Mainit ang usapin matapos ang 47th ASEAN Summit sa Kuala Lumpur, kung saan kumalat ang mga pahayag na diumano’y nakaranas ng pambabastos si Pangulong Ferdinand Marcos Jr. mula sa ilang lider at delegado. Habang ang layunin ng summit ay pagtutulungan at regional cooperation, may mga pagkakataon daw na tila hindi nabigyan ng sapat na pagpapahalaga ang presensiya ng Pangulo — bagay na mabilis na umani ng reaksiyon mula sa mga Pilipino.

Sa mga summit tulad nito, bawat kilos, tingin, at tugon ng mga lider ay may simbolo. Hindi na kailangan ng tuwirang salita para maramdaman ang pangmamaliit — minsan sapat na ang hindi pagpansin, pag-overlook sa opinyon, o kakulangan ng pakikipag-engage sa bilateral discussions. At sa larangan ng diplomasya, ang maliliit na bagay ay may malaking ibig sabihin.

Bilang isa sa inaasahang magiging chair ng ASEAN sa darating na taon, malaking pagkakataon sana ito para ipakita ang papel ng Pilipinas bilang isang aktibong lider sa rehiyon. Kaya mas masakit para sa marami ang narinig nilang mga ulat na tila hindi nabigyan ng parehong respeto ang ating bansa kumpara sa iba.

Ngunit bakit mahalaga ito? Una, ang pagtrato sa lider ng isang bansa sa international stage ay repleksiyon ng pagtingin sa bansang kinakatawan niya. Kapag tila binalewala ang ating Pangulo, tila binabalewala rin ang ating pambansang dignidad. Hindi ito tungkol sa personalidad o pulitika — ito ay tungkol sa paggalang sa Pilipinas bilang isang soberanong bansa.

Pangalawa, ang ganitong pangyayari ay may epekto sa ating diplomatic leverage. Sa mga pulong kung saan pinag-uusapan ang seguridad, ekonomiya, at regional cooperation, mahirap ipaglaban ang posisyon ng bansa kung hindi pantay ang pagtingin sa atin sa mesa.

Pangatlo, ito ay paalala na hindi sapat na dumalo at makibahagi — kailangang makinig at igalang. Kapag may nakaramdam ng pambabastos, hindi lang ito usapin ng pride, kundi usapin ng national identity at integridad sa international community.

Pero mahalagang bigyang-diin: hindi pa malinaw ang buong katotohanan sa likod ng mga alegasyon. Ang mga ganitong kuwento ay madaling sumiklab sa social media, kaya dapat bantayan ang balanse at katotohanan. Gayunpaman, hindi maikakailang naramdaman ng marami ang pagkabahala — at ang damdaming iyon ay valid.

Ano ngayon ang dapat gawin?
Una, kailangang suriin ng gobyerno kung paano mapapalakas ang diplomatic strategy ng bansa upang maiwasan ang ganitong impresyon sa hinaharap. Malaking papel dito ang maayos, matatag, at kumpiyansang representasyon sa international forums.

Pangalawa, dapat gawing pagkakataon ito para palakasin ang panloob na pagkakaisa. Ang dignidad ng bansa ay hindi lamang nakasalalay sa isang tao — ito ay kolektibong identidad ng bawat Pilipino. At kung may hamon sa respeto sa labas, mas lalong dapat magbigay-galang at suporta tayo sa isa’t isa sa loob.

Pangatlo, dapat itong magsilbing sigaw para sa mas matapang, malinaw, at strategic na foreign policy. Hindi sapat ang pagiging present — kailangan nating maging aktibong lider at hindi tagasunod.

Marami ang nagtatanong: makakabawi ba tayo? Oo — basta’t may tapang, pagkakaisa, at malinaw na direksyon. Ang Pilipinas ay may matibay na posisyon sa rehiyon at may karapatan sa respeto — kailanman at saanman.

Sa huli, hindi lang ito kwento ng summit. Ito ay kwento ng pag-angat, pag-angkin sa dignidad, at paninindigan bilang Pilipino. At habang nagiging maingay ang tanong kung nabastos ba ang Pangulo, mas malakas dapat ang sagot natin bilang bansa: hindi tayo papayag na mabaliwala. May boses tayo—and dapat itong marinig, kilalanin, at igalang.