Nagngingitngit na galit ang ipinakita ni Pangulong Ferdinand “Bongbong” Marcos Jr. matapos niyang madiskubre na marami sa mga flood-control projects ng pamahalaan ay mistulang “ghost projects”—walang aktwal na ginagawa, palpak ang pagkakagawa, o kaya nama’y ni hindi talaga umiral. Sa gitna ng malalakas na pag-ulan at pagbaha sa iba’t ibang bahagi ng bansa, hindi na raw katanggap-tanggap na patuloy na nawawala ang bilyon-bilyong pisong pondo sa mga proyektong dapat sana’y nagliligtas ng buhay.

Mga Proyektong Walang Bakas

Sa personal na pagbisita ni Pangulong Marcos sa ilang lugar, nakita niya mismo ang kalunos-lunos na kalagayan ng mga flood-control systems. May mga dike at drainage na tila bagong gawa pero gumuho na agad. May mga lugar namang inireport na tapos na raw ang proyekto—pero sa aktwal, ni simula ay hindi pa ito naumpisahan.

Ang mas masaklap, may mga dokumento at reports na nagpapakitang “100% complete” na raw ang proyekto, kahit sa mismong site ay damuhan lang ang makikita.

Haharapin ang Katotohanan

Ayon sa pangulo, hindi na siya papayag na maloko muli ang taumbayan. Kaya’t iniutos niya na suriin ang lahat ng flood-control projects mula taong 2022 hanggang ngayon. Ihahanda ang isang listahan ng mga proyekto—kumpleto sa status, lokasyon, at contractors—at ito ay ilalabas mismo sa publiko.

Hindi raw sapat na may pondong inilaan sa papel—dapat makita ito sa lupa. Ang mga proyektong hindi natapos, mahinang pagkakagawa, o hindi man lang naumpisahan ay ituturing na “failed” o “ghost.”

Saan Napunta ang Pondo?

Hindi biro ang halaga ng inilaan ng gobyerno sa mga proyektong ito. Halos isang trilyong piso ang inilaang budget mula 2023 hanggang 2025 para sa flood-control infrastructure sa buong bansa. Ngunit kung totoo ngang karamihan sa mga ito ay hindi maayos na naisagawa, saan napunta ang pondo?

Isa sa mga pinuna ng pangulo ay ang halos magkakaparehong presyo, kontrata, at scope ng ilang proyekto sa magkaibang lugar—tila kinopya lang at pinaikot-ikot. Isa raw itong indikasyon ng katiwalian, at bahagi ng matagal nang sistemang “SOP,” “kickback,” at mga kasunduan “for the boys.”

Lakas ng Loob Laban sa Katiwalian

Malinaw ang pahayag ng pangulo: tapos na ang panahon ng palusot. Pinangako niyang papanagutin ang lahat ng sangkot, mula sa mga ahensya ng gobyerno hanggang sa mga contractor. Ang sinumang mapapatunayang nagnakaw, nang-abuso, o nagpabaya sa tungkulin ay makakatikim ng batas.

Hindi rin ligtas ang mga opisyal na tila lumusot sa nakaraan—hahanapin, iimbestigahan, at hahabulin ang mga proyekto kahit pa ilang taon na ang nakalipas.

Makabayan na Aksyon

Bukod sa hakbang ng gobyerno, hinihikayat din ng pangulo ang taumbayan na makiisa sa pagbabantay. Ilulunsad ang isang online platform kung saan pwedeng magsumbong ang publiko—may larawan man, video, o kahit simpleng ulat ukol sa mga proyektong mukhang hindi natupad sa kanilang lugar.

Hindi kailangang magpakilala. Ang importante ay mabuksan ang mata ng gobyerno at makolekta ang sapat na impormasyon para maisakatuparan ang imbestigasyon.

Matinding Epekto sa Mamamayan

Ang pagbaha ay isa sa pinakamatinding problema ng bansa taon-taon. Sa bawat ulan, may komunidad na nilulubog, kabuhayan na nasisira, at buhay na nalalagay sa panganib. At kung ang mga proyektong dapat sana’y panangga ay hindi pala maayos o wala talagang naitayo, doble ang sakit para sa mga mamamayan.

Kaya hindi biro ang galit ng pangulo. Hindi na ito simpleng isyu ng bad planning—ito ay malinaw na kapabayaan at posibleng kasabwat na korapsyon.

Oras ng Pananagutan

Hindi na dapat pang hintayin na muling bahain ang Metro Manila, Central Luzon, o iba pang rehiyon para matuto. Ang hakbang na ito ni BBM ay hudyat ng isang masinsinang paglilinis sa sistema. Isa-isa, itutumba ang mga ghost projects na iyan—at isusunod ang mga taong nasa likod ng bawat nawawalang pondo.

Sabi nga ng pangulo, “Ang pondo ay para sa bayan, hindi para sa bulsa ng iilan.”

Kung totoo ang kanyang mga binitiwang salita, ito na sana ang simula ng pagbabago.