Panimula: Sunud-sunod na Kaguluhan, Yumayanig sa Administrasyon

Patuloy na lumalalim ang krisis sa tiwala ng publiko sa administrasyon ni Pangulong Ferdinand ‘Bongbong’ Marcos Jr. matapos sumiklab ang sunud-sunod na kontrobersya, mula sa mga paratang ng malawakang korapsyon hanggang sa mga pampublikong bangayan sa pagitan ng matataas na opisyal. Ang sentro ng kaguluhan ay ang isyu ng katiwalian na umanoy pumapalibot sa 2025 national budget, partikular ang mga alegasyon ng “ghost projects” at ang mabilis na pag-atras ng mga pangunahing testigo sa imbestigasyon. Ang mga pangyayaring ito ay nagpapatunay na ang mga tensyon sa loob ng pamahalaan ay mas malalim pa sa inaasahan, na nagbibigay hudyat ng posibleng malaking pagbabago sa political landscape ng bansa.

Ang Kontrobersyal na Walkout ng Discaya Couple: Takot o Proteksyon?

Isang malaking dagok sa kredibilidad ng Independent Commission for Infrastructure (ICI), ang ahensyang binuo mismo ni PBBM, ang biglaang pag-atras ng mag-asawang Curlee at Sara Discaya. Ang mag-asawa ay itinuturing na mahalagang testigo sa imbestigasyon ukol sa umano’y anomalya sa flood control projects. Matapos ang ikatlong pagdinig, nagdesisyon ang Discaya couple na ‘mag-invoke’ ng kanilang ‘right to self-incrimination,’ isang hakbang na ikinagulat ng marami at ikinagalit ng mga kritiko.

Ayon sa mga ulat, ang pangunahing dahilan ng kanilang pag-atras ay ang takot na sila lamang ang maging ‘scapegoat’ o ‘mastermind’ sa iskandalo, habang ang mga mas matataas na opisyal, partikular sina House Speaker Martin Romualdez at Zaldy Co, ay hindi maapektuhan. Tila naniniwala ang mag-asawa na ang kanilang kooperasyon ay maglalagay lamang sa kanila sa panganib, habang ang tunay na may kapangyarihan ay mananatiling protektado.

Sa kabila ng ‘walkout,’ tiniyak ni ICI Executive Director Attorney Brian Kitza na tuloy pa rin ang imbestigasyon. Nanindigan si Kitza na may sapat pa silang ebidensya at ibang testigo na handang humarap at magbigay ng kaukulang impormasyon upang buuin ang kaso at irekomenda ito sa Office of the Ombudsman. Gayunpaman, ang pag-atras ng Discaya couple ay nagdulot ng malaking pagduda sa kalayaan at kaparatan ng ICI, na humantong sa panawagan ng ilan, tulad ni dating Comelec Commissioner Rowena Guanzon, na i-abolish na lamang ang komisyon dahil sa kawalan nito ng ‘independence.’ Tinawag pa ni House Deputy Minority Leader at Takbayan Party-list Representative Perand na “guilty” ang mag-asawa, dahil ang hindi pakikipagtulungan ay pag-amin umano sa kasalanan.

Guanzon, Walang Preno sa P2025 ‘Ghost Projects’ at Utang

Walang humpay naman ang pagbanat ni dating Commissioner Guanzon, na direktang tinutukoy si Pangulong Marcos Jr. at si Speaker Martin Romualdez, pinsan ng Pangulo, bilang mga salarin sa malawakang korapsyon. Sa kanyang matatalim na pahayag, binatikos ni Guanzon ang patuloy na pag-utang ng bansa sa ilalim ng administrasyon ni PBBM, na aniya ay ‘kinukurakot’ lamang ng mga opisyal. Tila wala umanong nakikita ang mga opisyal ng ICI dahil utos sa kanila ni PBBM na si Saldico lang ang kasuhan at hindi ang pinsan niyang si Martin Romualdez, na kilala rin sa tawag na Kim Bonjing.

Ang pinakamabigat na akusasyon ni Guanzon ay may kaugnayan sa 2025 budget, na aniya ay “puno ng paldo na ng lahat ng ghost projects at infra na sa na kahayupan.” Ipinunto niya na imposibleng walang alam ang Pangulo sa mga di-umano’y ‘budget insertions’ at ‘ghost projects’ dahil siya mismo ang pumirma sa budget. Mariin niyang sinabi, “Utang ka ng utang BBM tapos kinukurakot lang ninyo ng pinsan mo. Huwag kang maghugas ng kamay na hindi ka kasali dito BBM dahil ikaw ang nagpirma budget mo ‘yun ang 2025 budget na puno ng paldo na ng lahat ng ghost projects at infra na sa na kahayupan niyo.”

Ang tindi ng pahayag ni Guanzon ay nagpapakita ng lumalaking pagkadismaya ng mga kritiko sa paraan ng pamamahala sa pondo ng bayan. Nagbabala rin si Guanzon na ang mga bansang pinagkakautangan ng Pilipinas ay malapit na ring magbigay ng komento ukol sa isyung ito, lalo na matapos mabanggit sa US State Department Report ang mga isyu ng katiwalian. Ang kanyang panawagan na i-abolish ang ICI at ang direktang pag-akusa kina PBBM at Romualdez ay lalo pang nagpalala sa tensyon sa loob at labas ng pamahalaan. Ipinunto niya na ginamit ang General Appropriations Act dahil mag-i-eleksyon, at ambisyon ni Romualdez na kontrolin ang mga kongresista para sa 2028 presidential election.

