Ang pulitikal na larangan ng Pilipinas, na matagal nang tinukoy ng naglalagablab na retorika, ng matitibay na alyansa ng mga dinastiya, at ng walang humpay na labanan ng kapangyarihan, ay biglang natigilan at nayanig nang lumabas ang nakakagulat at hindi inaasahang balita: nagsumite si Bise Presidente Sara Duterte ng kanyang agarang at hindi na mababawi na pagbibitiw sa kanyang katungkulan.

Ang balita, na inihayag hindi sa pamamagitan ng isang pormal na talumpati ng estado kundi sa isang maikli at mahigpit na pahayag na inilabas sa isang gabi ng Linggo, ay nagpatunay sa mga bulung-bulungan na sumasakal sa Maynila sa loob ng ilang linggo. Ito ay isang paglisan na kasing-dramatiko ng kanyang pagpasok, na nagmamarka ng tiyak na pagbagsak ng pinakamakapangyarihang alyansa sa pulitika ng bansa at nagpapahiwatig ng isang bago, mas magulo at mapanganib na yugto ng kawalang-katiyakan. Ang opisyal na dahilan na ibinigay ay simple: “personal at propesyonal na konsensya,” ngunit ang konteksto ay napakalinaw. Matapos ang maraming buwan na pagtitiis sa matinding kahihiyan ng impeachment, mga akusasyon ng korapsyon, at ang kumpletong pag-urong ng kanyang kapangyarihang pulitikal, ang bigat ng pampublikong pagpapahiya ay hindi na niya kinaya.

Si Sara Duterte, anak ng dating pangulo at isang pambihirang puwersa sa pulitika, ay nahalal noong 2022 kasama si Pangulong Ferdinand “Bongbong” Marcos Jr. sa ilalim ng bandila ng “UniTeam.” Ang alyansa na iyon, na mabilis na binuo sa pagitan ng dalawang pinakamakapangyarihang pamilya sa pulitika ng bansa, ay dinisenyo upang maging di-mababali, isang pader na hindi masisira ng oposisyon. Gayunpaman, sa loob lamang ng isang taon, nagsimulang mawasak ang relasyon sa ilalim ng matinding presyon ng magkakaibang interes, mga pagkakaiba-iba ng patakaran, at malalim na hidwaan sa pamilya, na umabot sa sukdulan.

Ang kanyang pagbitiw sa posisyon bilang Kalihim ng Edukasyon noong Hunyo 2024 ay ang unang malaking bitak na nakita ng publiko, isang malinaw na palatandaan na ang kanilang pagsasama ay patungo na sa katapusan. Ngunit ang kanyang pananatili bilang Bise Presidente ay ang kanyang huling kuta—ang kanyang konstitusyonal na garantiya ng impluwensya at ang kanyang pangunahing daan patungo sa pagkapangulo sa 2028. Ang kanyang biglaang desisyon na iwanan ang pinakamataas na katungkulang iyon ay nagpadala ng isang malinaw at malakas na mensahe sa buong bansa: ang pulitikal na kapaligiran ay naging lubos na nakakalason, at ang personal at pulitikal na halaga ng pananatili ay hindi na niya kayang bayaran.

Ang pinakamalaking dahilan at ang direktang gatilyo para sa kanyang dramatikong paglisan ay nakasalalay sa sunud-sunod na alon ng iskandalo at panggigipit sa pulitika na walang patid na sumakop sa kanyang opisina sa buong 2025. Sentro sa pagbagsak na ito ay ang kontrobersiya tungkol sa pinagtatalunang paggamit ng “confidential funds” na inilaan sa parehong Opisina ng Bise Presidente (OVP) at Kagawaran ng Edukasyon (DepEd) sa panahon ng kanyang panunungkulan. Ang mga kritiko, na pinamumunuan ng mga agresibong oposisyon sa lehislatura, ay mariing nag-akusa na ang mga pondong ito ay ilegal na ipinamahagi o ginamit nang mali, na walang kinakailangang transparency para sa paggastos ng publiko—isang seryosong paratang.

