Malamig ang simoy ng hangin sa Tagaytay nang bumaba ako sa taxi. Ako si Roberto, animnapu’t limang taong gulang. Sa wakas, matapos ang tatlong dekada ng pagiging foreman sa isang construction company sa Riyadh, Saudi Arabia, nakauwi na ako for good. Ang bawat dolyar na kinita ko, bawat sakit ng likod, at bawat paskong lumipas na mag-isa ako sa disyerto ay tiniis ko para sa iisang pangarap: ang “Villa Rosa.” Ito ang rest house na ipinangalan ko sa aking yumaong asawa. Ito ang aming dream house, ang aming santuwaryo. Dito ko balak ubusin ang natitira kong panahon kasama ang aking kaisa-isang anak na si Marissa, ang kanyang asawang si Jerome, at ang aking mga apo.

Wala akong sinabihan na uuwi ako ngayong araw. Gusto ko silang sorpresahin. Bitbit ang dalawang malaking balikbayan box at isang pusong puno ng kasabikan, pinindot ko ang doorbell ng aming gate. Inaasahan kong makikita ang mga apo kong tumatakbo, o si Marissa na sasalubong sa akin. Ngunit makalipas ang ilang minuto, isang hindi pamilyar na lalaki ang nagbukas ng gate. Nakasando ito, may tattoo sa braso, at may hawak na bote ng beer. Tiningnan niya ako mula ulo hanggang paa. “Sino ka? Anong kailangan mo?” maangas na tanong nito.

Natigilan ako. “Ako si Roberto. Ako ang may-ari ng bahay na ito. Nandiyan ba si Marissa?” Tanong ko. Tumawa ang lalaki. “May-ari? Si Marissa at Jerome ang may-ari nito. Teka, tawagin ko.” Iniwan niya akong nakatayo sa labas ng gate habang umaambon. Ilang sandali pa, lumabas si Marissa. Namutla siya nang makita ako. “Tay?! Bakit nandito ka? Akala ko next week pa ang uwi mo?” bungad niya. Walang “Mano po,” walang yakap. Kaba at gulat ang nasa mukha niya.

Pinapasok niya ako, pero hindi sa main door, kundi sa side entrance papuntang dirty kitchen. “Tay, dito muna tayo. May bisita kasi sa loob,” sabi niya. Pagpasok ko, narinig ko ang ingay. May nagkakaraoke. May nag-iinuman. Sumilip ako sa sala. Nanlaki ang mga mata ko. Ang sala ko—ang sala na may mga antique furniture na pinag-ipunan ko—ay puno ng mga tao. Nakita ko ang mga magulang ni Jerome, ang asawa ni Marissa. Nakataas ang paa ng tatay ni Jerome sa center table habang naninigarilyo, kahit na mahigpit kong bilin na bawal manigarilyo sa loob. Ang nanay naman ni Jerome ay gamit-gamit ang collection ng tea set ng asawa ko habang nakikipagtsismisan sa iba pa nilang kamag-anak. Parang palengke ang bahay ko.

“Marissa,” nanginginig kong sabi. “Sino sila? Anong ginagawa nila dito?”

Yumuko si Marissa. “Tay… sila ang pamilya ni Jerome. Dito na sila nakatira.”

“Ano?!” Napalakas ang boses ko. “Dito nakatira? Sa bahay ko?”

“Tay, hinaan mo ang boses mo,” saway ni Marissa. “Naibenta na kasi nila ang bahay nila sa Cavite dahil sa utang. Wala silang matirhan. Alangan naman hayaan ko ang pamilya ng asawa ko na maging palaboy? Malaki naman ang Villa Rosa, Tay. Maraming kwarto.”

“Pero Marissa, ito ang retirement house ko! Dito ako magpapahinga! Paano ako magpapahinga kung ang gulo-gulo dito? At bakit gamit nila ang mga gamit ng Nanay mo?!”

Sa puntong iyon, lumabas si Jerome mula sa kwarto—ang master’s bedroom na dapat ay sa akin. “Oh, Tay! Andiyan na pala kayo,” bati niya na parang wala lang. “Pasensya na ha, medyo magulo. Birthday kasi ni Erpats (tatay niya).”

“Jerome, Marissa,” seryoso kong sabi. “Kailangan nating mag-usap. Hindi pwede ito. Pinaghirapan ko ang bahay na ito para sa atin, hindi para maging ampunan ng buong angkan mo.”

Nagbago ang timpla ng mukha ni Marissa. Tumingin siya kay Jerome, tila humuhugot ng lakas ng loob. “Tay… may kailangan kang malaman.”

“Ano ‘yun?”

