Isang malaking eskandalo ang muling gumulantang sa pundasyon ng tiwala ng publiko sa gobyerno. Sa isang nakakabiglang pangyayari, sinampahan ng mga kasong Plunder, Graft, at Bribery sa Office of the Ombudsman ang dalawang kasalukuyang senador, isang dating kalihim ng DPWH, at, sa isang masaklap na kabalintunaan, isang mismong Commissioner ng Commission on Audit (COA).

Ang mga pangunahing personalidad na pinangalanan sa kaso ay sina Senator Joel Villanueva, Senator Jingoy Estrada, dating DPWH Secretary Roberto Bernardo, at COA Commissioner Mario Lipana. Kasama rin sa mga kinasuhan sina dating Congressman Elsaldo at Mary Mitayon. Ang ugat ng mga paratang: ang umano’y pagtanggap ng milyun-milyong kickback mula sa mga maanomalyang flood control project.

Ang balitang ito ay sumabog na parang bomba, na nag-iwan ng matinding galit at pagkadismaya sa mga mamamayang matagal nang nagtitiis sa paulit-ulit na kwento ng katiwalian.

Para kay Senator Joel Villanueva, ang akusasyon ay isang mabigat na dagok, lalo na’t matagal na niyang itinatanggi ang anumang pagkakasangkot. Sa mga nakaraang pag-ugnay sa kanya sa mga iregularidad, mariin itong pinabulaanan ng senador at ng kanyang ama, si Bro. Eddie Villanueva. Ang kanilang palaging depensa ay “set-up” lamang ito at gawa-gawa ng mga kalaban sa pulitika. Gayunpaman, sa paghahain ng pormal na kaso ng plunder, mas mahirap na ngayong isantabi ang mga alegasyon bilang simpleng paninira lamang. Ang publiko, na pagod na sa mga pagdinig at pagtanggi, ay nag-aabang kung paano haharapin ng senador ang pinakamabigat na hamon sa kanyang karera.

Sa kabilang banda, si Senator Jingoy Estrada ay tila nasa isang pamilyar na teritoryo. Matapos ang kanyang pagkakasangkot sa malawakang PDAF scam, ang pagkakadawit niya muli sa isang panibagong multi-milyong anomalya ay nagpatindi sa persepsyon ng publiko na siya ang “senador na walang kasawa-sawa” sa kontrobersya. Ayon sa mga ulat, ang istilo umano ng operasyon ngayon ay nag-iba na; mula sa pagdaan sa bangko, ito ay naging “cash-to-cash” basis na—isang paraan upang maging mas mahirap i-trace ang daloy ng pera. Ngunit gaya ng kasabihan, walang lihim na hindi nabubunyag, at ang bagong kasong ito ay muling sumusubok sa kakayahan niyang makalusot sa mata ng batas.

Mas nakakabahala pa ang mga ulat tungkol kay dating Congressman Elsaldo. Ayon sa mga impormasyon, bago pa man pumutok ang pormal na pagsasampa ng kaso, naimane-obra na umano nitong mailabas ng bansa ang kanyang mga “air assets,” kabilang ang mga eroplano at helicopter. Ito ay isang malinaw na sampal sa sistema ng hustisya ng Pilipinas. Paanong ang isang taong may ganito kabigat na akusasyon ay nagawang itakas ang mga kagamitang maaaring kumpiskahin ng gobyerno? Ito ay nag-iiwan ng malaking tanong: may kapabayaan ba o sadyang may nagpabaya?

Subalit ang pinakamatinding dagok sa tiwala ng bayan ay ang pagkakasangkot ni COA Commissioner Mario Lipana. Ang Commission on Audit ay ang huling linya ng depensa ng taumbayan laban sa katiwalian. Sila ang inaasahang magbabantay, mag-o-audit, at magbubunyag ng mali sa paggamit ng pondo.

Ngunit ano ang gagawin ng mamamayan kung ang mismong bantay ay siya pang umanong nakipagsabwatan sa mga binabantayan? Ang akusasyon na si Lipana, isang commissioner, ay kasama sa mga tumanggap ng kickback ay hindi lamang isang simpleng kaso ng graft; ito ay isang fundamental na pagtataksil sa kanyang sinumpaang tungkulin. Kung ang tagapag-audit ay korap, sino pa ang mag-o-audit sa kanya? Ito ang tanong na sumisira sa kredibilidad ng buong institusyon.

