Ang tunog ng ulan na humahampas sa bintana ng “Kainan ni Aling Tess” ay kasabay ng pagod na pintig ng puso ni Maya. Alas-diyes na ng gabi. Ang amoy ng piniritong bawang at sabaw ng manok ay humalo na sa amoy ng basang lupa. Si Maya, sa edad na dalawampu’t dalawa, ay parang pasan na ang mundo. Ang kanyang unipormeng kulay-kape ay may mga mantsa ng toyo at patis na hindi na matanggal, tulad ng mga problema na dumikit na sa kanyang buhay. Nag-iisang anak, siya ang bumubuhay sa kanyang inang may sakit sa puso at sa dalawang kapatid na nag-aaral pa. Ang sahod niya bilang waitress ay sapat lang para sa isang kahig, isang tuka.

Tiningnan niya ang tray ng mga pinagkainan. Dalawang customer na lang ang natira, isa sa kanila ay isang lalaking nakasuot ng mamahaling suit na tila naligaw lang sa munting karinderyang iyon. Kanina pa ito roon, tahimik na umiinom ng kape, nakatanaw sa labas, at tila hindi alintana ang paligid.

Pumunta si Maya sa likod, sa maliit na locker nila, at kinuha ang kanyang luma at nagkakasirang pitaka. Binuksan niya ito. Ang laman: isang gusot na isang daang pisong papel. Napabuntong-hininga siya. Ito na lang ang natitira sa kanya. Ang sweldo ay sa isang linggo pa. Ang 100 pesos na ito ay ang kanyang pamasahe pauwi sa kanilang maliit na apartment sa Caloocan, at sapat lang para makabili ng isang tableta ng gamot sa puso ng kanyang ina para bukas. “Bahala na,” bulong niya sa sarili. “Kakasya ‘to. Kakasyahin.”

Habang nagpupunas siya ng huling mesa, bumukas ang pinto ng karinderya. Pumasok ang isang lalaki at ang isang batang lalaki na siguro ay mga anim na taong gulang. Pareho silang basang-basa, ang kanilang mga damit ay luma at punit-punit. Ang lalaki, na mukhang nasa kwarenta anyos, ay may bitbit na isang supot ng mga sampaguita na nalantana na rin sa ulan. Ang bata ay nanginginig, maputla ang mga labi.

“Sarado na po kami, Manong,” magalang na sabi ni Tess, ang may-ari ng karinderya, mula sa kaha.

“Pasensya na po, Ma’am,” sabi ng lalaki, ang boses ay basag at puno ng hiya. “Hindi po kami kakain. Manghihingi lang po sana… kung may natira po kayong kanin. Gutom na gutom na po ang anak ko.”

Sumimangot si Tess. “Naku, Manong. Araw-araw na lang may ganito. Pasensya na, wala kaming pinamimigay dito. Negosyo ‘to.”

“Hindi po para sa akin,” pakiusap ng lalaki, lumuhod ito nang bahagya sa harap ng kaha. “Para po sa anak ko. Kahit kaunting sabaw lang po. Galing pa po kaming Maynila, nagbakasakali, pero wala pong nangyari. Na-snatch pa po ang pitaka ko. Kailangan lang po naming makauwi sa Bulacan.”

Si Maya, na nakatayo sa gilid, ay nakaramdam ng matinding kirot sa kanyang dibdib. Nakita niya ang sarili sa kanila. Ang desperasyon, ang pagod, ang gutom. Nakita niya ang kanyang ina sa mga mata ng ama, na handang gawin ang lahat para sa anak.

Ang lalaking nakasuot ng suit sa sulok ay tiningnan ang eksena, ang kanyang mukha ay walang emosyon, bago muling ibinalik ang tingin sa labas.

“Sige na, Manong, umalis na kayo. Nakaaabala na kayo sa mga huling customer namin,” sabi ni Tess, medyo tumataas na ang bos.

Tumayo ang lalaki, hinawakan ang kamay ng kanyang anak. “Tara na, ‘Nak. Maglakad na lang tayo.”

“Pero, ‘Tay, malayo pa…” sabi ng bata, ang boses ay halos hindi na marinig.

Hindi na nakatiis si Maya. Habang si Tess ay abala sa pagbibilang ng benta at ang lalaking naka-suit ay abala sa kanyang kape, mabilis na lumapit si Maya sa mag-ama bago sila makalabas ng pinto.

“Manong, sandali po,” sabi niya.

Lumingon ang lalaki, ang kanyang mga mata ay puno ng pagtataka.

