Sa gitna ng mabilis na umiinit na eksena sa pulitika, muling nahahati ang publiko matapos pumutok ang sunod-sunod na video statements ni Zaldy Co—isang dating kongresistang ngayon ay nasa ibang bansa at humaharap sa mga akusasyong nagdudugtong sa kanya sa napa-ulat na multi-bilyong pisong kontrobersya sa pambansang budget. Habang nananatiling sentro ng usapan ang umano’y “P100-billion insertion,” lumalawak pa ang diskusyon dahil sa mga pahayag mula sa magkabilang panig, mga pagtanggi ng malalaking opisyal, at mga tanong tungkol sa kung ano nga ba ang tunay na naganap sa likod ng mga saradong pintuan ng budget deliberations.

Maikling Paliwanag sa Kontrobersya

Nagsimula ang bagong bugso ng tensyon nang lumabas ang video ni Co kung saan detalyado niyang ikinuwento ang umano’y pagdadala ng malalaking bag at suitcase na, ayon sa kanya, naglalaman ng perang nakalaan para sa ilang mataas na opisyal. Ipinakita rin niya ang mga litrato at inilatag ang kwento sa likod ng umano’y dagdag na proyekto sa national budget. Sa kabilang banda, mabilis naman itong tinutulan ng Palasyo, mga opisyal ng gabinete, at ilang mambabatas—lahat ay nagtataguyod na walang basehan, hindi tumutugma ang timeline, at hindi konsistente ang ilang detalye.

Habang naghihintay ang mga Pilipino ng malinaw na sagot, lalo pang tumitindi ang tanong: ito ba ay whistleblowing o pulitikal na taktika? At kanino dapat mapunta ang tiwala ng publiko?

Ang Pahayag ng Pangalawang Pangulo

Kasabay ng pagputok ng mga video, nagbigay naman ng hiwalay na pahayag si Vice President Sara Duterte tungkol sa umano’y paggamit ng administrasyon sa kasong sedisyon laban sa kanya. Ayon sa kanya, tila pinipili raw ng pamahalaan ang paggamit ng legal na laban upang patahimikin ang sinumang kritiko sa halip na sagutin nang direkta ang lumalawak na tanong ng bayan. Para sa ilan, nagiging bahagi na ito ng mas malawak na larawan: sunod-sunod na personalidad ang nagrereklamo ng pressure, pagbalewala, at pagkalat ng takot.

Ang Pag-angkin ni Zaldy Co

Sa kanyang mga video, tinukoy ni Co na may naganap umanong malakihang pagdagdag ng pondo sa budget habang nasa proseso ng bicameral conference. Sinabi niyang may tumawag daw mula sa Budget Department na nagsasabing may direktiba mula sa pinakamataas na lider ng bansa upang ipasok ang listahan ng mga bagong proyekto. Ayon pa sa kanya, ipinakita raw ang listahang iyon mula sa isang brown leather bag—na aniya’y konektado sa isang biyahe sa Singapore kasama ang dalawang matataas na opisyal.

Sa mga sumunod na video, naglabas siya ng mas mabibigat na alegasyon: mga bag na ihinatid umano sa Forbes Park at Malacañang, mga tauhan niyang nag-deliver, at umano’y talaan na itatabi raw niya bilang ebidensya. Ilang beses din niyang binanggit ang umano’y “25% SOP” matapos ang pag-apruba ng budget, at ipinunto na wala raw perang pumasok sa kanya bilang personal na benepisyo. Diniin niyang sumusunod lamang daw siya sa “utos”—pero ngayon ay ginagamit umano siya bilang panakip-butas.

Agad na Pagtutol mula sa Malakanyang

Hindi nag-atubili ang Malacañang na tumugon. Tinawag nilang tsismis ang mga pahayag ni Co at hinamon siyang umuwi upang magsalita sa ilalim ng panunumpa. Ayon sa Presidential Communications Office, hindi nagtutugma ang ilang larawan at petsang ipinakita ni Co; ilan sa mga bag ay lumitaw umano bago pa magkaroon ng anumang deliberasyon sa budget.

Idinagdag pa ng Palasyo na dapat hintayin ng publiko ang opisyal na proseso ng Department of Justice at Office of the Ombudsman, at huwag magpadalos-dalos sa paghatol dahil lamang sa mga video na mayroon sila ngayon.

