Si Mang Edgar ay isang tao na nabubuhay sa linya ng kanyang ‘level’. Bilang isang karpintero, ang kanyang mundo ay sinusukat sa pulgada ng katapatan at sa anggulo ng dignidad. Mula nang pumanaw ang kanyang asawa, ang kanyang sampung taong gulang na anak na si Miko na lang ang naging ‘ruler’ at ‘plumb line’ ng kanyang buhay. Nakatira sila sa isang maliit na kwarto na inuupahan sa likod ng isang pagawaan ng muwebles. Ang sahod ay sapat lang, pero ang pagmamahal ay sagana.

Ang tanging bilin ni Mang Edgar sa anak ay isa lang: “Anak, pwede tayong maging mahirap. Pero hinding-hindi tayo pwedeng maging masamang tao. Ang dangal natin, ‘yan lang ang yaman na maipapamana ko sa’yo.”

Isang gabi ng Biyernes, umuwi si Mang Edgar na bagsak ang balikat. Natanggal siya sa pinapasukang ‘construction site’. Pagbawas daw ng tao. Ang kanyang ‘separation pay’ ay naibayad na agad sa mga utang sa tindahan at sa paunang bayad sa kuryente na mapuputol na sana. Habang pinapanood niyang natutulog si Miko sa isang lumang ‘banig’, napatingin siya sa kanilang ‘cabinet’ na sira na ang bisagra.

“Kailangan kong ayusin ‘to,” bulong niya sa sarili. Kailangan niya ng ‘extra’ na ‘raket’ para may pang-matrikula si Miko sa susunod na linggo.

Hinanap niya ang kanyang ‘toolbox’. Ang paborito niyang martilyo ay wala doon. “Naku, baka naiwan ko sa ‘site’,” naisip niya. Pagkatapos ay naalala niya, hiniram pala ito ni Miko noong isang araw para sa ‘project’ nito sa eskwela.

Dahan-dahan siyang pumasok sa maliit na sulok kung saan nakalagay ang mga gamit ni Miko. Nakita niya ang luma at punit-punit na ‘school bag’ ng anak, na nakatago sa ilalim ng mesa.

Inabot niya ito. At doon niya naramdaman. Ang bigat.

“Ano ‘to? Bato?” nagtatakang tanong niya.

Dahan-dahan niyang binuksan ang ‘zipper’ na sira na ang ‘slider’. Ang kanyang mga mata ay nanlaki. Ang kanyang paghinga ay tumigil.

Hindi libro. Hindi laruan. Hindi bato.

Pera.

Mga bundle ng pera. Malulutong na tig-iisang libong piso, na maingat na itinago sa ilalim ng mga lumang ‘notebook’. Hindi ito dalawa o tatlong libo. Sa tantiya niya, sa unang tingin pa lang, ito ay daan-daang libo.

Ang unang pumasok sa isip niya ay hindi kagalakan. Ito ay lagim. Isang malamig na takot ang gumapang sa kanyang likod. Saan kukuha ng ganitong halaga ang isang batang sampung taong gulang?

Nanginginig ang kanyang mga kamay. Kinuha niya ang isang ‘bundle’. Ang amoy ng bagong pera ay tila isang lason sa kanyang pang-amoy. Ang lahat ng kanyang itinuro tungkol sa dangal… gumuho sa isang iglap.

“Miko… Miko, gising!”

Ang kanyang boses ay hindi galit. Ito ay basag. Puno ng sakit.

Nagising si Miko na naguguluhan. “Tay? B-bakit po?”

Itinaas ni Mang Edgar ang pera. Ang mga ‘bundle’ ay isa-isang nahulog mula sa bag patungo sa sahig na semento. “Anak,” sabi ni Mang Edgar, ang kanyang mga mata ay lumuluha. “Huwag kang magsisinungaling sa akin. Sabihin mo ang totoo. Nagnakaw ka ba?”

Ang tanong ay parang isang sampal na tumama hindi lang kay Miko, kundi pabalik kay Mang Edgar.

Ang mukha ni Miko ay namutla. Pero sa halip na magulat, ang kanyang mga mata ay napuno ng takot… at pagkatapos, ng pag-aalala.

“Tay…” bulong ng bata.

“Sumagot ka! Saan mo kinuha ang perang ‘to? Nag-droga ka ba? Nag-snatch? Sabihin mo!”

“Hindi po! Hindi po, Tay!” sigaw ni Miko, na ngayon ay humahagulgol na. “Patawad po! Patawad po!”

“Patawad saan? Patawad dahil nagnakaw ka?”

“Hindi po! Patawad po dahil… dahil hindi ko po nasabi sa inyo! Patawad po dahil nakita ninyo!”

Lalong naguluhan si Mang Edgar. “Ano ang ibig mong sabihin? Kanino ‘to?”

Huminga ng malalim si Miko, ang kanyang maliliit na balikat ay nanginginig. Inabot niya ang isang sulat mula sa ilalim ng kanyang unan. Isang sulat na nakasulat sa mamahaling ‘stationery’, na may selyo ng isang kilalang korporasyon.

“Hindi po ‘yan sa akin, Tay. Sa inyo po ‘yan.”

Binuksan ni Mang Edgar ang sulat. Ang kanyang mga kamay na bihasang humawak ng martilyo at lagare ay halos hindi ma-kontrol ang panginginig.

Ang sulat ay mula sa isang “CEO Carlos Valencia,” ang may-ari ng pinakamalaking ‘construction conglomerate’ sa bansa. Ang ‘logo’ sa ‘letterhead’ ay pamilyar. Ito ang ‘main contractor’ sa ‘site’ kung saan siya natanggal.

“Mahal na G. Edgar,” basa niya sa sulat.