Kinuha ni Maya ang huling isang daang piso mula sa kanyang bulsa. Ang perang ito ang kanyang survival. Ang perang ito ang gamot ng kanyang ina. Ngunit sa sandaling iyon, mas matindi ang tibok ng kanyang puso para sa mag-amang ito.

“Heto po,” sabi ni Maya, inilagay ang gusot na pera sa nanginginig na kamay ng lalaki. “Hindi po ‘to malaki, pero sana po makadagdag sa pamasahe niyo.”

Tiningnan ng lalaki ang pera, tapos ay tumingin kay Maya. “Naku, ‘Neng… sigurado ka ba? Baka… baka kailangan mo rin ‘to.”

“Kailangan niyo po ‘yan,” madiing sabi ni Maya, kahit na ang sarili niyang mga mata ay nagsisimula nang mamasa. “Kunin niyo na po. Mag-ingat po kayo sa pag-uwi.”

Hindi makapagsalita ang lalaki. Tumulo ang kanyang luha, humalo sa tubig-ulan sa kanyang mukha. Niyakap niya ang kanyang anak. “Salamat, ‘Neng. Salamat. Hinding-hindi namin ‘to makakalimutan.”

Mabilis silang umalis, nawala sa dilim at sa buhos ng ulan.

Tumayo si Maya roon, ang kanyang puso ay magaan ngunit ang kanyang bulsa ay mabigat sa kawalan. Paano siya uuwi? Paano ang gamot ni Nanay? Napagdesisyunan niyang maglalakad na lang siya hanggang sa kanto kung saan makakasakay siya ng mas murang jeep, at bahala na bukas.

“Maya!” tawag ni Tess. “Ano’ng ginawa mo? Nakita ko ‘yon! Bakit mo binigyan ng pera ‘yon? Baka sindikato ‘yon! At pera mo pa talaga ang ginamit mo!”

“Pasensya na po, Ma’am Tess. Kailangan po talaga nila,” sabi ni Maya, yumuko.

“Hay, naku, ‘yang kabaitan mo, iyan ang magpapahamak sa’yo. O, siya, magligpit ka na at magsasara na tayo.”

Pagod na bumalik si Maya sa pagpupunas. Hindi niya napansin na ang lalaking naka-suit sa sulok ay tumayo, nag-iwan ng saktong bayad sa mesa, at tahimik na lumabas.

Kinabukasan, si Maya ay pumasok sa trabaho na may mabigat na pakiramdam. Naglakad siya ng halos isang oras kagabi para makauwi. Hindi siya nakabili ng gamot. Nag-aalala siya para sa kanyang ina.

Pagdating niya sa karinderya, nagulat siya. Isang makintab na itim na Mercedes-Benz ang nakaparada sa harap. Pagpasok niya, nakita niya si Ma’am Tess na hindi mapakali, kausap ang lalaking naka-suit kagabi.

“Maya! Halika rito!” tawag ni Ma’am Tess, ang boses ay nanginginig.

Lumapit si Maya, kinakabahan. “Bakit po, Ma’am?”

Tumayo ang lalaking naka-suit. Ngayon, sa liwanag ng umaga, nakita ni Maya ang awtoridad sa kanyang tindig. Siya ay matangkad, nasa mga singkwenta anyos, at ang kanyang mga mata ay tila nakikita ang lahat.

“Good morning, Maya,” sabi ng lalaki, ang boses ay kalmado ngunit may bigat. “Ako si Mr. Antonio Sandoval.”

Nanlaki ang mata ni Ma’am Tess. “Sandoval? Kayo po… kayo po ‘yung may-ari ng Sandoval Group of Companies? ‘Yung may-ari ng building na ‘to?”

Tumango si Mr. Sandoval, ngunit ang kanyang mga mata ay nakatuon kay Maya. “Ako nga. At ako rin ang may-ari ng halos lahat ng fast-food chain na nakikita mo sa paligid.”

Nagsimulang manginig ang mga tuhod ni Maya. “Sir… ako po… pasensya na po kagabi kung—”

“Kagabi,” putol ni Mr. Sandoval, “nakita ko ang lahat.”

Natahimik si Maya. Inaasahan niyang mapapagalitan siya.

“Nakita ko kung paano ka tiningnan ng manager mo,” sabi ni Mr. Sandoval, tumingin kay Tess na biglang namutla. “Nakita ko ang pag-aatubili mo. At nakita ko ang ginawa mo.”

Huminga ng malalim si Mr. Sandoval. “Alam mo ba, Maya, matagal na akong nagmamasid sa mga negosyo ko? Pumupunta ako sa mga lugar na tulad nito, hindi para kumain, kundi para maghanap. Naghahanap ako ng isang bagay na matagal ko nang hindi nakikita sa mga boardroom—ang tunay na integridad.”

