Sa ilalim ng nakapapasong araw sa Maynila, kung saan ang alikabok at usok ay kumakapit sa balat, may isang batang lalaki na laging nakaupo sa gilid ng bangketa. Siya si Gelo. Ang kanyang damit ay marumi, ang shorts ay butas-butas, at ang kanyang mga paa ay nakatapak sa sementong tila baon na sa alikabok ng maraming taon. Sa harap niya, sa kabilang kalsada, nakatindig ang isang marangyang mansyon sa Ayala Alabang—mataas ang gate, puti ang mga haligi, at perpekto ang pagkakagupit ng mga halaman.

Para sa iba, isa lang siyang batang palaboy. Ngunit para kay Gelo, ang bahay na iyon ay isang bangungot na hindi niya matakasan.

Doon huling nakita ang kanyang ina, si Lilya, isang tahimik na kasambahay. Ang huling alaala niya: ang ina na tumatakbo pabalik sa loob, umiiyak, duguan ang laylayan ng uniporme. “Anak, huwag kang bumalik dito kahit kailan. Pangako mo,” wika nito. At si Lilya ay naglaho na parang bula.

Lumipas ang mga taon, natuto si Gelo mabuhay sa lansangan, ngunit ang obsesyon sa bahay ay nanatili. “Baliw ‘to,” sabi ng mga dumaraan. Ngunit si Gelo ay naghihintay. Dala ang kupas na litrato ng ina, bumubulong siya, “Kailangan kong malaman bakit kayo nawala.” Alam niyang may itinatago ang mga pader na iyon.

Ang katahimikan ng mansyon ay nabasag sa pagdating ni Lucas Villarruel. Matangkad, maayos, at matagumpay na tech entrepreneur mula sa Silicon Valley, umuwi siya upang asikasuhin ang naiwang ari-arian ng yumaong ama, si Don Renato Villarruel. Para kay Lucas, ang bahay ay isang malayong alaala. Ngunit sa pagbaba pa lang niya ng sasakyan, isang sigaw ang sumalubong sa kanya.

“Huwag kang papasok sa bahay mo!”

Si Gelo iyon, nanginginig, nakatayo sa gitna ng kalsada. “May masama diyan.”

“Gutom lang ‘yan,” sabi ng security guard. Iyon din ang inisip ni Lucas. Isang bata lang. Ngunit ang mga salitang iyon ay tumarak sa kanyang isipan. Sa unang gabi niya sa loob ng mansyon, naramdaman niya agad ang kakaibang lamig. Hindi lamig ng aircon, kundi lamig na tila may matagal nang natutulog na biglang nagising.

Hindi nagtagal, muling nagkrus ang landas ng dalawa sa isang insidenteng muntik nang ikapahamak ni Gelo. Habang tumatawid ang convoy ni Lucas, biglang sumulpot ang bata at halos masagasaan. Sa halip na matakot, tumitig si Gelo kay Lucas at inulit ang babala, “Huwag kang papasok sa bahay mo.” Paulit-ulit.

Doon na nagsimulang mabahala si Lucas. Pinatawag niya ang bata. “Anong pangalan mo?” tanong niya. “Gelo po.” “Bakit mo ako pinipigilan?”

“May mga taong hindi na lumabas mula riyan,” sagot ng bata. “Katulad ng nanay ko. Si Lilya.”

Ang pangalang iyon ang nagbukas ng lahat. Tinanong ni Lucas ang matagal nang katiwala, si Mang Cesar. Kinumpirma nito ang biglaang pagkawala ni Lilya noon. “Basta po umalis na lang. Hindi na bumalik,” ani Mang Cesar. “Mula ng araw na ‘yon, pinasara na po ni Don Renato ang basement. Lahat kami, pinagbawalang bumaba roon.”

Ang babala ni Gelo ay hindi na lang ingay ng isang batang lansangan. Isa na itong seryosong palaisipan.

Nagsimulang mag-imbestiga si Lucas. Sa mga lumang gamit ng ama, natagpuan niya ang isang lumang susi na may nakaukit na pangalan: LILYA. Kasabay nito, habang sinusuri ng kanyang mga arkitekto ang blueprint ng bahay para sa planong renovation, may natuklasan silang kakaiba. Isang kwarto sa basement ang wala sa bagong plano; tila sinadyang burahin.

Noong gabi ring iyon, bumaba si Lucas sa basement. Maalikabok. Amoy-amag. At doon niya nakita ang isang bahagi ng pader na iba ang textura, tila mas bagong semento. Kinatok niya ito. Tunog-guwang. May espasyo sa likod. At may naamoy siyang kakaiba—isang amoy na luma, tila pinaghalong kalawang at dugo.

Ang misteryo ay lalo pang lumalim nang masaksihan ni Lucas ang sarili sa CCTV. Gabi-gabi, siya ay nag-sleepwalk, bumababa sa hagdan, at tumatayo sa harap ng selyadong pader sa basement, bago muling bumalik sa silid na parang walang nangyari. Tila may humahatak sa kanya palapit sa lihim.

Habang si Lucas ay naghahanap ng sagot sa loob, si Gelo ay nakakakuha ng kumpirmasyon sa labas. Narinig niya ang usapan ng mga matatanda tungkol sa iba pang kasambahay na nawala—sina Irene at Josie. Kinausap niya ang dating hardinero ng mansyon.