“Hindi mo ako kilala, ngunit kilala kita. O mas tamang sabihin, kilala ka ng anak ko.”

Napakunot ang noo ni Mang Edgar. Tumingin siya kay Miko.

“Ilang buwan na ang nakalipas,” patuloy ng sulat, “ang aking anak na si Anton, ay nagtangkang tumalon mula sa ‘rooftop’ ng aming ‘mansion’. Ang dahilan? ‘Bullying’. Pera. Sabi niya, wala siyang kaibigan. Sabi niya, ang lahat ay lumalapit lang sa kanya para sa pera.”

“Inilipat namin siya ng eskwela. Isang ‘anonymous’ na ‘public school’. Walang bodyguard. Walang ‘driver’. Gusto naming matuto siya sa totoong buhay. Doon niya nakilala ang anak mo, si Miko.”

“Noong isang linggo, may ‘field trip’ sila. Ang anak ko, si Anton, ay may dalang sampung libong piso. Ang Miko mo? May dalang isang daang piso. Sa ‘bus’, ninakaw ang wallet ni Anton. Ang lahat ng ‘classmates’ niya ay pinagtawanan siya. ‘Ang yabang-yabang mo, wala ka palang pera!’ sabi nila. Ang anak ko ay tumakbo at nagtago sa ‘comfort room’ ng ‘gas station’. Umiiyak. Handa na siyang sumuko ulit sa buhay.”

“Pero hinanap siya ni Miko. Natagpuan siya ni Miko. At ang anak mo, G. Edgar, ay ginawa ang isang bagay na hindi ko kailanman malilimutan.”

Tumingin si Mang Edgar kay Miko, na ngayon ay nakayuko, pinipigilan ang pag-iyak.

“Inilabas ni Miko ang kanyang isang daang piso. Ang huli niyang pera. Hinati niya ito. ‘Heto, Anton,’ sabi ng anak mo. ‘Singkwenta sa’yo, singkwenta sa akin. Para pareho tayong may baon. Kaibigan kita, ‘di ba? Hindi kita iiwan’.”

Ang mga mata ni Mang Edgar ay napuno ng luha.

“Ang singkwentang piso na iyon,” patuloy ng sulat, “ang nagligtas sa buhay ng anak ko. Umuwi si Anton sa bahay sa unang pagkakataon na may ngiti. Ikinuwento niya ang lahat. Ang isang batang lalaki na nagturo sa kanya kung ano ang tunay na halaga ng pagkakaibigan. Isang bagay na hindi kayang bilhin ng sampung libo ko.”

“Pina-imbestigahan kita, G. Edgar. Nalaman ko ang iyong sitwasyon. Nalaman ko na ikaw ay natanggal sa isa sa aming mga ‘project site’ dahil sa ‘cost-cutting’—isang desisyon na hindi ko alam at hindi ko sinang-ayunan.”

“Ang perang nasa bag ng anak mo ay hindi ninakaw. Iyan ay sa’yo. Ito ang iyong ‘back pay’, ang iyong ‘separation pay’, ang iyong ’13th month pay’, at ang isang ‘bonus’ na personal kong ibinibigay. Ang halaga niyan ay eksaktong 500,000 pesos.”

“Hindi ito bayad para sa kabutihan ng anak mo. Ang ginawa niya ay ‘priceless’. Ito ay isang paumanhin mula sa aking kumpanya, at isang paanyaya.”

“Bukas, gusto kong ihatid mo si Miko sa aking opisina. Hindi para magkape. Para pirmahan ang iyong bagong kontrata. Hindi bilang karpintero, kundi bilang ‘Foreman’ ng aking bagong ‘housing project’—ang ‘Dangal Homes Village’.”

“P.S. Pakisabi kay Miko, ‘yung singkwentang pisong utang ni Anton ay bayad na. May ‘interest’ pa.”

Bagsak sa sahig ang sulat. Si Mang Edgar ay nakatingin lang sa kawalan.

“Tay?” basag ni Miko sa katahimikan. “Galit po ba kayo?”

Dahan-dahang lumingon si Mang Edgar sa kanyang anak. Ang luha ng takot at pagdududa ay napalitan ng luha ng ‘pride’.

Lumuhod siya. Niyakap niya si Miko nang mahigpit. “Galit, anak? Hindi ako galit. Ako ang pinaka-proud na tatay sa buong mundo.”

“Pero, Tay, ‘yung pera…”

“Ang pera, anak, papel lang ‘yan,” sabi ni Mang Edgar, hinahaplos ang buhok ng bata. “Pero ang itinuro mo sa akin ngayong gabi… ang itinuro mo sa pamilyang Valencia… ‘yan ang tunay na yaman.”

Kinabukasan, ang mag-ama ay magkasamang naglakad papunta sa isang malaking ‘building’ sa Makati. Isang karpintero na may mga kamay na puno ng kalyo, at isang bata na may pusong puno ng ginto. Ang lumang ‘school bag’ ay wala nang laman na pera, ngunit ito na ngayon ang pinakamabigat na bagay sa mundo—puno ng dangal na hindi kayang tumbasan ng kahit anong halaga.

Ang kwento ni Miko at Mang Edgar ay isang paalala na ang mga aral na ibinabaon natin sa ating mga anak ang siyang nagiging pundasyon ng kanilang pagkatao. Ang katapatan at kabutihang-loob ay mga buto na kapag itinanim, namumunga ng mga himala sa mga panahong hindi natin inaasahan.

Para sa iyo, ano ang pinakamahalagang aral na naipamana sa iyo ng iyong mga magulang? At naniniwala ka ba na ang isang simpleng gawa ng kabutihan, tulad ng paghati sa huling singkwenta pesos, ay may kapangyarihang magbago ng buhay?

I-share ang iyong saloobin sa comments.