Lumapit siya kay Maya. “Kagabi, hindi lang isang mag-ama ang nakita ko. Nakita ko ang isang sistema na puno ng pagdududa. Ang manager mo, inisip agad na sindikato sila. Ang ibang tao, binalewala sila. Pero ikaw… ikaw, na alam kong pagod na pagod at halatang kapos sa pera… ikaw ang nag-iisang tumulong.”

“Pero…” Nagsimulang magsalita si Maya.

“Ang ‘Pero’ mo,” sabi ni Mr. Sandoval, “ay ang pinakamahalagang aral na nakita ko sa loob ng sampung taon. Ibinigay mo ang huli mong isang daang piso. Alam ko, dahil nakita ko ang laman ng pitaka mo nang buksan mo ito kanina bago ang insidente. Pinapanood kita, Maya.”

“Bakit po?” tanong ni Maya, nalilito.

“Dahil ang kumpanya ko ay puno ng mga matatalinong tao na marunong kumita ng milyon, pero kakaunti ang may puso na marunong magbigay ng isang daan,” paliwanag ni Mr. Sandoval. “Ang motto ng kumpanya ko ay ‘Serbisyo at Integridad.’ Pero kagabi, ikaw lang ang nagpakita sa akin ng tunay na kahulugan niyon.”

Humarap si Mr. Sandoval kay Tess. “Tess, salamat sa serbisyo mo. Pero mula ngayon, hindi ka na manager dito. Ikaw na ang may-ari ng pwestong ito. Ibibigay ko sa’yo. Pero may isang kondisyon. Huwag mong kalimutan ang leksyon kagabi.”

Gulat na napaiyak si Tess. “Salamat po, Sir! Salamat po!”

Muling humarap si Mr. Sandoval kay Maya. “At ikaw, Maya. Tapos na ang pagiging waitress mo.”

Napalunok si Maya. “Tatanggalin niyo po ako?”

Ngumiti si Mr. Sandoval sa unang pagkakataon. Isang tunay, mainit na ngiti. “Hindi, hija. Ipo-promote kita. Mula ngayon, ikaw na ang magpapatakbo ng bago kong foundation. Ang ‘Sandoval Foundation for Compassion.’ Ang misyon mo: maghanap ng mga taong tulad mo, at tulungan sila. At ang una mong proyekto?”

Naglabas si Mr. Sandoval ng isang checkbook. “Hanapin mo ang mag-amang iyon. Bigyan mo sila ng bahay at trabaho. At ang pangalawa mong proyekto…”

Sumulat siya sa tseke at iniabot ito kay Maya. “Ang pag-aaral ng mga kapatid mo, hanggang kolehiyo. At ang pinakamahusay na ospital para sa nanay mo.”

Tiningnan ni Maya ang tseke. Ang halaga ay sapat na para baguhin ang buong buhay nila.

Niyakap ni Maya ang tseke, ang kanyang mga luha ay bumuhos na parang ulan kagabi. Ngunit hindi na ito luha ng pagod; ito ay luha ng ‘di-makapaniwalang pasasalamat.

Mula sa araw na iyon, nagbago ang buhay ni Maya. Hindi na siya naglalakad pauwi sa ulan. Ngunit sa kanyang bagong opisina, sa ibabaw ng kanyang malaking mesa, ay may isang maliit na frame. Sa loob nito ay hindi isang diploma o isang parangal, kundi isang luma, gusot, at kupas na isang daang pisong papel.

Nalaman niya kalaunan na ang mag-ama ay hindi sindikato. Sila ay tunay na mga biktima ng kahirapan. Nang mahanap sila ng foundation ni Maya, binigyan nila si Mang Cardo (ang ama) ng trabaho bilang caretaker sa isa sa mga gusali ni Mr. Sandoval, at ang kanyang anak, si Tonton, ay pinag-aral.

Ang kuwento ni Maya ay naging alamat sa loob ng Sandoval Group. Isang paalala na ang tunay na halaga ng isang tao ay hindi nasusukat sa kung gaano karami ang pera sa kanyang bulsa, kundi sa kung gaano kalaki ang puso niya para magbigay, kahit na ang natitira na lang sa kanya ay ang huli niyang sandaan.

PARA SA IYO, MGA KAIBIGAN: Nakaranas ka na bang magbigay sa punto na ikaw na ang halos mawawalan? At kung ikaw si Maya, sa gitna ng sarili mong pangangailangan, magagawa mo rin bang ibigay ang huli mong pag-asa para sa iba? Ibahagi ang iyong mga saloobin sa comments!