Sa gitna ng rumaragasang pulitikal na tensyon, tila isang malaking pagyanig ang nararamdaman sa mga pasilyo ng kapangyarihan sa Pilipinas. Ang dating matibay na UniTeam, na binuo ng alyansa, ay nagpapakita na ng mga malalaking lamat. Mula sa talumpating naghahamon na umalingawngaw sa Kamara, hanggang sa mga alegasyon ng korapsyon na umaabot sa bilyun-bilyong piso, ang bayan ay nagmamasid. Ang tanong ay hindi na ‘kung may problema ba,’ kundi ‘gaano kalalim at sino ang tunay na may pananagutan?’ Ang bawat galaw ng mga lider ay kalkulado, at ang bawat pahayag ay may tinatamaan, ngunit sa huli, ang katotohanan ay tila naiiwan sa dilim. Ito ang pagsusuri sa laro ng pulitika na naglalantad sa mga sikreto at naglilipat ng atensyon, habang ang hustisya ay nananatiling mailap.

Ang ‘Apo’ at ang ‘Panata’ sa Kamara

Ang sentro ng atensyon ay muling nabaling sa Kongreso, kung saan ang isang tinig, na dati’y tahimik, ay biglang nagdeklara ng isang matinding “panata.” Ang talumpati ni Bogidi (na tinutukoy sa video), na mariin at maingat na inihanda, ay hindi lamang isang simpleng mensahe; ito ay isang direktang dagok sa liderato ni Speaker Martin Romualdez, isang lider na nagtataguyod ng “tapat na paglilingkod.” Sa kanyang mga salita, mariin niyang ipinunto na tungkulin ng mga kinatawan na ituwid ang mali at tiyakin na ang bawat piso ng buwis ng Pilipino ay ginagamit ng tama at napupunta sa tunay na nangangailangan. Isang perpektong pangako na layuning ibalik ang tiwalang matagal nang nasira.

Ngunit sa labas ng bulwagan, ibang ingay ang naririnig. Ang mga bulungan ay hindi tungkol sa serbisyo, kundi sa mga pribadong jet, mamahaling Patek Philippe na relo, at isang marangyang pamumuhay—isang imaheng malayong-malayo sa sinumpaang obligasyon ng simpleng paglilingkod. Habang ipinagmamalaki ng Speaker ang Kongreso bilang tahanan ng malasakit, itinuturing naman ito ng mga kritiko bilang sentro ng makapangyarihang interes. Ang mga usapan ay nangyayari hindi sa harap ng kamera, kundi sa mga saradong kwarto at pribadong kainan, kung saan ang kapangyarihan ay sinusukat hindi sa serbisyo kundi sa dami ng pera at lawak ng impluwensya.

Ang pagpasa ng Pambansang Budget, na iprinisenta bilang isang tagumpay ng transparency at bukas na deliberasyon, ay tinatayang proseso na may malakas na impluwensya mula sa Malacañang. Ang mga boses na kumokontra at ang mga indibidwal na amyenda ng mga kongresista para sa kanilang nasasakupan ay tila napipilitang manahimik sa ilalim ng bigat ng “supermajority.” Ang budget, sa huli, ay hindi lang listahan ng pera; ito ay isang dokumentong pulitikal na nagpapakita kung sino ang tunay na nagpapatakbo at kung kaninong interes ang pinoprotektahan, habang ang emosyon at tapang na hinahanap ng bayan laban sa korapsyon ay hindi maramdaman sa pormal at kontroladong pagganap ng speaker.

Ang Kalawangin na Sistema at ang Pag-iwas sa Pananagutan

Kasabay ng drama sa Kamara, ang atensyon ng bansa ay biglang nalipat sa isang mas malaking anomaliya—ang iskandalo sa mga proyektong flood control. Bilyon-bilyong piso ang nasasayang, naglalantad sa kalawangin ng sistema at sumisira sa tiwala ng publiko. Ang imbestigasyon, na dapat sana’y magiging tanglaw, ay nagdulot lamang ng karagdagang pagdududa.

Nang tanungin si dating PNP Chief at kasalukuyang DILG official na si Mazurin Jr. tungkol sa mga posibleng kasuhan sa bilyon-bilyong pisong anomalya, ang sagot ay hindi nagbigay linaw: “Hindi natin masabi pa sa ngayon.” Isang nakakabahalang tugon para sa mga nag-aabang sa hustisya. Paano magkakaroon ng kredibilidad ang imbestigasyon kung sa simula pa lang, ang mga namumuno ay tila walang matukoy na pangalan, walang masundan na ebidensya o kahit anino man lang? Ang proseso, na isinagawa sa likod ng mga saradong pinto, ay nagresulta sa pagdeklara na kulang daw sila sa ebidensya.

