Ang araw sa Baryo San Isidro ay isang halimaw na may isang mata. Ito ay sumisikat nang walang awa, tinutuyo ang bawat patak ng pag-asa sa mga tuyot na palayan. At sa gitna ng init na iyon ay si Leo.

“Leo! Ang araro! Ituwid mo!”

Ang sigaw ay galing kay Mang Teban, ang magsasakang kumupkop sa kanya. Si Leo, na ang buong pangalan ay Leonardo Miguel Alfonso Soler-Hidalgo, ay pilit na ibinabalanse ang sarili. Ang kanyang mga paa, na dati ay sanay lamang sa mga Italian leather shoes at sa makinis na sahig ng kanilang mansyon sa Forbes Park, ay nakalubog ngayon sa isang mundong hindi niya kailanman inakalang mapapasukan.

Tatlong buwan na ang nakalipas mula nang iwan niya ang lahat. Ang kanyang mga ‘sports car’. Ang kanyang mga ‘platinum credit card’. Ang kanyang pagiging tagapagmana ng isa sa pinakamalaking korporasyon sa buong Asya, ang Soler-Hidalgo Group.

Ito ay isang pagsubok. Isang makalumang pagsubok mula sa kanyang lolo, si Don Alejandro.

“Ang kapangyarihan ay hindi nakukuha sa dugo, Leonardo,” sabi ng matandang don, ang kanyang boses ay mas matigas pa sa diyamante. “Ito ay natututunan sa lupa. Mabuhay ka bilang isang pulubi sa loob ng isang taon. Walang telepono. Walang pera. Walang pangalan. Kung makabalik ka rito na buo pa ang iyong pagkatao at may natutunan kang halaga… sa iyo ang imperyo. Kung mabigo ka, ang iyong tiyuhin na si Ricardo ang mamamahala.”

Kaya narito siya. Isang “prinsipe” na nag-aararo, nabubuhay sa sahod na bente pesos kada araw at isang mangkok ng kanin.

Ang unang linggo ay isang impiyerno. Ang kanyang katawan ay sumigaw sa sakit. Ang kanyang mga kamay ay nagkadugo sa paghawak sa matatalim na damo. Ngunit ang pinakamasakit ay ang mga mata ng anak ni Mang Teban, si Maya.

Si Maya ay isang dalagang kasing-ganda ng bukang-liwayway, ngunit kasing-talim ng karit ang kanyang dila. “Amoy-Maynila ka pa,” sabi niya sa unang araw ni Leo. “Ang bukid ay hindi para sa mga mahihina ang loob. Umuwi ka na.”

Hindi siya umuwi. Sa bawat araw na lumipas, ang kanyang balat ay umitim. Ang kanyang mga kalamnan ay tumigas. Ang kanyang mga kamay ay nagkalyo. Natutunan niyang basahin ang hangin. Natutunan niyang kausapin ang kalabaw. At higit sa lahat, natutunan niyang makita ang tunay na halaga ng isang butil ng bigas.

Isang hapon, habang nagpapahinga sa ilalim ng isang puno ng mangga, narinig niya ang isang tunog na matagal niya nang hindi naririnig: ang tunog ng isang mamahaling sasakyan.

Isang itim na ‘Hummer’ ang huminto sa gilid ng pilapil. Bumaba ang isang lalaking nakasuot ng puting-puting ‘linen suit’, na tila isang multo sa gitna ng bukid. Siya si Ginoong Gomez. Isang ‘developer’.

Pinatawag niya ang lahat ng magsasaka, kasama si Mang Teban.

“Mga kaibigan,” simula ni Gomez, ang kanyang ngiti ay hindi abot sa kanyang mga matang tila sa buwitre. “Nandito ako para sa isang magandang balita. Ang lupang ito… ay bibilhin ko. Lahat.”

Nagbulungan ang mga tao.

“Ang bawat ektarya… bibigyan ko kayo ng sampung libong piso!”

Ang bulungan ay naging tawanan.

“Sampung libo?” sabi ni Mang Teban, na siyang lider ng kanilang maliit na samahan. “Ginoo, ang lupang ito ang aming buhay. Hindi ito nabibili.”

Ang ngiti ni Gomez ay naglaho. “Lahat ay nabibili, Mang Teban. Kung ayaw ninyo sa sampung libo… baka gusto ninyong wala kayong matanggap.”

Nagsimula ang gulo.

Kinagabihan, ang patubig na siyang tanging bumubuhay sa kanilang mga palayan ay biglang natuyo.

“Pinatay nila ang ilog!” sigaw ng isang magsasaka.

Si Leo, gamit ang kaalamang natutunan niya sa pag-aaral ng ‘engineering’ sa Europa (isang bagay na hindi niya sinabi kaninuman), ay naglakad pataas sa bundok. Nakita niya ang ginawa. Isang iligal na ‘dam’ na gawa sa mga sako ng buhangin at troso ang humarang sa daloy ng tubig.

“Si Gomez. Siguradong siya ang may gawa nito,” sabi ni Leo sa kanyang sarili.