“Yung… yung deed of donation na pinirmahan mo bago ka bumalik sa Saudi last year? Yung akala mo para sa tax purposes lang?”

Kinabahan ako. “O-Oo. Anong meron dun?”

“Full transfer of ownership ‘yun, Tay,” madiing sabi ni Marissa. “Nakapangalan na sa akin ang Villa Rosa. Sa amin na ni Jerome ito. Legal na kaming may-ari.”

Parang binuhusan ako ng yelo. Ang anak ko… niloko ako? “Marissa… anong sinasabi mo? Sabi mo kailangan lang ‘yun para maasikaso mo ang mga permits habang wala ako!”

“Tay, praktikal lang kami!” katwiran ni Jerome. “Matanda na kayo. Ulyanin na kayo minsan. Mas mabuting nasa pangalan na namin ang property para secured ang future ng mga apo niyo. At dahil kami na ang may-ari, kami ang may karapatang magdesisyon kung sino ang titira dito.”

“So anong gusto niyong palabasin?” tanong ko, tumutulo na ang luha.

“Tay,” sabi ni Marissa, hindi makatingin sa mata ko. “Masyadong masikip kung dito ka pa titira. Occupied na lahat ng kwarto ng mga kapatid at magulang ni Jerome. Maingay din dito, hindi makakabuti sa high blood mo. Umupa na lang muna kami ng maliit na apartment para sa’yo sa bayan. Mas tahimik dun. Mas makakapahinga ka.”

Pinalalayas ako ng sarili kong anak. Sa bahay na ako ang nagbayad, ako ang nagdisenyo, at ako ang nagpakahirap. Ibinigay niya ang komportableng buhay sa pamilya ng asawa niya na palamunin at tamad, habang ang sarili niyang ama ay itatapon sa apartment?

“Marissa… sigurado ka ba sa desisyon mo?” tanong ko sa huling pagkakataon. “Mas pipiliin mo sila kaysa sa akin na nagbigay sa’yo ng buhay?”

“Tay, asawa ko si Jerome. Pamilya ko na sila. Intindihin mo naman ako,” sagot niya sabay talikod.

Kinuha ko ang maleta ko. Hindi ko na binigay ang mga pasalubong. “Sige. Aalis ako.”

Lumabas ako ng Villa Rosa habang umuulan. Rinig ko ang tawanan sa loob. Rinig ko ang biyenan ni Marissa na sumisigaw, “Sa wakas, solo na natin ang mansyon!” Ang sakit. Sobrang sakit. Pakiramdam ko ay sinaksak ako ng paulit-ulit sa likod.

Pumunta ako sa bayan at nag-check in sa isang murang hotel. Doon, umiyak ako nang umiyak hanggang sa maubos ang luha ko. Tinawagan ko ang aking abogado at matalik na kaibigan, si Attorney Valdez.

“Kumpare,” sabi ko sa telepono. “Kailangan ko ng tulong mo. Niloko ako ng anak ko.”

Kinabukasan, nagkita kami ni Attorney Valdez. Ipinakita ko sa kanya ang kopya ng dokumentong pinapirmahan sa akin ni Marissa. Binasa ito ni Attorney at napangisi.

“Roberto, matalino ka talaga,” sabi ni Attorney.

“Bakit?”

“Naalala mo noong pinapirma ka nila? Tumawag ka sa akin noon para magtanong. Sabi ko sa’yo, maglagay ka ng ‘colatilla’ o kondisyon sa huling pahina bago mo pirmahan. Ginawa mo ba?”

“Oo,” sagot ko. “Sinulat ko sa kamay ko mismo sa ilalim, at pinapirma ko rin si Marissa.”

“Ayan ang alas mo,” sabi ni Attorney. “Ang nakasaad dito, ang donasyon ay ‘REVOCABLE’ o pwedeng bawiin anumang oras kapag napatunayang nagkaroon ng ‘ACT OF INGRATITUDE’ o kawalan ng utang na loob ang pinagbigyan, ayon sa Article 765 ng Civil Code of the Philippines. At ang pagpapalayas sa’yo? Iyon ang pinakamalinaw na ebidensya ng ingratitude.”

Hindi lang iyon. Ang lupa kung saan nakatayo ang Villa Rosa ay hindi kasama sa donasyon. Ang istruktura lang ng bahay ang naibigay, pero ang LUPA ay nakapangalan pa rin sa akin.

“Anong gusto mong gawin natin, Roberto?” tanong ni Attorney.

Huminga ako nang malalim. “Gusto kong bawiin ang lahat. At gusto kong turuan sila ng leksyon.”

Lumipas ang isang linggo. Nagpaparty na naman sa Villa Rosa. Fiesta daw kasi ng pamilya ni Jerome. Nandoon ang buong angkan nila. Nag-swimming sa pool, nag-ihaw sa garden. Masayang-masaya sila. Si Marissa ay abala sa pagsisilbi sa mga biyenan niya.