“Ako mismo ang tumulong maglagay ng bagong pader para tabunan ‘yon,” pag-amin ng matanda. “Akala ko renovation lang. Pero pagkatapos no’n, biglang hindi na bumalik si Lilya. Hanapin mo ang kwarto sa ilalim ng kwarto.”

Taglay ang impormasyong ito, muling hinarap ni Gelo si Lucas. “Kailangan nating buksan ‘yung basement,” sabi ng bata. Sa pagkakataong ito, naniwala na si Lucas.

Magkasama silang bumaba. Tinuro ni Gelo ang pader. Nagpatawag si Lucas ng tauhan at dahan-dahan itong binutas. Sa likod ng semento, isang lumang kahoy na pinto ang bumungad. Ginamit ni Lucas ang susing may pangalang “Lilya.” Bumukas ito.

Isang makipot at madilim na silid ang natambad sa kanila. Mababa ang kisame, may sirang kama, at sa gitna ng sahig, may mga bakas ng lumang dugo. Napaluhod si Gelo. Sa ibabaw ng mesa, isang pendant ang nakita ni Lucas—isang lumang kwintas na may itim at puting litrato ng isang babaeng nakangiti, hawak ang isang sanggol.

“Ito po ‘yung suot ng nanay ko,” humagulgol si Gelo. “Ikaw ‘to.”

Nang magpasya si Lucas na i-report ito sa pulisya, isang mas delikadong pangyayari ang naganap. Isang umaga, habang wala si Lucas, isang grupo ng lalaki na nagpanggap na contractor ang pilit na pumasok sa mansyon, may dalang mga sledgehammer. Nagtangka silang sirain ang basement.

Ngunit naroon si Gelo, nagbabantay gaya ng dati. Sa pagkakita sa mga lalaki, desperado siyang sumigaw, “Huwag kang papasok sa bahay mo, Lucas! Huwag kang papasok!” Ang sigaw niyang iyon ang nakaagaw ng atensyon ng security at ni Lucas, na agad tumawag ng pulis. Nahuli ang mga lalaki. Sila ay dating tauhan pala ni Don Renato, inutusan na burahin ang lahat ng ebidensya. Sa kanilang pag-iinspeksyon, natagpuan ng mga pulis ang isang bagong hukay—isang tangkang pagtakpan ang mas malalim pang lihim.

Ang insidenteng ito ang nag-udyok sa mga awtoridad para sa isang buong forensic excavation. Ang tinawag ni Don Renato na “Project Salubong” ay hindi isang simpleng renovation. Ito ay isang sementadong libingan.

Sa ilalim ng liwanag ng mga floodlight, sinimulan ng Scene of the Crime Operatives (SOCO) ang pagbungkal. Hindi nagtagal, natagpuan ang mga buto. Una, isa. Dalawa. Tatlo. Hanggang sa umabot sa pitong kalansay ang nahukay mula sa ilalim ng semento.

Isa sa mga ito ay may suot pang kasambahay uniform. Sa bulsa nito, isang name tag: LILYA S.

Ang buong bansa ay yumanig. Ang “Mansyon ng mga Nawawala” ang naging headline. Kabilang sa mga biktima ay sina Irene at Josie, at apat na iba pa na hindi agad nakilala. Ang ikapitong bangkay, ayon sa mga eksperto, ay mas bago—posibleng ikinulong doon at kamakailan lamang pumanaw.

Sa harap ng media, tumayo si Lucas Villarruel. Tinanggap niya ang katotohanan. “Ang mga kasalanan ng nakaraan ay hindi dapat itinatago,” deklara niya. “Bilang anak, masakit man, tinatanggap ko ang katotohanan na ang aking ama ay naging bahagi ng isang sistemang mapang-abuso. Pananagutan kong lumaban para sa katarungan.”

Ang motibo, ayon sa isang dating tauhan na lumutang, ay ang mga “loyalty test” ng Don. Kapag may nalaman ang mga kasambahay o nagtangkang lumaban, hindi na sila muling nakalalabas ng mansyon.

Si Gelo, ang batang palaboy na dating tinatawag na baliw, ay naging simbolo ng hustisya. Itinatag ni Lucas ang “Lilya Foundation” para sa proteksyon ng mga kasambahay, at isinabatas ang “Gelo Protection Act.”

Ang mansyon, na dati’y simbolo ng takot, ay dumaan sa matinding pagbabago. Ipinagbili ni Lucas ang kanyang mga ari-arian sa Amerika upang pondohan ang paghilom. Ang mismong bahay kung saan ibinaon ang mga biktima ay giniba at itinayong muli.

Ngayon, ito na ang “Lilya’s Light,” isang orphanage at community center para sa mga batang lansangan at mga pamilya ng mga manggagawang inabuso.

Lumipas ang panahon. Si Gelo, na ngayo’y nag-aaral na, ay bumalik sa lugar. Hindi na upang magbantay sa labas ng gate, kundi upang pumasok sa loob. Sinalubong siya ng tawanan ng mga bata, ng amoy ng bagong pintura, at ng mga bintanang bukas sa liwanag. Sa dingding, isang malaking mural ang nakapinta—isang babaeng nakangiti, may dalang tray ng pagkain. Si Lilya.

“Salamat, Ma,” bulong ni Gelo, habang nakatitig sa larawan. “Hindi ko po kayo nakita nung huli, pero nahanap ko kayo.”

Ang batang minsang sumigaw upang pigilan ang isang tao sa pagpasok ay siya na ngayong may hawak ng susi, nagbubukas ng pinto para sa bagong simula ng marami. Ang sigaw mula sa bangketa ay narinig na.