Bagama’t mariin niyang itinanggi ang anumang mali, ang kanyang matigas at paulit-ulit na pagtanggi na ganap na ipaliwanag ang milyun-milyong pondong pinag-uusapan ay nagpakain sa pampublikong persepsyon ng kayabangan, pagtatago, at kawalan ng pananagutan. Ito ay naging isang nakamamatay na sugat sa isang bansa na walang humpay na napapagod sa korapsyon at pagtatakip.

Ang pampublikong galit na ito ay nagtapos sa isang hindi inaasahan at hindi pa nangyayaring pangyayari: matagumpay na na-impeach ng Kamara de Representantes si Bise Presidente Duterte noong Pebrero 2025. Ang pagiging unang nakaupong Bise Presidente sa buong kasaysayan ng Pilipinas na humarap sa proseso ng impeachment ay, sa sarili nito, isang matinding pulitikal na kahihiyan na hindi mabubura. Ang mga paglilitis, bagama’t sa huli ay naantala o nagtapos sa isang hindi tiyak na resulta sa Senado dahil sa kumplikadong maniobra sa pulitika, ay nagtanggal ng kanyang baluti ng di-pagkatalo.

Ginawa nitong target ng pambansang pagsusuri, panunuya, at pagdududa ang isang makapangyarihang pigura, na dating namuno nang may bakal na kamay sa Davao, ngunit ngayon ay pilit na inilalabas sa ilalim ng matinding init. Matagumpay siyang nasukol ng pulitikal na establisyamento, ginagamit ang pormal na mekanismo ng estado—mga mekanismo na dati niyang inaakalang hindi siya kayang abutin—upang magdulot ng matinding pinsala at pampublikong pagkadusta.

Ang kapaligiran sa Maynila ay naging isa ng walang humpay na pagkubkob, na nagdulot ng malalim na sikolohikal na epekto. Bawat pampublikong pagpapakita niya ay sinalubong ng mga protesta, bawat pahayag ay sinusuri para sa anumang palatandaan ng kahinaan o pagkakamali. Sa mga huling linggo bago ang pagbibitiw, lumakas ang mga panawagan para sa kanyang pag-alis, na pinalakas hindi lamang ng kontrobersiya sa mga pondo kundi pati na rin ng mga bagong, nakakagulat na akusasyon ng korapsyon na nag-uugnay sa kanyang mga kaalyado sa malakihang scam sa imprastraktura. Ang mga progresibong grupo at maging ang mga dating kaalyado ay hayagang nanawagan para sa isang dobleng pagbibitiw—nina Marcos at Duterte—upang linisin ang sistema ng pulitika. Para sa isang pulitiko na ang tatak ay buo at binuo sa lakas, pagiging mapagpasya, at isang hindi matitinag na mandato ng publiko, ang walang tigil na agos ng mga akusasyon, pampublikong pagpapahiya, at pulitikal na paghihiwalay ay ang kahihiyan na hindi na niya kayang panindigan. Ang kanyang pag-urong ay isang pagpili sa pagitan ng personal na dangal at ng walang humpay na digmaang pulitikal.

Ang mga sandali bago ang pagbibitiw ay nababalot ng haka-haka at matinding aktibidad. Ayon sa ulat, sa araw ng anunsyo, gumawa si Bise Presidente Duterte ng isang huling, maikli, at mahigpit na binabantayang pagbisita sa Palasyo ng Malacañang, marahil upang pormal na ipaalam kay Pangulong Marcos. Ang kanilang interaksyon, ayon sa mga pinagmulan, ay napakalamig at pormal—isang transaksyonal na pagsasara sa isang pagsasama na nagsimula nang may pinakamataas na adhikain ng pagkakaisa ngunit nagtapos sa matinding pagkakawatak-watak.

Ang liham ng pagbibitiw mismo, na inilarawan bilang kalat-kalat at agarang epektibo, ay isang huling pagtatangka na bawiin ang kontrol sa naratibo. Pinili niya ang kanyang sariling oras para sa isang sapilitang pag-alis sa halip na hintayin ang potensyal na mas masamang hatol ng Senado o ang patuloy na pag-atake ng mga masasamang pagsisiyasat. Ito ay isang pagpili ng timing bilang kanyang huling sandata.