Kasabay ng pagputok ng eskandalong ito, lumabas din ang ulat tungkol sa Statement of Assets, Liabilities, and Net Worth (SALN) ng mga senador. Sa 24 na senador, 21 na ang naglabas ng kanilang deklarasyon, na nagbigay sa publiko ng sulyap sa kanilang yaman—at nagdulot ng mas marami pang katanungan.

Nangunguna sa listahan ng pinakamayaman si Senator Mark Villar na may net worth na ₱1.26 bilyon, na sinundan ni Senator Raffy Tulfo na may ₱1.05 bilyon. Ang yaman ni Tulfo ay sinasabing lumago nang husto dahil sa kanyang matagumpay na karera sa broadcasting at lalo na sa kanyang YouTube channel. Pangatlo naman ang kapatid niyang si Senator Erwin Tulfo na may ₱497 milyon.

Ang iba pang nasa mataas na listahan ay sina Mig Zubiri (₱431M), Camille Villar (₱362M), Ping Lacson (₱244M), at Robin Padilla (₱244M). Maging si Senator Jingoy Estrada ay nagdeklara ng ₱221 milyon.

Gayunpaman, ang higit na nakatawag-pansin sa publiko ay hindi ang nasa taas ng listahan, kundi ang nasa pinakababa.

Idineklara ni Senator Chiz Escudero ang kanyang net worth sa halagang ₱18.8 milyon, na ginagawa siyang “pinakamahirap” na senador batay sa mga nagsumite na. Agad itong kinuwestiyon ng maraming netizen, na itinuring itong “imposible” at “kalokohan.” Ang pagdududa ay lalong umigting nang may maglabas ng larawan ng senador na suot ang isang mamahaling relo—isang Richard Mille—na tinatayang nagkakahalaga ng ₱10.5 milyon.

Ang matematika ay simple: paanong ang isang relo pa lamang ay katumbas na ng halos 60% ng kanyang buong idineklarang yaman? Paano ito maipapaliwanag sa konteksto ng kanyang idineklarang ari-arian? Ang diskrepansyang ito sa pagitan ng nakikitang lifestyle at ng nakasulat sa papel ay lalong nagpapalabnaw sa tiwala ng publiko.

Samantala, tatlong senador pa—sina Alan Peter Cayetano, Bato Dela Rosa, at Imee Marcos—ang hindi pa naglalabas ng kanilang SALN, na lalo pang nagdaragdag sa espekulasyon ng publiko.

Sa gitna ng lahat ng mabibigat na isyung ito, ang pulitika ay nagpapatuloy sa kanyang sariling teatro. Isang meme ang kumakalat ngayon na pinamagatang “Snow White and the Seven Dwarfs.” Tampok dito si Vice President Sara Duterte bilang “Snow White,” na napapalibutan ng pitong “dwarfs”: sina Marcoleta, Bong Go, Cayetano, Padilla, Escudero, Bato Dela Rosa, at ang bagong kasong si Joel Villanueva.

Para sa maraming kritiko, ang meme na ito, kasabay ng mga TikTok video ng bise presidente, ay sumisimbolo sa pagiging “out of touch” ng ilang pulitiko sa tunay na sentimyento ng bayan. Habang ang bansa ay nilulunod ng mga alegasyon ng bilyun-bilyong pagnanakaw, ang ilan ay tila mas abala sa political posturing at social media antics.

Ang mga pangyayaring ito—mula sa kasong plunder hanggang sa mga kuwestiyonableng SALN—ay naglalagay sa Pilipinas sa isang kritikal na sangandaan. Ang mga ordinaryong Pilipino, na araw-araw nagkukumahog para may makain at makapagbayad ng buwis, ay napupuno na. Ang kanilang pinaghirapan ay tila napupunta lamang sa bulsa ng mga opisyal na kanilang inihalal upang pagsilbihan sila.

Ang panawagan ay malinaw: hindi sapat ang pagtanggi, hindi sapat ang “set-up” na dahilan, at lalong hindi sapat ang katahimikan. Ang kailangan ay tunay na pananagutan. Ang mga kasong isinampa laban kina Villanueva, Estrada, at lalo na kay COA Commissioner Lipana, ay dapat na litisin nang may buong pwersa ng batas. Ang mga tanong tungkol sa SALN ni Escudero ay dapat sagutin nang may katapatan.

Ang taumbayan ay nagmamasid, at ang kanilang pasensya ay nauubos na.