Posisyon ni Speaker Martin Romualdez

Sa panig naman ni Speaker Martin Romualdez, mariin niyang itinanggi ang lahat ng paratang. Ayon sa kanya, “walang opisyal o contractor” na makapagpapatunay na sangkot siya sa anumang iregularidad sa budget. Nanindigan siyang malinis ang kanyang konsensya at naniniwala siya sa kakayahan ng mga institusyong mag-imbestiga.

Mga Tanong Mula sa Ilang Mambabatas

Habang kumakalat ang mga video, lumutang din ang mga kritiko ni Co. Isa na rito si Navotas Representative Toby Tiangco, na nagsabing maaaring sinusubukan ni Co na ilihis ang atensyon mula sa mga isyung nakaumang sa kanya. Tinukoy niyang ang pagbibitiw ni Co sa posisyon ay hindi awtomatikong nangangahulugang nalinis ang kanyang pangalan.

Sinabi pa ni Tiangco na hindi malinaw kung bakit nakatuon ang mga paratang ni Co sa pinakamataas na opisyal, samantalang hindi niya sinasagot ang mga tanong tungkol sa kanyang posibleng pakinabang sa naturang mga proyekto. Sa pananaw ng ilan, hindi malabo na ang ilang proyekto ay naipasok nang walang sapat na pagbusisi—isang isyu na matagal nang binabatikos sa proseso ng budget.

Tugon ng Ombudsman at Budget Department

Sa gitna ng ingay, nagbigay din ng pahayag ang Office of the Ombudsman na hinihikayat si Co na makipagtulungan sa imbestigasyon sa halip na maglabas ng sunod-sunod na videos online. Samantala, sinabi ng Budget Secretary na ang mga tinutukoy na proyekto ay bahagi na ng National Expenditure Program at hindi ito mga ilegal na insertion.

Bagamat hindi nito direktang sinasagot ang mga alegasyon ni Co, itinatayo nito ang depensa na may proseso at dokumentong lumalapat sa ipiniprisinta niyang timeline.

Umiigting na Pangamba at Panganib

Sa kanyang panig, sinabi ni Co na hindi siya mapalagay. Ayon sa kanya, nakatanggap siya ng mga banta sa buhay kaya’t hindi muna siya babalik sa Pilipinas. Sinabi ng kanyang abogado na mananatili siya sa ibang bansa hangga’t hindi maipapangakong ligtas ang kanyang pagbalik.

Ngunit para sa iba, lalo itong naglalabas ng mas maraming tanong. Kung may hawak siyang ebidensya, bakit hindi niya ito direktang isinusumite sa mga awtoridad? Ano ang pumipigil? At bakit ngayon lamang siya nagsasalita?

Epekto sa Publiko at Lumalaking Pag-aalinlangan

Sa gitna ng lahat, nananatiling bimodal ang pulso ng bayan. May naniniwalang maaaring whistleblower si Co at may hawak siyang sensitibong impormasyon. May iba namang naniniwalang may pulitikal na motibong nakapailalim dito—lalo na’t papalapit ang mga rally ng ilang grupo na nagtataguyod ng transparency.

Para sa karaniwang mamamayan, mahirap tukuyin kung alin ang totoo, alin ang sobra, at alin ang taktika. Ngunit malinaw ang isang bagay: kahit anong pahayag ang lumabas, hindi basta nawawala ang epekto nito. Kada salitang binibitawan, may nagbabagong opinyon. Kada video, may napupunta sa panig ng duda at may pumapanig sa pagtatanggol.

Mas Malaking Tanong: Ano ang Direksyon ng Pampulitikang Laban?

Habang dumarami ang mga detalye at nagkakapatong-patong ang mga paratang, higit na lumalakas ang panawagan para sa masusing imbestigasyon. Ang tanong ng publiko ay hindi lang kung sino ang nagsasabi ng totoo, kundi kung paano narating ng bansa ang punto kung saan ang mga alegasyon ng bilyon-bilyong pisong pondo ay nagiging bahagi ng pang-araw-araw na balita.

Kung may katotohanan man ang mga sinabi ni Co, kailangang lumabas ito sa pormal na proseso. Kung wala naman, kailangang maklaro ito upang hindi masira ang integridad ng gobyerno. Sa ngayon, ang natitira lamang ay mga salita, kwento, litrato, at mga pangakong imbestigasyon.

Habang naghihintay ang publiko, mas lumalakas ang tanong na hindi masagot-sagot: Sino ba talaga ang nagdadala ng katotohanan—at sino ang nagtatago nito?