At sa mga sumunod pang araw.

Sa ilalim ng sikat ng araw, sa gitna ng malakas na buhos ng ulan, ang aso, na kalauna’y tinawag nilang “Bantay,” ay hindi umaalis. Tila ba isa siyang estatwang inilagay doon, isang buhay na simbolo ng pagbabantay.

“Kaninong aso ‘yan?” tanong ng mga bumibisita sa sementeryo.

“Hindi natin alam,” sagot ni Aling Sonya. “Pero hindi ‘yan aso ni Mang Elias. Taga-doon lang sa amin ‘yon, wala naman siyang naging aso kailanman.”

Ang misteryo ay lalong lumalim. Bakit ang isang aso ay magbabantay sa puntod ng isang taong hindi naman niya amo? Ang kuwento ay mabilis na kumalat sa kanilang maliit na bayan. Naging atraksyon si Bantay. May mga taong dumarayo na hindi para sa kanilang mga yumaong mahal sa buhay, kundi para makita ang matapat na aso. Nag-iiwan sila ng pagkain, ng tubig, at minsan, mga lumang kumot para sa kanya.

Si Aling Sonya ang naging kanyang pangunahing tagapag-alaga. Siya ay isang biyuda. Ang kanyang asawa ay sampung taon nang nakalibing sa sementeryo ring iyon. Sa katauhan ni Bantay, nakita niya ang isang repleksyon ng kanyang sariling paghihintay—ang paghihintay sa isang pagbabalik na hindi na kailanman mangyayari.

“Bantay,” kakausapin niya ang aso habang nilalagyan ng pagkain ang lalagyan nito. “Sino ba ang hinihintay mo, ha? Ang lungkot-lungkot naman ng mga mata mo. Pareho yata tayo ng nararamdaman.”

Sinubukan niyang isama si Bantay sa kanyang bahay, ngunit sa tuwing gagawin niya ito, sa sandaling magkaroon ng pagkakataon, tatakas ito at babalik sa puntod ni Mang Elias. Tila ba may isang hindi nakikitang tali na nag-uugnay sa kanya sa lugar na iyon.

Ang kuwento ni Bantay ay umabot sa social media. Isang lokal na blogger ang nagsulat tungkol sa kanya, at sa isang iglap, ang “Misteryosong Aso ng Sta. Teresa” ay naging viral. Dahil dito, isang batang mamamahayag mula sa isang malaking istasyon sa Maynila, si Jessica, ang nagkaroon ng interes. Para sa kanya, may mas malalim na kuwento sa likod ng katapatan ng aso.

Sinimulan ni Jessica ang kanyang imbestigasyon. Una niyang pinuntahan ang apartment na tinitirhan ni Mang Elias. Ayon sa mga kapitbahay, si Mang Elias ay isang retiradong tsuper ng jeep, isang taong mabait ngunit laging malungkot. Ang tanging larawan na nakasabit sa kanyang dingding ay ang larawan ng kanyang kaisa-isang anak, si Daniel.

“Si Daniel ang buhay at sakit ng ulo niyan ni Elias,” kuwento ng isang matandang kapitbahay. “Nag-iisang anak, pero nagrebelde. Sampung taon na ang nakalipas, nag-away sila nang malaki. Pagkatapos noon, umalis si Daniel at hindi na bumalik. Iyon ang unti-unting pumatay sa matanda. Ang pangungulila.”

Sinubukan ni Jessica na hanapin ang rekord ni Daniel, ngunit wala siyang makita. Tila ba ito ay naglaho na parang bula.

Sunod niyang inalam ang pinagmulan ni Bantay. Nagtanong-tanong siya sa mga residente malapit sa sementeryo. Isang babae, si Maria, ang nagsabing siya ang nakakita kay Bantay. Si Maria ay anak ni Aling Sonya.

“Isang taon na po ang nakalipas, nakita ko po si Bantay malapit sa palengke,” kuwento ni Maria. “Payat na payat po siya at may sugat sa paa. Ginamot ko po siya at inalagaan. Naging alaga ko po siya. Pero isang araw, dalawang araw matapos ilibing si Mang Elias, bigla na lang siyang nawala sa bahay. Nagulat na lang kami ni Nanay nang makita namin siya doon sa sementeryo, sa puntod na ‘yon.”

Lalong naguluhan si Jessica. Kung isang taon nang alaga ni Maria si Bantay, at hindi naman pag-aari ni Mang Elias, bakit doon ito nagbabantay? Ang koneksyon ay tila hindi nagtutugma. Ang kuwento ay nanatiling isang magandang misteryo.

Hanggang sa isang araw ng Sabado, tatlong buwan matapos ang libing ni Mang Elias, isang pampasaherong van ang huminto sa harap ng sementeryo. Mula rito ay bumaba ang isang matandang babae, may dalang mga bulaklak, at halatang pagod mula sa mahabang biyahe. Siya si Tiya Elena, ang nakatatandang kapatid ni Mang Elias na nakatira sa Sorsogon. Ngayon lang niya nalaman ang tungkol sa pagkamatay ng kapatid at sa kuwento ng sikat na aso.

Naglakad siya papasok sa sementeryo, kasama si Aling Sonya na nag-alok na samahan siya. Nang marating nila ang puntod, nakita nila si Bantay, nakahiga sa kanyang karaniwang puwesto.