Biglang dumating ang isang convoy ng mga pulis at sheriff, kasama ako at si Attorney Valdez. Huminto ang tugtugan. Natahimik ang lahat.

Lumabas si Jerome, lasing. “O, Tay? Bakit may mga pulis? May sorpresa ba kayo?”

“Oo, Jerome. May sorpresa ako,” sagot ko.

Lumapit ang Sheriff at iniabot ang isang dokumento kay Marissa. “Ma’am Marissa Santos, ito po ay Court Order para sa ‘Revocation of Donation’ at ‘Notice to Vacate’.”

“Ano?!” sigaw ni Marissa. “Hindi pwede ‘to! Akin ang bahay na ‘to!”

“Binabawi na ng Tatay mo ang bahay dahil sa ginawa mong pagpapalayas sa kanya,” paliwanag ni Attorney Valdez. “Ayon sa batas, ang kawalan ng utang na loob ay sapat na dahilan para bawiin ang donasyon. At isa pa, ang lupa kung saan nakatayo ang bahay na ito? Kay Roberto pa rin nakapangalan. At nagdesisyon siyang ibenta na ito sa isang developer na gagawing mall ang lupang ito.”

“Ibenta?!” gulat na tanong ni Jerome. “Paano ang bahay? Ang mansyon?”

“Gigibain,” simpleng sagot ko. “Kaysa naman tirhan ng mga ahas, mabuti pang gibain na lang.”

Nagkagulo ang pamilya ni Jerome. “Paano kami?! Wala kaming matutuluyan!” sigaw ng nanay ni Jerome.

“Hindi ko na problema ‘yun,” sagot ko. “Noong pinalayas niyo ako, inisip niyo ba kung may matutuluyan ako? Noong ginawa niyong basahan ang pagkatao ko sa sarili kong bahay, naawa ba kayo?”

Tumingin ako kay Marissa. Umiiyak na siya. “Tay… sorry na… nagkamali ako… Huwag mo kaming paalisin…”

“Marissa,” malungkot kong sabi. “Ibinigay ko sa’yo ang lahat. Ang buhay ko, ang ipon ko, ang pangarap ko. Pero mas pinili mong pasayahin ang mga taong walang ginawa kundi perwisyuhin ka, kaysa sa amang nagmahal sa’yo. Ngayon, panindigan mo ang desisyon mo. Sumama ka sa asawa mo. Maghanap kayo ng matitirhan.”

“Binibigyan ko kayo ng 24 oras para lumayas,” utos ng Sheriff. “Kung hindi, pwersahan kayong paaalisin.”

Walang nagawa sina Marissa at Jerome. Hakot-hakot ang kanilang mga gamit, lumabas sila ng Villa Rosa habang pinagtitinginan ng mga kapitbahay. Ang pamilya ni Jerome, na akala mo kung sinong mga don at donya, ay nagkanya-kanya ng alis nang malamang wala nang pera at bahay sina Marissa. Iniwan nila ang mag-asawa sa ere. Doon lang narealize ni Marissa na ginamit lang siya ng mga ito.

Ako? Ibinenta ko nga ang lupa. Ginamit ko ang pera para mag-travel sa Europe, bagay na pangarap namin ng nanay ni Marissa. Masakit mawalan ng anak, pero mas masakit ang mawalan ng respeto sa sarili. Sa huli, natutunan ko na ang pagmamahal ng magulang ay dapat may hangganan, lalo na kung ang sukli ay pang-aabuso.

Nabalitaan ko na lang na nangungupahan ngayon sina Marissa at Jerome sa isang maliit na kwarto. Nagtatrabaho si Marissa bilang call center agent at si Jerome ay namamasada ng tricycle. Naranasan nila ang hirap na pilit nilang tinatakasan. Minsan, tumatawag si Marissa, humihingi ng tawad. Pinatawad ko na siya sa puso ko, pero hindi na maibabalik ang tiwala. Hayaan muna silang matuto sa sarili nilang mga paa.

Ang Villa Rosa ay wala na, pero ang dignidad ko ay buo pa rin. At sa huli, iyon ang pinakamahalagang yaman na hindi maaagaw ninuman.

Kayo mga ka-Sawi, ano ang gagawin niyo kung kayo ang nasa posisyon ni Tatay Roberto? Mapapatawad niyo ba agad ang anak na nagpalayas sa inyo? O tama lang na turuan sila ng leksyon? Mag-comment sa ibaba at i-share ang kwentong ito para magsilbing babala sa mga anak na walang utang na loob! 👇👇👇