Sa bawat trahedya, sa bawat hagupit ng kalamidad, may isang tanong na mabilis na lumutang sa kamalayan ng publiko: “Nasaan ang Pangulo?” Sa kulturang pulitikal ng Pilipinas, ang presensya ng pinakamataas na lider ay hindi lamang isang pormalidad; ito ay isang pangangailangan. Ito ay simbolo ng pag-asa, ng aksyon, at ng katiyakan na ang gobyerno ay kumikilos.

Ngunit sa modernong panahon ng social media, ang “presensya” ay isa nang labanan ng oras, persepsyon, at naratibo. At sa pinakahuling krisis na humampas sa bansa, ang labanang ito ay sumiklab sa isang paraan na yumanig sa mismong Palasyo.

Ang entablado ay nakahanda na: isang sakuna ang tumama. Ang mga komunidad ay nangangailangan ng tulong. Ang publiko ay naghihintay ng tugon. Matapos ang ilang araw ng tila maingat na pagpaplano sa likod ng mga kurtina, inihayag ng Malacañang ang isang malaking hakbang: Si Pangulong Marcos Jr. mismo ay lilitaw, mangunguna, at mamimigay ng relief goods.

Sa isang normal na sitwasyon, ito ay sasalubungin ng pasasalamat. Ngunit hindi ito isang normal na sitwasyon.

Ang anunsyo, sa halip na maging isang “good news,” ay naging gatong sa isang apoy na matagal nang nag-aalab. Ang balita ay sinalubong ng isang malakas, kolektibong sigaw mula sa mga kritiko, isang sigaw na binigyang-boses ng isa sa pinakakilalang political commentator sa bansa, si Sass Rogando Sasot.

Ang kanyang tugon ay isang matalim, walang-preno, at direktang “suplak” (slam) na nakatuon mismo sa Pangulo. Ang mensahe: “Marcos Jr. gising na!”

Bigla, ang planong pamimigay ng relief goods ay nabigyan ng bagong kahulugan. Hindi ito nakita bilang isang proaktibong hakbang, kundi isang reaktibong pagtatangka na humabol sa sitwasyon. Ito ay, ayon sa mga kritiko, isang pag-amin na ang Pangulo ay “natutulog” habang ang kanyang mga nasasakupan ay nagdurusa.

Ang “suplak” ni Sasot ay hindi lamang isang simpleng opinyon; ito ay isang matagumpay na pag-frame sa buong naratibo. Sa isang iglap, ang isyu ay hindi na tungkol sa “tulong,” kundi tungkol sa “pagiging huli” ng tulong.

Ano ang nasa likod ng ganitong kabangis na kritisismo? Para kay Sasot at sa maraming iba pang kritiko, ang diumano’y pananahimik ng Pangulo sa mga unang, kritikal na oras ng kalamidad ay isang malaking pagkukulang. Sa panahon kung saan ang bawat segundo ay mahalaga, ang tila kawalan ng agarang pampublikong pahayag o presensya mula sa Pangulo ay lumikha ng isang “vacuum” ng pamumuno.

Ang “vacuum” na ito ay mabilis na pinuno ng galit, pagkabahala, at ang tanong na “Nasaan?”

Kaya naman nang sa wakas ay inanunsyo ang pamamahagi ng relief goods, ang reaksyon ng mga kritiko ay hindi “Salamat,” kundi “Ngayon lang?”

Ang “suplak” ni Sasot ay isang direktang hamon sa sinseridad ng Palasyo. Ito ay nagtatanong: Ito ba ay tunay na serbisyo, o ito ba ay isang “damage control”? Ito ba ay pamamahala, o ito ay isang “photo-op” na idinisenyo upang patahimikin ang mga bumabatikos?

Sa kabilang banda, ang panig ng administrasyon ay may sariling, bagama’t hindi direktang sinasabi, katwiran. Ang pamamahala sa isang pambansang kalamidad ay hindi isang “reality show.” Ito ay isang komplikadong operasyong lohistikal. Bago pa man lumitaw ang Pangulo para sa isang simbolikong pamimigay ng isang supot ng bigas, ang mga ahensya tulad ng NDRRMC, DSWD, at ang militar ay kailangang kumilos, mag-assess ng pinsala, maglaan ng pondo, at mag-organisa ng daan-daang toneladang suplay.

Ang “katahimikan” na nakita ng mga kritiko bilang “pagtulog” ay maaaring, sa paningin ng Palasyo, isang panahon ng masinsinang pagpaplano. Ang pag-anunsyo na si Pangulong Marcos Jr. mismo ang mangunguna ay isang senyales na ang lahat ng mga piyesa ay nasa lugar na, at ang pinuno ng estado ay handa nang personal na pangasiwaan ang paghahatid ng tulong.

Ngunit dito pumapasok ang brutal na realidad ng modernong pulitika. Ang katotohanan (ang lohistika ng gobyerno) ay madalas na natatalo ng persepsyon (ang galit sa social media).

Ang “Gising Na!” ni Sasot ay isang napakabisang “political slogan.” Ito ay madaling tandaan, sarkastiko, at nakakakuha ng emosyon. Kinapsula nito ang kolektibong pagkadismaya ng mga taong pakiramdam nila ay napabayaan. Si Sasot, gamit ang kanyang malawak na plataporma, ay hindi lamang nag-ulat ng balita; siya ang lumikha ng balita. Ginawa niyang ang kanyang “suplak” ang mismong sentro ng istorya, na epektibong na-hijack ang orihinal na anunsyo ng Malacañang.

Ito ang bagong mukha ng “check and balance.” Ang mga political commentator tulad ni Sasot ay nagsisilbing isang “shadow opposition,” na may kakayahang humubog ng opinyon ng publiko nang mas mabilis kaysa sa tradisyonal na media o kahit sa Presidential Communications Office. Ang kanilang “suplak” ay naglalagay ng presyur sa administrasyon na kumilos nang mas mabilis at maging mas transparent.

Subalit, mayroon itong kaakibat na panganib. Ang matinding pamumulitika sa isang panahon ng trahedya ay maaaring makabawas sa tunay na diwa ng pagtulong. Habang ang Palasyo at ang mga kritiko nito ay nagbabanggaan sa ere, ang mga biktima sa lupa ay nananatiling naghihintay. Ang labanan ng naratibo ay maaaring maging mas mahalaga kaysa sa aktwal na pamamahagi ng serbisyo.

Ang insidenteng ito ay nag-iwan ng isang mahalagang aral para sa kasalukuyang administrasyon: Ang pagtugon sa isang krisis ay dalawang-bahagi na laban. Ang una ay ang labanang lohistikal—ang paggalaw ng pagkain, gamot, at pondo. Ang pangalawa, at marahil ang mas mahirap, ay ang labanan sa persepsyon—ang pagpapakita ng agaran, nakikita, at mararamdamang pamumuno.

Ang “suplak” ni Sass Sasot ay isang malakas na paalala na sa labanang ito, ang administrasyon ay hindi lamang kalaban ang bagyo o ang baha; kalaban din nila ang oras at ang mabilis na paghatol ng social media.

Habang ang mga relief goods ay sa wakas ay naipapamahagi, ang tanong ay nananatili: Ito ba ang simula ng isang mas mabilis at mas bukas na pagtugon mula sa gobyerno, o ito ba ay isang aral na muling malilimutan hanggang sa susunod na sakuna?

Sa ngayon, ang Palasyo ay maaaring naghahatid na ng tulong, ngunit kailangan pa rin nilang bawiin ang naratibo mula sa mapang-asar na sigaw na: “Gising na!”