Sa pagkakita ng matandang babae kay Bantay, bigla itong napahinto. Ang kanyang mga mata ay nanlaki. Ang kanyang mga labi ay nagsimulang manginig. Dahan-dahan siyang lumapit sa aso, hindi na pinapansin ang puntod ng kanyang kapatid.

“Hindi… hindi maaari…” bulong niya.

“Kilala niyo po ang aso?” nagtatakang tanong ni Aling Sonya.

Hindi sumagot si Tiya Elena. Sa halip, mula sa kanyang pitaka, kumuha siya ng isang luma at kupas na litrato. Nanginginig niyang iniabot ito kay Aling Sonya at kay Jessica, na nagkataong naroon din para sa isang follow-up story.

Ang litrato ay kuha maraming taon na ang nakalipas. May dalawang lalaki dito, isang matanda at isang binata, parehong nakangiti. Ang matanda ay si Mang Elias. Ang binata ay ang kanyang anak, si Daniel. At sa paanan nila, nakaupo ang isang tuta—isang tutang kulay-kape na may isang maliit at natatanging puting marka sa dibdib.

Ang tutang iyon at si Bantay ay iisa.

“Si Daniel…” nagsimulang magkuwento si Tiya Elena, habang ang kanyang mga luha ay dumadaloy. “Mahal na mahal niya ang asong ‘yan. Si Bantay. Regalo ‘yan sa kanya ng kanyang ama noong ika-18 kaarawan niya. Sila ang laging magkasama. Nang mag-away sila at umalis si Daniel, dinala niya si Bantay.”

Biglang nagkaroon ng liwanag ang lahat. Ang bawat piraso ng palaisipan ay dahan-dahang nabuo.

Si Daniel ay hindi lang basta umalis. Dahil sa hirap ng buhay sa Maynila, siya ay nagkasakit at namatay sa lansangan, ilang taon na ang nakalipas. Si Bantay, na kanyang tapat na kasama, ay naiwang mag-isa, isang asong kalye na sinusubukang mabuhay. Ito ang panahong natagpuan siya ni Maria. Isang taon siyang inalagaan, ngunit sa puso ng aso, mayroon pa ring isang nawawalang bahagi—ang kanyang unang amo, ang kanyang si Daniel.

At si Mang Elias, sa kanyang kalungkutan, ay patuloy na naghanap sa kanyang nawawalang anak, hindi alam na ito pala ay matagal nang pumanaw.

Nang ilibing si Mang Elias, ang amoy ng kanyang lahi, ang amoy na konektado sa kanyang anak na si Daniel, ay marahil kumapit sa hangin. O marahil, may mas malalim na misteryo, isang koneksyon ng kaluluwa na hindi kayang ipaliwanag ng siyensya. Ang amoy na iyon, ang alaala na iyon, ang siyang nagdala kay Bantay sa sementeryo.

Hindi siya nagbabantay sa puntod ng isang estranghero. Siya ay nasa puntod ng ama ng kanyang yumaong amo. Ang tanging natitirang koneksyon niya sa pamilyang matagal nang nawasak. Ang kanyang paghihintay ay hindi para kay Mang Elias. Ito ay isang paghihintay na walang katapusan para sa kanyang si Daniel. At sa puntod ng ama nito, nahanap niya ang isang lugar kung saan niya maaaring ipagpatuloy ang kanyang walang hanggang pagbabantay.

Ang rebelasyon ay yumanig sa lahat. Ang kuwento ni Bantay ay hindi na lang tungkol sa katapatan ng isang aso; ito ay naging isang madamdaming kuwento tungkol sa isang pamilyang winasak ng hindi pagkakaunawaan, at ang pag-ibig na nananatili kahit sa kabila ng kamatayan.

Matapos ang araw na iyon, isang bagay ang nagbago. Sinubukan nina Aling Sonya at Tiya Elena na isama si Bantay pauwi. Sa pagkakataong ito, matapos ang pagdating ni Tiya Elena, tila ba may isang bigat na naalis sa dibdib ng aso. Tiningnan niya ang puntod, umungol nang mahina, at sa unang pagkakataon, kusang-loob siyang sumunod kay Aling Sonya papalabas ng sementeryo. Ang kanyang pagbabantay ay tapos na.

Makalipas ang isang taon, si Bantay ay masaya nang naninirahan kasama si Aling Sonya. Ang lungkot sa kanyang mga mata ay napalitan na ng sigla. Ngunit hindi niya kinalimutan.

Sa Araw ng mga Patay, habang nag-aalay ng mga bulaklak at kandila si Aling Sonya sa puntod ng kanyang asawa, at si Tiya Elena sa puntod ng kanyang kapatid, si Bantay ay tahimik na lumapit sa puntod ni Mang Elias. Humiga siya roon sandali, idinikit ang kanyang nguso sa malamig na lapida, na para bang bumubulong ng isang pagbati. Pagkatapos, tumayo siya, at marahang sinundot ng kanyang ilong ang kamay ni Aling Sonya. Oras na para umuwi.

Hindi na siya isang asong naghihintay sa isang pagbabalik. Siya ay isang asong natagpuan na ang kanyang bagong tahanan. Ngunit sa kanyang puso, mananatili siyang si Bantay—ang tapat na tagapag-alaga, hindi lang ng isang puntod, kundi ng isang alaala ng pag-ibig na hindi kailanman namatay.