Ako si Jerome, labing-limang taong gulang, panganay sa anim na magkakapatid. Araw-araw, tulad ng ibang mga bata, gigising ako nang maaga, maghahanda para sa paaralan, at sabay-sabay kaming lalakad papunta sa aming eskwelahan. Ngunit may kakaiba sa umaga ko — bago sumikat ang araw, palagi kong naaabutan si Tatay na nakaupo sa labas ng bahay, tahimik, may hawak na tasa ng mainit na kape. Nakatingin siya sa malayo, para bang may hinahanap o iniisip na mahirap maunawaan.

Minsan, tinanong ko siya, “Tay, anong tinitingnan niyo po diyan?” Ngumiti lang siya nang bahagya at sumagot, “Wala, anak. May iniisip lang si Tatay. Sige na, pumasok ka na sa eskwela.” Pero alam kong may mabigat siyang pasan sa puso.

Limang taon na ang nakalilipas nang mawala si Nanay sa isang aksidente. Simula noon, si Tatay na ang haligi at ilaw ng aming tahanan. Hindi na siya kasing lakas noon, at wala na siyang permanenteng trabaho. Palipat-lipat siya ng mga trabaho: minsan sa xurang gawa, minsan sa construction, o kahit pagtutulak ng kariton sa palengke para may pangkain kami.

Kahit pagod at hirap, hindi niya kami pinababayaan. Lagi niyang sinisigurong nakakapasok kami sa paaralan at hindi nagkukulang sa pagkain. Kaya tuwing nakikita ko siya na nakaupo, nagkakape nang tahimik, naiintindihan ko na hindi lang basta pagrerelax iyon. Para sa kanya, bawat tasa ng kape ay sandali ng pag-iisip kung paano niya kami patutustusan bukas.

Isang gabi na maulan, nawalan kami ng kuryente. Tahimik lang sa bahay maliban sa liwanag ng kandila. Pumasok si Tatay na basa ang damit dala ang sako ng niyog. Tuwang-tuwa ako nang humiling siyang patimplahan ko siya ng mainit na kape. Nakaupo siya sa madilim na silid, unti-unting iniinom ang kape, habang nagpapahinga sa kabila ng lahat ng hirap.

“Tay, ayos lang po ba kayo?” tanong ko. “Oo naman, anak. Basta kayo nakakakain at nakakapasok sa eskwela, ayos na si Tatay,” ang sagot niya. Hindi ko napigilan ang luha ko. Sa bawat lagok ng kape, naramdaman ko ang tapang at pagmamahal na ipinagpapatuloy niya para sa amin.

Kinabukasan sa klase, napansin ni Ma’am Reyes na tila malungkot ako. Nang tinanong niya ako tungkol sa bahay, ikinuwento ko ang tungkol kay Tatay at sa mga gabing nakaupo siyang tahimik, nagkakape at nag-iisip. Sinabi niya, “Kapag ang isang ama ay tahimik at palaging nagkakape, hindi ibig sabihin ay walang ginagawa. Iyan ang sandali kung kailan siya lumalaban sa mga problemang hindi mo nakikita.”

Natutunan kong intindihin na ang bawat tasa ng kape ni Tatay ay may dalang mga tanong sa kanyang puso — Paano niya babayaran ang tuition namin? Paano kung siya ay magkasakit? Hanggang kailan niya kayang pagtiisan ang mga pagsubok? At bawat buntong-hininga niya ay sagot na kahit anong hirap ay gagawin niya para sa amin.

Minsan, umuupo ako sa tabi niya habang nagkakape. Hindi kami nagsasalita, ngunit sapat na ang presensya ng isa’t isa. Sa katahimikan, nadarama ko ang lakas ng pagmamahal ng isang ama na hindi laging kailangan sabihin.

Kung ikaw ay may ama na palaging nagkakape at nakatingin lang sa isang sulok, huwag agad mag-isip na nagpapahinga siya lang. Maaaring may mabigat siyang pasanin na ayaw niyang ipasa sa iyo. At kung pinalad kang lumaki sa mayamang pamilya, hindi mo kasalanan iyon, ngunit dapat kang maging mapagpasalamat.

Maraming mga bata tulad ko ang may ama na araw-araw lumalaban sa hirap at pagsubok para bigyan kami ng magandang buhay at edukasyon. Ngayon, sa bawat umaga, hindi ko na lang pinagmamasdan si Tatay na nakaupo. Ako na ang nagtitimpla ng kape niya, pinupunasan ang pawis sa noo niya, at binibigyan siya ng mahina ngunit taos-pusong yakap.

Ang kape ni Tatay ay hindi lamang isang inumin. Ito ay simbolo ng walang sawang pagmamahal ng isang ama — tahimik ngunit buo, hindi makuwento ngunit matatag.

Para sa lahat ng mga batang may ama na tahimik na lumalaban, mabuhay kayo. Huwag kalimutang yakapin sila bago pa maging huli na.