Sa kabila ng mga programang pampubliko na inilulunsad ng mga lokal na opisyal upang makatulong sa kanilang mga nasasakupan, hindi mawawala ang mga kontrobersiya at usaping bumabalot sa mga ito. Isa na dito ang kontrobersya na pumapalibot sa libreng sakay na iniaalok ni Sara Duterte, anak ni dating Pangulong Rodrigo Duterte, at isa ring prominenteng politiko sa bansa. Sa unang tingin, mukhang isang simpleng programa ito na layuning tulungan ang mga mahihirap at nangangailangan ng libreng transportasyon. Ngunit sa likod nito, unti-unting lumalabas ang mga kuwentong puno ng pagdududa at alegasyong may mga hindi tamang benepisyaryo, na nagdudulot ng kontrobersiya.

Ano nga ba ang nilalaman ng programang libreng sakay?

Ang libreng sakay ay programa na naglalayong magbigay ng libre o subsidiadong pamasahe para sa mga mahihirap na mamamayan lalo na sa mga pampublikong sasakyan gaya ng jeepney, bus, at iba pa. Layunin nito na mabawasan ang pasanin ng mga ordinaryong tao sa kanilang pang-araw-araw na pag-commute. Sa ilalim ng pangunguna ni Sara Duterte, inilunsad ang naturang programa na inaasahan ng marami na magbibigay-lunas sa mga suliranin sa transportasyon, lalo na ngayong tumataas ang presyo ng langis at iba pang bilihin.

Ngunit, habang dumadaan ang panahon, maraming ulat ang nagsasabing hindi lahat ng tumatanggap ng libreng sakay ay mga tunay na nangangailangan. May mga pangalang lumilitaw sa mga listahan na “ghost passengers” — mga tao na hindi dapat kabilang sa benepisyaryo, ngunit nakikinabang pa rin sa programa.

Sino ang mga tinatawag na “ghost passengers”?

Sa konteksto ng mga programang pampubliko, ang mga “ghost passengers” ay mga taong hindi tunay na benepisyaryo ngunit may pangalan sa mga listahan upang kunwa’y makatanggap ng benepisyo. Maaari silang mga taong hindi residente ng lugar, mga tao na konektado sa mga opisyal, o mga tao na sadyang isinama sa listahan upang manipulahin ang programa.

Sa kaso ng libreng sakay ni Sara Duterte, lumalabas sa mga report na may mga pangalan na hindi makikilala ng mga lokal at walang sapat na basehan kung bakit sila naroroon. Ang ganitong pangyayari ay nagpapataas ng posibilidad ng korapsyon o di patas na pamamahagi ng mga benepisyo.

Bakit nangyayari ang ganitong mga isyu?

Ang ganitong problema ay hindi lang tungkol sa libreng sakay ni Sara Duterte, kundi isang mas malawak na problema ng hindi maayos na sistema ng pamamahala sa mga proyekto at programa ng gobyerno. Kadalasan, ang kawalan ng transparency at accountability ay nagbubukas ng daan sa ganitong uri ng anomalya.

Sa kaso ng libreng sakay, maaaring may mga opisyal o kawani na sadyang nagpapasok ng mga pangalan ng “ghost passengers” upang palakihin ang bilang ng mga tumatanggap ng benepisyo, at posibleng may dalang pera o kapalit ang mga ito. Dahil dito, hindi na napupunta nang tama ang tulong sa mga tunay na nangangailangan.

Ano ang naging reaksyon ng publiko?

Maraming mamamayan ang nagulat at nagalit nang marinig ang mga alegasyon. Hindi nila maintindihan kung paano nangyari ang ganitong pangyayari sa isang programang dapat ay para sa kanilang kapakinabangan. May mga taong nagduda sa integridad ni Sara Duterte bilang lider at kung hanggang saan ang kanyang partisipasyon o kaalaman tungkol sa isyu.

Subalit, mayroon ding mga tagasuporta ni Sara Duterte na naniniwala na ito ay isang gawa-gawa lamang ng mga kalaban upang sirain ang kanyang pangalan. Ayon sa kanila, ang programa ay may magandang hangarin at ang mga paratang ay walang sapat na ebidensya.

Anu-ano ang mga posibleng epekto ng kontrobersiya?

Ang kontrobersiyang ito ay may potensyal na sirain ang tiwala ng publiko hindi lamang kay Sara Duterte kundi pati na rin sa mga proyektong pampubliko sa pangkalahatan. Kapag nawalan ng tiwala ang mga tao sa mga programa, nahihirapan ang gobyerno na ipatupad ang mga susunod na proyekto na tunay na makakatulong sa kanila.

Dagdag pa rito, kapag napupunta ang mga benepisyo sa maling tao, lalong lumalala ang problema ng kahirapan at kawalan ng pantay-pantay na oportunidad sa bansa.

Ano ang mga dapat gawin upang maresolba ang isyu?

Maraming mga grupo, kabilang ang civil society at mga mamamayan, ang nananawagan ng masusing imbestigasyon upang matukoy ang mga totoong benepisyaryo ng libreng sakay. Nais nilang matanggal ang mga “ghost passengers” at matiyak na ang tulong ay makarating sa mga tunay na nangangailangan.

Mahalaga rin na magkaroon ng mas mataas na transparency at accountability sa pamamahala ng programa. Ang mga listahan ng mga benepisyaryo ay dapat ilahad sa publiko upang ma-verify at mapanagot ang mga mapanlinlang.

Bukod dito, kinakailangang palakasin ang mga mekanismo ng pagsusuri at pag-monitor upang maiwasan ang ganitong uri ng anomalya sa hinaharap.

Ang papel ni Sara Duterte sa kontrobersiya

Bilang lider ng programa, nasa balikat ni Sara Duterte ang responsibilidad na siguraduhing ang kanyang inilunsad na proyekto ay malinis at makatarungan. Dapat niyang tugunan ang mga paratang at magsagawa ng mga hakbang upang maibalik ang tiwala ng publiko.

Kung hindi ito maaayos nang maayos, maaaring masira ang kanyang reputasyon at maging hadlang sa kanyang politikal na karera.

Pagsusuri at pananaw

Ang isyu ng “ghost passengers” sa libreng sakay ni Sara Duterte ay isang halimbawa kung paano maaaring maabuso ang mga programang pampubliko kapag kulang ang transparency at mababa ang antas ng pamamahala. Hindi ito simpleng isyu na dapat ipagwalang-bahala.

Ito ay paalala rin sa lahat ng mga politiko at opisyal ng gobyerno na ang tunay na serbisyo ay nakasalalay sa katapatan, malasakit, at pagtupad sa mga pangako sa mamamayan.