Ang hiling ng mga kritiko ay simple at direkta: Ipatawag ang mga pangalang sangkot, kasama na ang mga makapangyarihang kongresista na binanggit mismo ng mga whistle blower. Hayaan silang magpaliwanag sa harap ng bayan. Ngunit ang mungkahi ay tila ibinulong lamang sa hangin, isang paalala na mahirap tahakin ang daan patungo sa katotohanan kapag ang iimbestigahan ay ang mga mismong may hawak ng kapangyarihan. Ang katahimikan ng imbestigasyon ay nagiging isang malakas na ingay na nag-iiwan ng tanong: Mayroon bang tinatago, o mayroon bang pinoprotektahan?

Ang Lamat sa UniTeam at ang Matulis na Patalim ng Palasyo

Habang nagpapatuloy ang mga isyu sa Kamara at sa mga ahensya, sabay-sabay na tumingin ang bayan sa Malakanyang—ang sentro ng gobyerno. Dito, pumasok ang mga bagong kabanata ng tunggalian, na nagpapakita ng lumalaking lamat sa pagitan ng mga dating magkaalyado.

Ang administrasyon ni Marcos Jr. ay maingat na nagtatakda ng distansya mula sa nakaraang rehimen. Nang tanungin tungkol sa desisyon ng International Criminal Court (ICC) na ituloy ang imbestigasyon kay dating Pangulong Rodrigo Duterte, ang palasyo ay nagbigay ng pahayag na tila simpleng linya lamang, ngunit sa mundo ng pulitika, ito’y parang guhit ng chalk na naghahati sa pagitan ng kahapon at ngayon—isang diplomatikong pagsasaayos na may katumbas na mensahe. Ngunit mas uminit ang sitwasyon nang bumulalas ng matalim na babala si Congressman Pulong Duterte. Ang palasyo ay mabilis na pumosisyon bilang tagapagtanggol ng kaayusan, na mariing sinabi ni Secretary Angeles: “Hindi po dapat tayo mabuhay sa mga pagbabanta… wala po tayo sa isang barbaric world.” Isang pahayag na nagpapakita ng kanilang pagtangkilik sa batas, ngunit nagtatago ng mas malalim na senyales ng lumalaking lamat sa pagitan ng mga dating magkaalyado.

Ang pinakamatulis na sagot ay dumating nang tanungin si Angheles tungkol sa pahayag ni Vice President Sara Duterte, na kung siya raw ang pangulo ay hindi niya hahayaang maupo ang kasalukuyang Ombudsman. Ang tugon ng palasyo ay hindi lamang pagkontra, kundi isang halos insultong diplomatikong binalot sa ngiti: “Nagkataon po hindi siya po ang presidente. So mahirap pong sagutin ang isang pangarap na hindi mangyayari sa ngayon.” Sa isang iglap, lumitaw ang tunay na larawan ng pulitika—isang larong walang sentimentalidad, kung saan ang dating pagkakaisa ay pwedeng mapalitan ng malamig na kompetisyon at ang cohesion ay unti-unting nawawala.

Ang Estilo ng Paglihis: Mula Luzon Patungong Mindanao

Sa pinakahuling kabanata ng political chess game, naganap ang pinakamalaking plot twist sa laro ng paglihis ng atensyon. Biglang lumutang sa headlines ang usapin ng mga “ghost farm to market roads” sa Davao Occidental. Halos sabay nito, unti-unting nanahimik ang kontrobersya sa flood control scandal sa Luzon.

Para sa mga sanay na magbasa ng pulitikal na galaw, malinaw ang mensahe: May gustong ilihis, may gustong takpan. Ito ay isang estratehiya kung saan may mga isyu ang pinapansin upang tutukan, habang ang iba ay bumababa ang pansin. Ang plano ay malinaw: Ilipat ang atensyon mula Luzon patungong Mindanao. Baguhin ang usapan mula sa flood control patungo sa farm to market roads. Ang tunay na larawan ay parang chessboard, bawat piyesa ay gumagalaw hindi para sa katotohanan, kundi para sa kaligtasan ng iilan. Ang laban ay patuloy, at ang mga mamamayan ay naiwang nagtatanong kung kailan matatapos ang palabas na ito.

Pagtatapos

Ang mga tanong ay nananatiling nakasabit sa ere, mas mabigat at mas nakakabahala kaysa dati. Sino ang tunay na nagsasabi ng totoo sa likod ng mga magagandang talumpati at maingat na pahayag? Saan hahantong ang banggaan ng mga malalaking pwersa sa pulitika, isang laban na ang talunan ay ang taumbayan? Ang larawan ng isang gobyerno na nagsisikap ipakita ang pagkakaisa habang ang mga alegasyon ng korapsyon ay patuloy na lumalabas ay isang malungkot na realidad. Ang sistema ng hustisya ay tila mas mabilis kumilos para ilihis ang isyu kaysa panagutin ang mga may kasalanan. Ang sagot, tulad ng katotohanan sa ating bansa, ay nananatiling mahirap hanapin para sa isang bayang pagod na sa mga palabas at uhaw na sa totoong pagbabago.