Sa loob ng tatlong araw, sinubukan nilang gibain ang ‘dam’. Ngunit sa bawat paggiba nila, bumabalik ang mga tauhan ni Gomez para itayong muli, mas matibay. Ang mga palayan ay nagsimulang mag-bitak. Ang mga dahon ay nanilaw.

Nagsimula ang desperasyon. Ang mga taong dati ay nagtutulungan ay nagsimula nang magsisihan.

“Kasalanan mo ito, Teban!” sigaw ni Aling Pacing, ang may-ari ng tindahan. “Sana tinanggap na lang natin ang sampung libo! Ngayon, mamamatay tayong lahat sa gutom!”

Si Maya ay umiiyak sa isang sulok, nakatingin sa kanilang namamatay na bukid.

Nilapitan siya ni Leo. “Maya, may paraan pa.”

“Anong paraan?” mapait na sagot ni Maya. “Magdadasal tayo? Wala nang pag-asa.”

“Meron,” sabi ni Leo. “Pero kailangan mong magtiwala sa akin.”

Nang gabing iyon, kinuha ni Leo ang itak ni Mang Teban. Umakyat siyang muli sa bundok, hindi sa ‘dam’, kundi sa kabilang bahagi, kung saan may isang matandang ‘pressure valve’ na bahagi pa ng lumang irigasyon ng mga Hapon. Sarado ito at kinalawang.

“Leo, anong ginagawa mo? Delikado ‘yan!” sigaw ni Maya, na sinundan pala siya.

“Ito ang lumang ‘reservoir’,” sabi ni Leo, habang pilit na inaalis ang mga baging. “Kung mabubuksan ko ‘to, dadaloy ang tubig sa lumang daanan, diretso sa bukid natin. Malalampasan natin ang ‘dam’ ni Gomez.”

“Paano mo nalaman ‘yan?”

“Nagbasa ako ng mga lumang mapa sa munisipyo noong isang araw,” pagsisinungaling niya.

Pinukpok niya ang balbula. Walang nangyari. Masyadong matigas.

“Walang silbi,” sabi ni Maya, nawawalan ng pag-asa.

Pumikit si Leo. Inalala niya ang kanyang mga aralin. ‘Physics’. ‘Hydrodynamics’. ‘Leverage’.

“Kailangan ko ng mas mahabang tubo,” sabi niya.

Tumakbo sila sa kawayanan, pumutol ng isang mahabang kawayan. Ginamit nila itong ‘lever’. Sa huling hininga, sa lakas ng dalawang taong nagtitiwala sa isa’t isa, itinulak nila ang kawayan.

Isang nakakabinging tunog ng tumutunog na metal ang narinig. At pagkatapos, ang ugong. Ang ugong ng tubig.

Ang tubig ay bumulwak. Malakas. Mabilis. Dumaloy ito sa mga lumang kanal at bumuhos sa mga tuyot na palayan.

Ang Baryo San Isidro ay nailigtas.

Nang malaman ni Gomez ang nangyari, nagngitngit siya sa galit. Ang simpleng pagbili ay hindi na uubra. Kailangan na ng dahas.

Kinabukasan, habang nagdiriwang ang baryo, dumating ang mga bulldozer. Kasama nila ang isang grupo ng mga armadong lalaki.

“Ang lupang ito ay amin na!” sigaw ni Gomez, iwinawagayway ang isang dokumento. “Lahat kayo, lumayas!”

“Ano ito?” tanong ni Mang Teban.

“Isang ‘court order’. Ang lupang ito ay pag-aari ng isang korporasyon na nakabase sa Maynila. At ako ang kanilang kinatawan. Ang pangalan ng korporasyon… ay Ricardo Holdings.”

Si Leo, na nakatayo sa likod, ay nanlamig.

Ricardo Holdings. Ang kumpanya ng kanyang tiyuhin. Ang kanyang kalaban sa pamamahala ng imperyo.

Biglang nag-ugnay ang lahat sa kanyang isipan. Hindi lang ito simpleng ‘land grabbing’. Ito ay isang sabotahe. Alam ng kanyang tiyuhin na siya ay nasa isang probinsya. Sinusubukan nitong sirain ang kanyang pagsubok sa pamamagitan ng pag-ipit sa kanya. Kung magpapakilala siya para iligtas ang baryo, mabibigo siya sa pagsubok. Kung hindi siya kikilos, mamamatay ang mga taong tumulong sa kanya.

Isang perpektong patibong.

“Wala kayong karapatan!” sigaw ni Maya, humarang sa bulldozer.

“Umalis ka diyan, ineng!” sabi ng isang armado, itinutok ang baril kay Maya.

“Huwag!” sigaw ni Leo, humakbang sa pagitan ni Maya at ng baril.

Tinitigan siya ni Gomez. “At sino ka? Ang bagong katulong? Umalis ka diyan kung ayaw mong madamay.”

Huminga ng malalim si Leo. Tumingin siya sa mga mata ni Maya. Tumingin siya kay Mang Teban. Tumingin siya sa mga magsasakang naging pamilya niya.

