Sa gitna ng malawakang imbestigasyon ukol sa flood control scandal na umabot na sa bilyon-bilyong pisong pondo ng bayan, isang nakakagulat na pangyayari ang gumulantang sa publiko—ang inaasahang mga pangunahing testigo na sina Sarah at Curly Discaya, ay biglang umatras sa imbestigasyon. Ang kanilang katahimikan ay hindi basta-basta, at ayon mismo kay bagong Ombudsman Boying Remulla, may malalim na dahilan kung bakit nila pinili ang pananahimik: upang protektahan si dating senador Bong Go.

Biglang Bawi

Ang mag-asawang Discaya, dating kontratista ng gobyerno na sangkot umano sa maanomalyang proyekto ng flood control, ay unang nagpahayag ng intensyong makipagtulungan sa Independent Commission for Infrastructure (ICI). Pero kamakailan, bigla na lamang silang umatras—iniwasan ang media, hindi sumagot sa mga tanong, at ginamit ang kanilang karapatan laban sa self-incrimination.

Ayon sa ICI, umasa raw ang Discaya couple na magiging state witnesses sila. Ngunit matapos ipahayag ng isang commissioner na “wala pa siyang nakikitang kwalipikado,” nag-iba ang ihip ng hangin. Ang pahayag na ito, bagama’t opinyon lamang ng opisyal, ay tila naging mitsa ng pagkabigo ng mag-asawa sa kanilang inaasahang immunity.

Rebelasyong Matindi

Ngunit ang tunay na pagsabog ng balita ay nagmula kay Ombudsman Remulla. Sa isang panayam sa Bilyonaryo News Channel, tahasan niyang sinabi: “I think they’ve been protecting Bongo.”

Isang direktang pagturo kay dating Senador Christopher “Bong” Go—ang matagal nang malapit na aide ni dating Pangulong Rodrigo Duterte. Ayon kay Remulla, nagsimulang manahimik ang Discaya couple matapos silang sabihan sa DOJ meeting (noong siya pa ang kalihim) na hindi sila makakatanggap ng blanket immunity dahil sa bigat ng kanilang mga krimen.

Sa madaling salita, nang mawala ang pag-asang sila’y maililigtas, pinili nilang tumahimik. At ang pinaniniwalaang dahilan ng kanilang katahimikan? Pagprotekta sa isang makapangyarihang personalidad.

Lumalawak ang Imbestigasyon

Habang ang Discaya couple ay nananatiling tahimik, hindi titigil ang ICI at Office of the Ombudsman sa imbestigasyon. Sabi ni Remulla, iniimbestigahan na rin nila ngayon ang posibleng “prohibited interest” at “conflict of interest” ng ilang opisyal—kasama na si Bong Go.

Ang alegasyon: Ginamit umano ang political influence para paboran ang mga kumpanyang may koneksyon sa pamilya Go at Discaya. Matatandaan na ang pamilya ni Bong Go ay konektado sa mga kumpanyang nakakuha ng halos 7 bilyong pisong kontrata mula sa gobyerno, karamihan dito ay sa ilalim ng administrasyong Duterte.

Habang wala pang pormal na kaso laban kay Go, binabantayan ng taumbayan ang bawat hakbang ng Ombudsman. Kung mapapatunayang totoo ang mga paratang, maaari itong maging isa sa pinakamalaking political scandals sa kasaysayan ng bansa.

Perang Ninakaw, Bawiin

Samantala, habang mainit ang usapin sa mga pangalan at kasalanan, ang gobyerno ay may isang layuning konkretong hakbang: bawiin ang bilyon-bilyong pisong nawala. Sa tulong ng Insurance Commission, DPWH, at DOJ, sinisimulan na ang proseso ng pagbawi sa performance bonds ng mga kumpanyang sangkot sa kontrobersya.

Ayon sa batas, ang bawat kontrata sa gobyerno ay may kaakibat na insurance o bond na maaaring kuhanin kung sakaling hindi naipatupad ang proyekto. At sa kasong ito, ang mga proyekto ay umano’y ghost projects—hindi natapos, o hindi talaga nagsimula.

Batay sa inisyal na ulat, aabot sa PHP 9 billion ang maaaring mabawi mula sa insurance claims ng mga kumpanyang hawak ng Discaya. Ngunit hindi ito magiging madali. Inaasahang lalaban ang mga insurance companies sa pagbabayad, gamit ang argumentong “paano kami magbabayad sa proyektong hindi naman nangyari?”

Pero ayon sa Insurance Commission, handa silang ipaglaban ito sa korte. Isa itong tatlong-panig na opensiba—ICI, DPWH, DOJ—na may iisang layunin: ibalik sa bayan ang perang ninakaw mula sa kaban.

Sigaw Mula sa Bukid

Habang ang Maynila ay abala sa mga imbestigasyon at legal na proseso, isang makapangyarihang boses mula sa probinsya ang gumulantang sa Senado—si Gema Taaban, isang babaeng magsasaka mula sa Occidental Mindoro.

Sa harap ng mga senador, walang takot niyang inilahad ang epekto ng programang PHP 20 na bigas ng administrasyon. Aniya, hindi ito biyaya kundi isang “delubyo.” Ang epekto raw nito sa kanilang kabuhayan ay matindi—bumaba ang presyo ng palay, nalugi ang mga magsasaka, at lalong dumami ang nagugutom.

Sabi niya, “Php 20 na bigas sa mata ng mamimili ay pangarap, pero sa amin, ito ay bangungot.” Ang kanyang pahayag ay hindi lamang hinaing kundi isang direktang pagbatikos sa polisiya ng gobyerno.

Isinumbat niya rin ang paglimita ng NFA sa pagbili ng hanggang 100 sako lamang mula sa bawat magsasaka. “Paano namin ipagbibili ang sobra? Sa mga pribadong trader na kumukuha ng palay sa halagang hindi man lang sapat pang-abono?” tanong niya.

Pagitan ng Hustisya at Pagkain

Ang mga rebelasyong ito—ang katahimikan ng mga testigo, ang direktang pagturo kay Bong Go, ang paghabol sa insurance money, at ang sigaw ng mga magsasaka—ay tila mga bahagi ng iisang malaking larawan ng kalagayan ng ating bansa.

Ang laban para sa hustisya ay hindi lang laban sa nakaraan. Ito rin ay laban para sa kinabukasan. Dahil habang may bilyong nawawala sa korapsyon, may isang batang Pilipino ang natutulog ng gutom, at may isang pamilyang naghihirap sa gitna ng palayan.

Ang tanong ngayon: hanggang kailan tayo magtitiis?

Habang patuloy ang imbestigasyon, mananatili tayong nakatingin, nakikinig, at nagbabantay. Dahil ang tunay na lakas ng demokrasya ay hindi lamang nasa kamay ng mga nasa kapangyarihan, kundi sa mga taong hindi natatakot magsalita.