Sa loob lamang ng ilang buwan, ang flood control scandal na unang inakala ng marami na isang serye ng “substandard projects” lang ay lumawak nang lumawak hanggang sa maging isa sa pinakamalaking kontrobersiyang kinakaharap ng bansa. Ang imbestigasyon ay hindi lamang basta lumipat-lipat ng probinsya—mula Batangas, Cebu, hanggang Davao—kundi unti-unti ring nagbunyag ng koneksyon ng ilang contractor, dating opisyal, at mga personalidad na may bigat sa pulitika.

Habang lumalalim ang pagkalap ng ebidensya, mas lalo namang umiinit ang sigaw para sa hustisya. Sa gitna ng lahat, isang tanong ang paulit-ulit na ibinubulong ng taumbayan: paano naipasa-pasa sa iilang kamay ang bilyon-bilyong pisong para dapat sana sa proteksyon laban sa kalamidad?

Narito ang kabuuang larawan ng nangyayaring imbestigasyon, mula sa masinsinang freeze orders hanggang sa mga payak ngunit nakakagulat na eksena ng giba-gibang pader sa isang maliit na bayan sa Batangas.

Isang Mas Malawak na Operasyon: Ang Pagbagsak ng Daan-Daan na Ari-Arian

Hindi pa man nauubos ang usok ng mga naunang alegasyon, agad nang naglunsad ng panibagong opensiba ang Anti-Money Laundering Council (AMLC). Isa-isang na-freeze ang mga ari-ariang konektado sa mga taong nadadawit sa anomalya—mula sa mga mamahaling sasakyan hanggang sa prime real estate properties.

Ayon sa ulat, umabot na sa mahigit dalawang libong assets ang kasalukuyang nasa ilalim ng freeze order, may kabuuang halagang tinatayang aabot sa 6.3 bilyong piso. Kabilang dito ang sports cars, SUVs, luxury motorcycles, at hindi mabilang na lupa at gusali. Nakakuha ang AMLC ng ikapitong freeze order mula Court of Appeals, tanda ng patuloy na pag-igting ng operasyon.

Ngunit hindi dito nagtatapos ang laban. Malinaw ng plano ng AMLC ang susunod na hakbang: ihain ang petition for civil forfeiture upang tuluyang mapasakamay ng gobyerno ang mga ari-ariang umano’y nagmula sa ilegal o maling paggamit ng pondo. Kapag naaprubahan, posible itong i-auction at ibalik sa kaban ng bayan—isang hakbang na tila simbolo ng pagnanais na bawiin ang kadalisayan ng sistemang matagal nang pinagdududahan.

Isang Dating Mambabatas, Isang Banta, at Isang Delikadong Pagdedesisyon

Habang pursigido ang gobyerno sa paghabol ng mga ari-arian, may ibang nasa centro ng kontrobersiya na piniling huwag lumaban sa paraang inaasahan. Ang dating mambabatas na si Elisaldi Zaldiko, na iniugnay sa ilang proyektong lumutang sa imbestigasyon, ay nagpasyang hindi na magsumite ng counter-affidavit sakaling mauwi sa pormal na kaso ang imbestigasyon laban sa kanya.

Ayon sa kanyang abogado, hindi raw makatarungan ang sitwasyon at may pag-aalala silang hindi patas ang paghawak sa kaso. Dagdag pa nito, kasalukuyang nasa abroad si Zaldiko dahil umano sa takot para sa kanyang buhay—isang pahayag na agad nagdulot ng sari-saring reaksyon mula sa publiko.

Habang pinipili ng ilan ang legal na diskarte, sa kabilang panig naman ay mas lumalakas ang boses ng mga grupong nananawagan ng malawakang pananagutan. Para sa kanila, sapat na ang dami ng ebidensya para sampahan ng mabibigat na kaso—including plunder, isang kasong hindi maaaring piyansahan.

Lumalawak sa Cebu: Nasaan ang 26 Bilyong Pondo?

Matapos ang pinsalang iniwan ng sunod-sunod na bagyo, tumutok naman ang Independent Commission on Infrastructure (ICI) sa Cebu. Ang probinsyang ito na may bilyon-bilyong flood control projects ay isa sa sentrong ngayon ay sinisilip ng imbestigasyon.