Isang taon. Siyam na buwan na ang lumipas. Tatlong buwan na lang sana.

“Lolo,” bulong niya sa hangin. “Patawad po.”

Humarap siya kay Gomez. Ang kanyang tindig ay nagbago. Ang kanyang mga mata ay hindi na mata ng isang alipin. Ito ay mga mata ng isang hari.

“Ang pangalan ko ay Leonardo Miguel Alfonso Soler-Hidalgo,” deklara niya. Ang kanyang boses, na dati ay mahinahon, ay biglang naging puno ng kapangyarihan at umalingawngaw sa buong bukid.

Tumawa si Gomez. “At ako naman si Batman. Umalis ka na!”

“Ang Ricardo Holdings,” patuloy ni Leo, “ay isang ‘subsidiary’ lamang ng Soler-Hidalgo Group. At bilang ‘acting CEO’ at tagapagmana ng buong Soler-Hidalgo Group… sinisante na kita.”

Natigilan si Gomez.

“At ikaw,” sabi ni Leo, tumingin sa armadong lalaki. “Bago mo pa kalabitin ‘yan, alamin mo na ang bawat puno sa bundok na iyon ay may nakatagong ‘drone’ na ‘live streaming’ ng lahat ng ginagawa mo. Isang maling galaw, at ang buong sandatahang lakas ng Pilipinas ang babagsak sa’yo.”

Isang kasinungalingan. Ngunit sinabi niya ito nang may kasiguraduhan na pati si Maya ay naniwala.

Ang armadong lalaki ay nag-alinlangan.

Sa sandaling iyon, isang tunog ang narinig. Ang tunog ng mga helicopter.

Dalawang itim na ‘Augusta Westland’ helicopter ang lumapag sa gitna ng palayan, winawasak ang katahimikan ng bukid.

Ang pinto ng unang helicopter ay bumukas. Bumaba ang isang matandang lalaki, nakasuot ng simpleng puting barong, tangan ang isang baston na gawa sa kahoy ng kamagong.

Si Don Alejandro Soler-Hidalgo.

Nang makita niya si Leo, na nakatayo, marumi, putikan, ngunit puno ng dignidad, isang bihirang ngiti ang gumuhit sa labi ng matanda.

“Mukhang na-miss mo ang mga laruan mo, apo,” sabi ni Don Alejandro, ang kanyang boses ay pinalalakas ng isang maliit na ‘microphone’.

Si Gomez ay namutla na parang papel. “Don… Don Alejandro? A-anong ginagawa ninyo rito?”

“Sinusundo ko ang aking tagapagmana,” sabi ng matanda. “Na siya ring inutusan ng iyong amo, ang aking walang-kwentang anak na si Ricardo, na ipahamak.”

Tumingin si Don Alejandro kay Leo. “Binigo mo ang pagsubok, Leonardo. Nagsalita ka bago ang tamang oras.”

Yumuko si Leo. “Patawad po, Lolo.”

“Ngunit…” patuloy ng matanda. “…nanalo ka. Ang pagsubok ay hindi tungkol sa pagtitiis. Ito ay tungkol sa pagpili. At pinili mo ang tama. Pinili mo ang mga tao kaysa sa pera. Iyan ang isang Soler-Hidalgo.”

Humarap ang Don sa mga magsasaka.

“Ang lupang ito,” anunsyo niya. “Ay hindi na pag-aari ng Ricardo Holdings. Dahil binili ko na kaninang umaga. At ang lupang ito… ay ibinibigay ko sa inyo. Bawat pamilya ay magkakaroon ng kanilang sariling titulo.”

Ang bukid ay napuno ng sigawan at luha ng kagalakan.

Si Gomez at ang kanyang mga tauhan ay dinakip ng mga pulis na kasama pala sa pangalawang helicopter.

Sa gitna ng kaguluhan, si Maya ay lumapit kay Leo. Ang kanyang mga mata ay puno ng pagtataka, paghanga, at kaunting lungkot.

“Kaya pala… ang galing mong mag-Ingles,” bulong niya. “Isa ka palang… prinsipe.”

Ngumiti si Leo. Hinawakan niya ang kamay ni Maya. Ang kanyang kamay, na kalyado na, ay eksaktong bumagay sa malambot na kamay ng dalaga.

“Hindi,” sagot ni Leo. “Dito, sa bukid na ‘to… natutunan kong hindi ako prinsipe.”

Kinuha niya ang isang dakot ng lupa. “Dito… natutunan kong maging tao.”

(Wakas)

Para sa iyo na nagbasa, ano sa tingin mo ang tunay na sukatan ng kayamanan? Ang kapangyarihan bang mag-utos at magkaroon ng lahat, o ang kakayahang isakripisyo ang lahat para sa kapakanan ng iba? At kung ikaw si Leo, gagawin mo rin ba ang pagpili na iyon, kahit na ang kapalit ay ang buong imperyong iyong mamanahin?

Ibahagi ang iyong mga saloobin sa comments section.