Vice President Sara Duterte, Hinamon ang Ombudsman: Simula ng Malaking Banggaan?

Sa gitna ng lahat ng kontrobersya, muling umusbong ang isang pampublikong pag-aaway sa pagitan ng mga matataas na opisyal. Bumanat si Vice President Sara Duterte kay Ombudsman Boying Remulla, kasunod ng isyu sa confidential funds. Ngunit imbes na harapin ang isyu ng confidential funds nang direkta, nanawagan si VP Sara ng mas malawak at ‘non-selective’ na imbestigasyon.

Partikular na hiniling ni VP Sara na silipin ng Ombudsman ang mabilisang pag-dismiss ng kasong may kaugnayan sa droga ng anak ni Ombudsman Remulla. Giit niya, “huwag maging selective” at dapat maging patas ang lahat at imbestigahan din ang lahat ng posibleng kaso ng mga kaalyado ng administrasyon.

Ang hamon ni VP Sara ay maituturing na isang matapang na hakbang na nagpapakita ng lamat sa relasyon niya at ng mga kaalyado ni PBBM. Sa isang banda, ito ay maaaring isang taktika upang ilihis ang atensyon mula sa kanyang sariling isyu ng confidential funds. Sa kabilang banda, ito ay nagpapakita na hindi handa ang Bise Presidente na maging tahimik lamang habang umiinit ang isyu ng selective justice. Ang labanang ito ay naglalagay ng malaking pagduda sa pagkakaisa ng Uniteam, na lalong nagpapahina sa imahe ng administrasyon.

Aksyon ng Palasyo: Transparency sa SALN at 2026 Budget

Bilang tugon sa tumitinding panawagan para sa transparency, nagbigay ng pahayag si Pangulong Marcos Jr. ukol sa dalawang mahahalagang isyu: ang Statement of Assets, Liabilities, and Net Worth (SALN) at ang 2026 national budget.

Sa isyu ng SALN, inihayag ng Pangulo na handa siyang ilabas ang kanyang SALN kung hihingin ito ng mga kinauukulan, kasunod ng desisyon ng Ombudsman na tanggalin ang restriksyon sa pagpapalabas nito sa publiko. Binanggit ni PBBM na babalik sila sa “old procedure” kung saan mas madaling makuha ang kopya ng SALN ng mga opisyal, isang hakbang na tiyak na magpapataas ng kanyang kredibilidad. “Again my SALN is is a uh is I have again it it’s uh it will be available as available to whoever would like to,” wika niya.

Higit pa rito, ipinangako ni Marcos Jr. na ila-live stream ang Bicameral Conference Committee meeting para sa 2026 budget. Ang desisyong ito, aniya, ay bunga ng kasunduan nila ng liderato ng Kongreso at Senado, at layunin nitong maging mas transparent ang proseso ng pagbalangkas ng pondo ng bayan, lalo na’t ang 2025 budget ay binalot ng mga alegasyon ng katiwalian. Sa pamamagitan ng live streaming, mas madaling malalaman ng publiko kung sino ang mga nagmungkahi ng mga “questionable insertions” o “additions” sa budget. Ipinunto niya na wala nang “small committee” na dating nagsasagawa ng mga pagbabago sa pondo, upang maiwasan ang mga isyu.

Pagsusuri at Kinabukasan: Babagsak ba ang Pader ng Administrasyon?

Ang mga kontrobersyang ito—mula sa pag-atras ng mga Discaya, sa diretsahang akusasyon ni Guanzon ng korapsyon sa budget, hanggang sa hamon ni VP Sara sa Ombudsman—ay nagpapakita na ang pundasyon ng administrasyon ay unti-unting nagkakalamat. Ang panawagan para sa “revolutionary government” (gobyerno rebolusyonaryo), na binanggit din ng isang panauhin sa video, ay nagpapahiwatig ng malalim na pagkadismaya ng ilang sektor sa umiiral na sistema at sa kawalan ng epektibong pagpapatupad ng batas. Ayon sa panauhing ito, ang batas ay maganda ngunit hindi maganda ang implementasyon, at ang rebolusyonaryong gobyerno lamang ang tanging paraan upang magkaroon ng pagbabago.

Bagaman nagpakita ng hakbang para sa transparency si PBBM sa pamamagitan ng SALN at 2026 budget live-stream, hindi pa rin sapat ang mga ito upang burahin ang mga malalaking katanungan ukol sa P2025 budget at ang koneksyon ni Romualdez sa mga akusasyon ng katiwalian. Kung hindi magiging seryoso ang ICI sa pag-usig sa mga may kapangyarihan at kung magpapatuloy ang mga pampublikong bangayan sa mga opisyal, lalong lalamunin ng pagdududa ang tiwala ng taumbayan. Ang administrasyon ay nasa isang mahalagang sangandaan; kailangan nitong patunayan ang kanilang sinseridad sa paglaban sa korapsyon bago pa tuluyang bumagsak ang kanilang pader at tuluyang magreyna ang kawalang-tiwala sa gobyerno.