Isang tanong ang kinakaharap ngayon ng mga opisyal: nasaan ang 26 bilyong pondo para sa pagpigil ng pagbaha?

Maalab ang sagot ng ICI. Simula na ang malalimang on-ground investigation. Kasama sa pagsusuri ang Department of Public Works and Highways (DPWH), Commission on Audit (COA), Bureau of Internal Revenue (BIR), at Bureau of Customs—isang malawakang operasyon na halos kasing laki ng halaga ng pondong nangangailangan ng sagot.

Kasabay nito, inihayag ang pagbuhay muli sa 2017 Cebu Flood Mitigation Master Plan na matagal nang hindi naipatupad. Ayon sa DPWH, minamadali na ang panibagong execution plan dahil ilang buwan na lang bago muling dumating ang panahon ng malalakas na bagyo.

Davao: Ang Koneksyon na Hindi na Itinago ng Anomalyang Lumalalim

Kung sa Cebu ay budget ang tanong, sa Davao naman ay mismong laman ng proyekto ang kinuwestiyon. Ayon sa bagong ulat, may mga flood control project na nakatala sa General Appropriations Act (GAA) na iba ang aktwal na pinaglaanan ng DPWH funds—isang galaw na maaaring ikonsiderang technical malversation.

Dagdag pa rito, may lumutang na pangalan ng isang personalidad na may kaugnayan sa nakaraang administrasyon at may bigat sa pulitika sa Davao region. Ang kumpanyang Genesis 88 Construction—na pag-aari ng isang dating presidential adviser at kilalang donor—ay nadawit sa mga proyektong ikinukunsiderang substandard o ghost projects.

Hindi na lamang ito usapin ng maling budget o mahinang konstruksyon—umaabot na ito sa antas ng malalalim na political links na nagbibigay bagong kulay sa imbestigasyon.

Balayan, Batangas: Ang Larawan ng Isang Sistemang Gumuho

Kung may lugar na kumakatawan sa mismong ugat ng problema, marahil ito ang Balayan, Batangas. Dito literal na nakita ang epekto ng umano’y katiwalian sa flood control system: mga pader na bumigay, river walls na winasak ng tubig, sheet piles na tila mas maikli kaysa sa dapat na sukat, at mga bahagi ng proyekto na hindi tumagal kahit saglit.

Sa simpleng inspeksyon, natisod ang katotohanan—ang mga proyekto ay tila hinati-hati sa apat na contractor, pinagsasaluhan ang halos 890 milyong pisong halaga sa iisang lugar. Mas nakakabahala, ayon sa lokal na kongresista, halos lahat ng proyektong hawak ng isa sa mga pangunahing contractor ay wasak o may diperensya.

Sa mas malalim na pagsusuri, lumitaw ang pattern: paulit-ulit ang pagpasok ng parehong mga kumpanya, parehong pamilya, at parehong network ng contractor na tila umiikot sa isang maliit na lugar ngunit may napakalaking implikasyon sa pambansang pondo.

Sa Huli, Kanino ba Kakampi ang Katotohanan?

Habang lumalawak ang imbestigasyon, mas lumilinaw ang isang bagay: hindi lamang ito simpleng kwento ng mga maling proyekto. Hindi ito kwento ng iisang contractor o iisang opisyal. Ito ay larawan ng isang sistemang nalason ng paulit-ulit na kawalan ng pananagutan.

Ang hinihingi ngayon ng taumbayan ay hindi simpleng paliwanag. Hindi simpleng freeze order. Hindi simpleng pag-audit.

Ang hinihingi nila ay pananagutan—ang uri ng pananagutan na hindi natitinag, hindi nadadaan sa impluwensya, at hindi natatabunan ng palusot.

Sa patuloy na pagbubunyag, mas lumalalim ang pag-asa na sa pagkakataong ito, hindi mawawala ang linya ng hustisya. Dahil kung may isang aral na paulit-ulit nating natututunan bawat bagyo, bawat baha, bawat giba ng pader—iyon ang hindi biro ang presyo ng kapabayaan.

At ang kabayaran nito ay laging buhay ng tao.