Sa maalikabok na kalye ng Baryo San Rafael, may isang hari—si Jomar, isang binatang napariwara, na ang tanging kapangyarihan ay ang kanyang malakas na boses at ang takot na kanyang idinudulot. At sa kanyang kaharian, mayroon siyang isang “paboritong alipin”—si Lolo Kiko.

Si Lolo Kiko, sa edad na walumpu, ay isang anino na lamang ng kanyang dating sarili. Ulyanin na, laging may dalang isang lumang bayong na puno ng mga kung anu-anong bagay na kanyang pinupulot, at laging may isang malabong ngiti sa kanyang mga labi. Para sa marami, siya ay isang kaawa-awang matanda. Ngunit para kay Jomar at sa kanyang mga barkada, siya ay isang walang katapusang katatawanan.

“Lolo Kiko, saan na naman ang punta mo?” sigaw ni Jomar tuwing umaga, habang naglalakad ang matanda. “Hahanapin mo na naman ba ang kayamanan ng mga Hapon?”

“Ang asawa ko… si Elena… hinihintay na niya ako,” laging sagot ni Lolo Kiko, ang kanyang mga mata ay nakatingin sa malayo.

Nagngingitian ang mga tambay. Si Elena. Ang yumaong asawa ni Lolo Kiko, dalawampung taon nang pumanaw.

“Patay na ‘yon, ‘Lo! Baka hinihintay ka na sa impyerno!” at magtatawanan sila nang malakas.

Hindi ito pinapansin ni Lolo Kiko. Magpapatuloy lang siya sa paglalakad, yakap-yakap ang kanyang bayong.

Ang pang-aasar ay naging isang araw-araw na ritwal. Ngunit sa likod ng kanyang mga tawa, may isang kuryusidad na nagsimulang mabuo sa isipan ni Jomar. Saan nga ba talaga nagpupunta ang matanda? Araw-araw, sa parehong oras, aalis ito ng kanyang maliit na dampa, maglalakad ng ilang kilometro, at babalik bago lumubog ang araw, mas pagod, ngunit may parehong malabong ngiti.

Isang araw, hindi na natiis ni Jomar. “Sundan natin,” sabi niya sa kanyang mga kaibigan. “Tingnan natin kung saan nagpupunta ang baliw na ‘to.”

Palihim nilang sinundan si Lolo Kiko. Naglakad ito palabas ng baryo, tinahak ang isang makipot na daan patungo sa kabukiran, at lumusong sa isang maliit na ilog. Ang kanyang paglalakbay ay mahirap para sa isang matanda, ngunit tila kabisado niya ang bawat hakbang.

‘Sabi ko na nga ba, eh. Sa gubat ‘to papunta. Baka may tinatagong ginto,’ naisip ni Jomar.

Ngunit hindi sa gubat huminto ang matanda. Huminto ito sa harap ng isang malaki at modernong gusali na napapaligiran ng isang mataas na bakod. Isang gusaling hindi pa kailanman nakita ni Jomar. Sa arko sa itaas ng gate, may nakasulat na: “St. Helena’s Home for Children with Special Needs.”

Nanlaki ang mga mata ni Jomar. Isang ampunan? Para sa mga batang may kapansanan? Anong ginagawa ng isang pulubi dito?

Nagmasid sila mula sa malayo. Nakita nilang masayang sinalubong si Lolo Kiko ng guwardiya. “Mang Kiko, buti po’t dumating kayo! Hinihintay na po kayo ng mga bata!”

Pumasok ang matanda. At pagkatapos ng ilang minuto, lumabas siya sa playground ng ampunan. Ngunit hindi na siya ang ulyanin at gusgusing matanda na kanilang kilala.

Mayroon nang isang bagong sigla sa kanyang mga mata. Mula sa kanyang bayong, inilabas niya ang laman. Hindi ito basura.

Isang bola, mga lumang laruang kotse, mga manika na halatang pinulot ngunit nilinis, at isang supot ng mga kendi.

Ang mga bata sa ampunan, mga batang may iba’t ibang kapansanan—may naka-wheelchair, may Down syndrome, may bulag—ay masayang tumakbo papalapit sa kanya.

“Lolo Kiko! Lolo Kiko!”

Niyakap nila ang matanda. At si Lolo Kiko, ang ulyanin na halos hindi makapagsalita nang maayos sa baryo, ay naging isang magaling na kwentista. Umupo siya sa gitna nila at nagsimulang magbasa mula sa isang lumang libro na kinuha rin niya sa kanyang bayong. Ang kanyang boses ay malinaw. Ang kanyang mga mata ay puno ng buhay.

Si Jomar at ang kanyang mga kaibigan ay hindi makapaniwala.

“Ano ‘to?” bulong ng isa.

Lumapit sila sa guwardiya at nagtanong.

