Kapag naririnig natin ang tungkol sa utang ng bansa, kakulangan ng trabaho, at patuloy na pagtaas ng presyo ng bilihin, may mga taong napapaisip: “Kung pera lang naman ang problema, bakit hindi na lang gumawa ng mas maraming pera ang Bangko Sentral?” Tila napakasimple ng sagot, ‘di ba? I-print lang ng pera, ipamigay sa mga mamamayan, at tuloy, lahat magkakaroon ng pambili. Pero kung ganoon lang kadali, bakit hindi ito ginagawa ng gobyerno?

Ang sagot ay hindi kasing simple ng iniisip ng marami. Ang paggawa ng pera ay hindi basta pagpi-print ng papel. Bawat piraso ng pera ay dumadaan sa mahabang proseso—mula sa disenyo, paggawa, seguridad, hanggang sa distribusyon. Ang mga bagong perang ginagamit natin ngayon ay gawa sa polymer, isang uri ng matibay na plastik na mas ligtas at matagal masira. Pero kapalit nito, mas mahal din ang produksyon. Hindi pa dito nagtatapos—kadalasan ay sa ibang bansa pa ginagawa ang ating mga pera, gaya ng Australia, na may makabagong pasilidad para rito. Ibig sabihin, kahit ang mismong paggawa ng pera ay magastos na.

Ngunit ang tunay na dahilan kung bakit hindi basta pwedeng gumawa ng maraming pera ay mas malalim kaysa sa gastusin. Kapag biglang dumami ang pera sa sirkulasyon, sabay-sabay ding tataas ang kakayahan ng mga tao na bumili. Ang problema, hindi naman kasabay na dumarami ang mga produkto at serbisyo na mabibili. Pareho lang ang supply, pero biglang dumami ang gustong bumili—at ito ang dahilan kung bakit tumataas ang presyo ng mga bilihin. Ito ang tinatawag na inflation.

Halimbawa, kung dati ay ₱50 lang ang isang kilo ng bigas, kapag lahat ng tao biglang nagkaroon ng mas maraming pera, tataas din ang presyo. Maaaring umabot ito sa ₱200 o higit pa dahil mas mataas na ang demand. Sa una, mukhang masagana dahil makapal ang laman ng pitaka ng bawat isa. Pero habang tumataas ang presyo, unti-unti ring nawawala ang halaga ng perang hawak natin. Ang ₱1,000 na dating sapat para sa ilang araw na grocery ay baka hindi na kasya kahit sa isang kainan.

Ang halaga ng pera ay hindi nasusukat sa dami nito, kundi sa tiwala ng mga tao sa ekonomiya. Kapag nawala ang tiwalang iyon—kapag alam ng lahat na puro “imprenta lang ng imprenta” ang ginagawa ng gobyerno—bumabagsak ang halaga ng pera, kahit gaano pa karami nito.

Ito ang naging leksyon ng mga bansang tulad ng Zimbabwe. Noong 2007 hanggang 2008, nagdesisyon ang gobyerno nilang mag-imprenta ng mas maraming pera para masolusyunan ang krisis sa ekonomiya. Pero imbes na gumanda ang sitwasyon, halos tuluyang bumagsak ang kanilang bansa. Umabot sa puntong kailangan ng milyon-milyong Zimbabwean dollar para lang makabili ng isang tinapay. Naglalakad ang mga tao bitbit ang sako-sakong pera, pero wala pa rin silang mabili. Araw-araw, nagdodoble ang presyo ng bilihin—isang kalagayang tinatawag na hyperinflation.

Hindi lang Zimbabwe ang nakaranas nito. Sa panahon ng pananakop ng mga Hapon sa Pilipinas noong World War II, ipinakalat nila ang tinatawag na “Mickey Mouse Money.” Sa una, ito ang ginamit ng mga Pilipino sa pang-araw-araw na transaksyon. Pero dahil wala itong tunay na halagang sinusuportahan ng ginto o reserba ng bansa, mabilis ding bumagsak ang tiwala ng mga tao. Sa bandang huli, kahit punuin mo pa ng pera ang iyong bayong, halos wala ka pa ring mabili.

Ganito rin ang sinapit ng Venezuela noong 2016. Dahil sa walang tigil na pag-imprenta ng pera, biglang sumirit ang presyo ng mga bilihin. Ang dating ipon ng mga tao na sapat para sa isang buwan ay hindi na kasya kahit sa isang araw. Ang mga dating gitnang uri, bumagsak sa kahirapan. Ang mga mayayaman, nabura ang ipon. Lahat ay apektado. Dahil sa sobrang taas ng presyo, hindi na makabili ng pagkain, gamot, o pangunahing pangangailangan ang mga tao. Nagsimula ang gutom, kaguluhan, at pagbagsak ng ekonomiya.

Dito natin makikita na ang tunay na problema ay hindi kakulangan ng perang papel kundi kakulangan ng tunay na yaman ng bansa—trabaho, produksyon, negosyo, at maayos na pamumuno. Kahit bilyon-bilyong piso pa ang ilabas, kung hindi naman dumarami ang mga produktong mabibili, wala ring saysay ang lahat.

Kaya napakahalaga ng papel ng Bangko Sentral ng Pilipinas (BSP). Ang trabaho ng BSP ay panatilihin ang tamang dami ng perang umiikot sa ekonomiya. Kung kulang, bumabagal ang galaw ng negosyo; kung sobra, sumasabog ang presyo ng bilihin. Kailangang eksakto lang ang balanse. Hindi rin basta nagpapalabas ng bagong pera ang BSP; pinag-aaralan muna ito nang maigi, dahil bawat hakbang ay may epekto sa halaga ng piso.

May mga pagkakataon din na dinaragdagan ng BSP ang supply ng pera, pero ginagawa ito sa tamang paraan—hindi sa pamamagitan ng simpleng pagpi-print, kundi sa sistematikong proseso na tinatawag na quantitative easing. Sa ganitong paraan, bumibili ang BSP ng government bonds mula sa mga bangko, na nagdadagdag ng likidong pera sa sirkulasyon para tulungan ang mga negosyo at mamamayan, lalo na sa panahon ng krisis tulad ng pandemya. Pero kahit dito, maingat pa rin ang bawat galaw. Dahil alam ng BSP na kapag sumobra, puwedeng bumagsak ang halaga ng piso.

Sa huli, ang halaga ng pera ay nakabase sa tiwala ng mga mamamayan. Kapag naniniwala ang mga tao na matatag ang gobyerno, maayos ang takbo ng negosyo, at may sapat na reserba ang bansa—mas nananatiling matatag ang piso. Pero kapag nawala ang tiwala, kahit gaano pa karaming pera ang umiikot, mabubura lang ang halaga nito.

Kaya sa tuwing maririnig natin ang tanong na “Bakit hindi na lang gumawa ng maraming pera ang Bangko Sentral?”, tandaan natin: hindi pera ang tunay na solusyon sa kahirapan. Ang solusyon ay trabaho, produktibong ekonomiya, at tapat na pamumuno. Dahil sa mundo ng pera, kapag sumobra ito, ang tunay na nawawala ay hindi lang ang halaga ng piso—kundi ang kinabukasan ng buong bayan.