Sa isang nakakagulantang pahayag kamakailan lang, isinulong ng Independent Commission for Infrastructure (ICI) ang rekomendasyon para sampahan ng kaso ang ilang kilalang mambabatas, kabilang na rito ang dalawang senador — sina Joel Villanueva at Jinggoy Estrada. Ang isyu? Isang pagkakasangkot sa umano’y malawakang kickback scheme sa ilalim ng mga flood-control projects sa bansa.

Upang maunawaan kung gaano ito kalaki at bakit ganoon ang reaksyon ng publiko, narito ang buong kuwento — mula sa sinimulan ng imbestigasyon, mga detalye ng modus operandi, hanggang sa kung ano ang maaring mangyari sa susunod na mga hakbang.

Ang background ng imbestigasyon
Noong Setyembre 2025, itinatag sa ilalim ng Ferdinand R. Marcos Jr. ang ICI sa pamamagitan ng Executive Order No. 94 bilang tugon sa lumalalang pagtitiwala ng publiko sa mga proyekto sa imprastruktura — lalo na yung mga flood-control works na sinasabing nagtagumpay sa pagpapalobo ng pondo, subalit may kadududang resulta.
Ang misyon ng komisyon: siyasatin ang mga proyekto sa nakalipas na 10 taon na may anomalya, tumanggap ng ebidensiya, magsagawa ng subpoena, at rekomendasyon para sa mga kaso sa kriminal, administratibo o sibil.
Kabilang sa mga unang miyembro ang dating Kalihim ng DPWH na si Rogelio Singson at ang audit executive na si Rossana Fajardo — parehong may background sa imprastruktura at regulasyon.

Paano nagsimula ang akusasyon
Ayon sa pahayag ng ICI, may natanggap silang testimonya at affidavits na nagsasaad ng isang “kickback scheme” kung saan ang mga proponent (senador o mambabatas) ay mayroong nakatalagang budget para sa isang flood-control project. Ang proponent ang magpapasa ng proposisyon sa engineer Alcantara na siyang magsasagawa ng listahan ng mga proyekto alinsunod sa nakalaang pondo. Mula rito, ang listahan ay ipapadala kay Juan Carlo Rivera, at kapag naisama ito sa National Expenditure Program (NEP) o General Appropriations Act (GAA), agad na may 10% advanced payment, at kapag napasa sa GAA, ang kabuuang 25% ay ilalabas bilang “SOP” (special obligation payment) para sa proponent.
Sa madaling salita: may napakataas na margin ng kickback — tinatayang 25 %-30 % — kumpara sa karaniwang 10 % sa ibang proyekto.

Sino ang pinangalanan?
Una sa listahan ang mga sumusunod:

Joel Villanueva (Senador)

Jinggoy Estrada (Senador)
Kasama rin ang ilang dating kongresista, commissioner ng COA, at iba pang opisyal na may kaugnayan sa pag-aproba at pag-implementa ng mga proyekto.
Ang ICI ay nagsabi na ang pawang mga kaso ay indictable sa Sandiganbayan at maaaring makumpleto ang paghahain ng mga kaso pagsapit ng 25 Nobyembre.

Bakit ito malaking usapan?
Una, dahil ang mga sangkot ay nasa mataas na antas ng pamahalaan — hindi lang karaniwang lokal na opisyal.
Pangalawa, ang isyu ng flood-control ay sensitibo: ang mga mamamayan ay patuloy na naapektuhan ng baha at likas na sakuna, at nakababahala kung sa kabila ng malaking budget ay tila wala o hindi sapat ang resulta.
Pangatlo, dahil sa dating pananaw ng publiko na maraming “ghost projects” ang nagaganap sa ilalim ng DPWH at iba pang ahensiya — at ang patuloy na paglago ng alitan sa pagitan ng mapanuring mamamayan at ng gobyerno.

Ano ang posibleng mangyari?
May ilang mahahalagang hakbang na nakalatag:

Pormal na preliminary investigation (PI) ang susunod na yugto. Kapag natibay na, maisusumite ang kaso sa Sandiganbayan.

Maaaring ipasara ang pag-alis ng mga nasasangkot sa labas ng bansa habang umuusad ang imbestigasyon.

Ipinangako ng ICI na walang “sacred cows” — ibig sabihin, kahit sinong opisyal ay maaaring makasuhan kung may sapat na ebidensiya.

Mga tanong at hamon
Sa kabila ng ganitong pag-galaw, may mga hamon pa rin na hinaharap ang proseso:

Transparency: May mga nagsasabing pribado ang mga hearing at hindi livestream para makita ng publiko.

Koneksyon: May mga tanong kung sapat ba ang independientes ng ICI at kung patas lang ba ang proseso.

Follow-through: Maraming ganitong imbestigasyon ang nagsimula nang may dakilang pangako—ngunit ang resulta ay hindi gaanong naramdaman ng taumbayan.

Ano ang ibig sabihin nito para sa mga Pilipino?
Sa huling analysis, ang nangyayari ay higit pa sa simpleng politikal na drama. Ito ay usapin ng tiwala ng publiko — sa pamahalaan, sa paggamit ng pondo ng bayan, at sa kung paano ginagampanan ang tungkulin ng mga inihalal na opisyal.
Kung totoo ang mga akusasyon, ito ang pagkakataon para magpadala ng mensahe na hindi ligtas ang mapanlinlang na sistema. Kung hindi naman — mas lalo itong magpapalala ng kawalan ng tiwala.
Para sa bawat Pilipino na tumitimbang ng bigat ng bawat proyekto at bawat pisong inilalabas para sa imprastruktura, ito ay paalala na ang pangako ng pagbabago ay hindi lang dapat kasulatan — dapat lantad sa mata ng lahat.

Sa paglipas ng Nobyembre at mga susunod na buwan, makikita natin kung magiging seryoso ba ang paghabol sa hustisya o mauuwi lang ito sa panibagong palabas. Sa huli, ang susi ay nananatili sa kamay ng taumbayan—sa patuloy nilang pagtatanong, pagmamatyag, at pagkilos.