“Ah, si Tatay Kiko,” sabi ng guwardiya. “Siya po ang aming ‘Lolo Volunteer’. Araw-araw po siyang nandito. Siya po ang nagpapasaya sa mga bata dito. Sa katunayan…”

May itinuro ang guwardiya. Isang bagong tayong library sa loob ng ampunan. “Ang building na ‘yan… siya po ang nagpatayo niyan.”

“Ano?! Paano? Eh, pulubi ‘yan!”

Ngumiti ang guwardiya. At pagkatapos ay isinalaysay niya ang tunay na kwento ni Lolo Kiko.

Si Francisco “Kiko” Reyes ay hindi isang ordinaryong tao. Isa siyang retiradong engineer. Isa sa mga inhinyerong nagdisenyo ng San Juanico Bridge. Ngunit nang pumanaw ang kanyang asawang si Elena sa sakit na Alzheimer’s, isang bagay ang nabago sa kanya. Ang sakit ng pagkawala ay naka-apekto sa kanyang isipan. Unti-unti siyang naging ulyanin.

Ngunit may isang bagay na hindi niya kailanman nakalimutan: ang kanyang pangako sa kanyang asawa.

Si Elena ay isang guro para sa mga “special children.” Ang kanilang pangarap: ang magtayo ng isang libreng eskwelahan para sa kanila. Ngunit hindi na nila ito naisakatuparan.

Nang magsimulang maging ulyanin si Kiko, ipinasok siya ng kanyang mga anak sa isang mamahaling “home for the aged.” Ngunit tumakas siya. Bumalik siya sa kanilang lumang bahay sa probinsya, dala-dala ang kanyang misyon.

Ang kanyang “pagiging pulubi” at “pagkalimot” ay isang anyo ng kanyang sakit, ngunit ito rin ay naging isang kasangkapan. Araw-araw, ang kanyang paglalakbay ay hindi isang paglalakbay na walang patutunguhan. Ito ay isang paglalakbay papunta sa ampunan. At ang kanyang pangangalakal ng basura? Ito ang kanyang paraan para makalikom ng pera. Bawat bote, bawat lata, bawat piraso ng bakal na kanyang ibinebenta ay isang hollow block, isang libro, isang laruan para sa “kanyang mga apo.”

Ang kanyang buong pensyon bilang engineer ay palihim niyang ibinibigay sa ampunan. Ang St. Helena’s… ipinangalan pala niya sa kanyang yumaong asawa.

Si Jomar ay napaluhod. Ang taong kanyang hinamak, ang taong kanyang ginawang katatawanan, ay isang bayani. Isang taong, sa kabila ng kanyang sariling karamdaman, ay inaalay ang kanyang natitirang buhay para sa iba.

Mula sa araw na iyon, isang malaking pagbabago ang nangyari kay Jomar. Hindi na niya inasar si Lolo Kiko. Sa halip, kinaibigan niya ito.

Araw-araw, sa pag-alis ni Lolo Kiko, nag-aabang na si Jomar. Hindi para asarin, kundi para alalayan.

“Lolo, sabay na po tayo,” sabi niya.

Naging magkaibigan ang siga at ang ulyanin. Tinulungan ni Jomar si Lolo Kiko sa kanyang pangangalakal. At sa kanilang mga paglalakbay, natutunan ni Jomar ang mga kwento, hindi lang mula sa mga libro, kundi mula sa isang buhay na puno ng sakripisyo.

Isang araw, habang nasa ampunan sila, tinanong ni Jomar si Lolo Kiko.

“Lolo, bakit n’yo po ito ginagawa? Halos wala na pong natitira para sa inyo.”

Ngumiti si Lolo Kiko, isang ngiting malinaw at puno ng pag-unawa. “Dahil sa bawat ngiti ng mga batang ito, iho, nakikita ko ang ngiti ni Elena. At sa bawat yakap nila, nararamdaman kong muli niya akong niyayakap. Ang aking pagkalimot… ay nawawala, kahit sa sandaling panahon.”

Natutunan ni Jomar na ang halaga ng isang tao ay hindi sa kung ano ang kanyang naaalala, kundi sa kung ano ang kanyang kayang ibigay.

Nang pumanaw si Lolo Kiko makalipas ang isang taon, ang buong baryo, kasama ang lahat ng mga bata mula sa St. Helena’s, ang naghatid sa kanya sa kanyang huling hantungan.

Si Jomar ang nagpatuloy ng kanyang legacy. Ang dating siga ng baryo ay naging ang bagong “Lolo” ng ampunan.

Ang paglalakbay ni Lolo Kiko ay hindi isang paglalakbay ng isang ulyanin, kundi isang paglalakbay ng isang pusong hindi kailanman nakalimot kung paano magmahal.

At ikaw, mayroon ka na bang karanasan kung saan hinusgahan mo ang isang tao, at sa huli ay nalaman mong mayroon pala siyang isang pambihirang kwento na hindi mo inaasahan? I-comment ang iyong sagot sa ibaba!