Ang kanyang paglisan ay agad na nagdulot ng isang matinding lindol sa pulitika ng bansa. Ayon sa Konstitusyon, ang bakante ng Bise Presidente ay nangangailangan ng Kongreso na magpasa ng batas na nananawagan para sa isang espesyal na halalan upang punan ang puwesto. Nangangahulugan ito na ang bansa ay biglang napasabak sa isang hindi naka-iskedyul, matindi, at nakakagambalang pulitikal na labanan upang pumili ng isang bagong pangalawang pinuno—isang krisis sa konstitusyon at isang political vacuum na dapat punan.

Agad na pinuri ng oposisyon ang pagbibitiw bilang isang tagumpay para sa pananagutan, na nangangatwiran na ang kahihiyan ng korapsyon at ang nagbabadyang banta ng kaguluhan sa publiko ang nagtulak sa kanya na kumilos. Tiningnan nila ito bilang matibay na patunay na ang boses ng tao, na idinaan sa mga protesta at aksyon ng lehislatura, ay talagang makapagpapabagsak sa mga tila hindi matitinag na dambuhala sa pulitika.

Sa kabilang banda, ang kanyang malawak na base ng mga tagasuporta ay tumugon nang may halo ng pagkagulat, pagkalito, at naglalagablab na galit. Para sa kanila, ang pagbibitiw ay hindi tanda ng pagkakasala, kundi isang pulitikal na asasinasyon—isang huli at matagumpay na maniobra ng kanyang mga karibal upang alisin ang pinakapani-paniwalang banta sa kasalukuyang administrasyon at sa mga ambisyon nito sa pulitika sa hinaharap. Para sa pamilya Duterte, ang pagbibitiw ay isang mahalaga, at maaaring mapangwasak, na pag-urong. Inaalis nito ang kanilang pinakamabisang leverage sa pambansang pulitika at pinipilit ang isang muling pagsusuri ng kanilang estratehiya sa pulitika para sa halalan ng 2028, na matagal na nilang tiningnan bilang hindi maiiwasang kapalaran ni Sara Duterte.

Higit pa sa pulitikal na maniobra, ang pagbibitiw ay may malalim na emosyonal na bigat. Si Sara Duterte ay nagpakita ng isang imahe ng ganap na kapangyarihan at emosyonal na katatagan. Ang biglaang pag-iwan niya sa isa sa pinakamakapangyarihang opisina sa bansa, na binabanggit ang kawalan ng kakayahang magpatuloy, ay nagpapakita ng napakalaki, at madalas na hindi nakikitang, stress at pag-iisa na maaaring idulot ng matagal na pagkapoot sa pulitika. Ito ay isang babalang kuwento ng isang pulitikal na pigura na, pagkatapos ng mga taon ng pagiging matigas laban sa lahat ng pagpuna, ay umabot sa isang punto kung saan ang pampublikong naratibo ng kahihiyan ay nanaig sa kanyang kagustuhang lumaban.

Ang kanyang paglisan ay hindi lamang isang konstitusyonal na kaganapan; ito ay isang malaking pagbabago sa kultura. Pormal nitong tinatapos ang “UniTeam” eksperimento, na nagpapatunay na ang mga alyansa na batay lamang sa kapakinabangan sa pulitika at kapangyarihan ng pamilya ay hindi makatiis sa matinding pagsubok ng isang demokrasya na humihingi ng transparency at pananagutan. Habang naghahanda ang bansa para sa isang espesyal na halalan, ang vacuum na iniwan ng kanyang pagbibitiw ay hindi lamang institusyonal; ito ay sikolohikal. Pinipilit nito ang publiko na harapin ang malalim, mapanira na kalikasan ng mataas na antas ng korapsyon at ang sukdulang presyo na dapat bayaran ng isang makapangyarihang pigura kapag ang pulitikal na teritoryo ay nagiging masyadong magulo at ang pampublikong hatol ay humantong sa pagkakasala at pagkapahiya.

Ang tanong ngayon ay hindi kung bakit siya umalis, kundi kung sino ang pupuno sa vacuum ng kapangyarihan na kanyang iniwan, at kung ang sistema ng pulitika mismo ay makakabawi mula sa hindi pa nangyayaring tanawin ng kahihiyan at pag-urong na nagwasak sa isa sa pinakamalaking puwersa sa modernong pulitika ng Pilipinas. Ang kanyang paglisan ay isang hiyaw ng pag-amin—isang pag-amin na ang laro ay tapos na, at ang kahihiyan ay nanalo.