Isang matinding tensyon ang bumalot sa Kongreso matapos mabunyag ang isang kaduda-dudang operasyon na kinasasangkutan ng bilyon-bilyong pondo ng bayan. Sa gitna ng mainit na pagdinig para sa pambansang budget ng 2025, isang tusong diskarte ang muling isiniwalat, isang modus na nagawang paglaruan maging ang pinakaprayoridad na sektor ng bansa: ang edukasyon. Ang lahat ay nagsimula nang harapin ni Congressman Isidro Ungab si Congresswoman Mika Suansing ng Department of Budget and Management (DBM), at dito lumabas ang mga numerong magpapakita ng isang malaking anomalya.

Ang sentro ng usapin ay ang tinatawag na “unprogrammed appropriations”—mga pondong hindi orihinal na nakalista sa pangunahing budget. Dito, napunta ang nakalululang halaga na ₱87.8 bilyon para sa mga flood control project ng Department of Public Works and Highways (DPWH). Ang nakagigimbal? Ang malaking bahagi ng pondong ito ay nagmula sa mga proyektong orihinal na nakapaloob sa budget ng DPWH, ngunit sadyang tinanggal sa proseso ng deliberasyon, para lamang muling isulpot at punduhan gamit ang unprogrammed funds.

Ito ay isang perpektong ilusyon: sa papel, mukhang nabawasan ang budget ng DPWH, ngunit sa katotohanan, ang mga proyekto ay inilipat lamang sa isang pondong mas mahirap bantayan ng publiko. Nang tanungin ni Ungab kung ang mga proyektong ito ay siya ring mga proyektong tinanggal sa regular na budget, ang sagot ni Suansing ay isang malinaw na “OPO.”

Ang resulta? Habang ang budget ng DPWH ay biglang umakyat sa isang nakalulang ₱1.147 trilyon (kasama ang mga unprogrammed funds), ang budget ng Department of Education (DepEd) ay naiwan sa ₱994 bilyon. Ito ay isang direktang paglabag sa isinasaad ng Saligang Batas, na nagsasabing ang edukasyon ang dapat bigyan ng pinakamataas na prayoridad.

Nang makorner, sinubukan pang ipagtanggol ni Suansing ang budget sa pamamagitan ng pagbabago sa kahulugan ng “education sector,” isinasama ang budget ng TESDA at iba pang ahensya. Ngunit hindi ito pinalagpas ni Ungab. Hawak ang mga opisyal na dokumento, iginiit niyang hindi maaaring basta-basta baguhin ang komposisyon ng education sector.

Ang pagbubunyag na ito ay nagpapakita ng isang sistemang premeditado at planado. Hindi ito simpleng pagkakamali sa numero, kundi isang stratehiya kung saan ang pag-apruba ng budget ay nagiging isang laro ng paglilipat at pagtatago. Sino ang tunay na utak sa likod nito? Bakit tila mas binibigyan ng prayoridad ang semento at bakal kaysa sa kinabukasan ng mga kabataan? Ito ang mga tanong na nananatiling nakabitin, isang malakas na panawagan sa lahat na bantayan ang bawat sentimo ng pera ng taong bayan.