Sa isang budget hearing na inaasahang magiging pormal at diretsong talakayan lamang, biglang uminit ang Senado matapos magtanong si Deputy Minority Leader Rodante Marcoleta ng serye ng matitinding kwestiyon na umikot sa usapin ng depensa, alyansa, at teritoryo ng bansa. Sa kabilang panig, kalmado ngunit matatag na sumagot si Department of National Defense (DND) Secretary Gilbert “Gibo” Teodoro—isang sagupaan na ngayon ay laman ng maiinit na diskusyon sa social media.

Maraming Pilipino ang hindi nakapaghintay na i-react ang eksena, dahil hindi lang ito simpleng pagtatanong ng budget allocation. Para sa marami, ito ay tila pagsubok sa kakayahan, intensiyon, at direksyon ng Pilipinas sa gitna ng mga lumalalang tensyon sa West Philippine Sea. At kung gaano kainit ang paksa, ganoon din kainit ang palitan ng tanong at sagot sa Senado.

Pagsisimula ng Komprontasyon

Nagsimula ang tensyon nang tanungin ni Marcoleta kung hanggang saan umaasa ang 2026 budget ng DND sa tulong ng Estados Unidos, Japan, at Australia—lalo na kung magkaroon ng seryosong banta sa West Philippine Sea. Ngunit agad itong sinagot ni Sec. Gibo: walang partikular na budget item para rito, dahil ang operasyon at mga joint exercises ay nakapaloob na sa operational budgets ng AFP at iba pang sangay.

Sa puntong ito, marami ang nakapansin na tila kakaiba ang direksyon ng pagtatanong ni Marcoleta—marami ang nagsabing parang hindi tugma ang mga tanong sa tunay na mandato ng DND. Para sa ilan, tila hinihingan ng sagot ang Pilipinas para sa mga bagay na dapat bansa pa mismo ng ibang kaalyado ang sumasagot.

Mga Tanong na Mabigat—At Panganib na Mabigat Din

Sunod nitong tinanong si Sec. Gibo kung may kakayahan ba ang Pilipinas na “lumaban” sa anumang uri ng armed attack—mula Vietnam hanggang China. Para sa mga sumusubaybay, delikado ang ganitong klaseng tanong sa isang public hearing. Ang usapin ng critical capabilities—kung ano meron tayo, ano ang wala, at ano ang kulang—ay dapat nasa executive session dahil sensitibo sa seguridad ng bansa.

Nagbigay ng maingat ngunit malinaw na sagot ang kalihim: nakadepende ang lahat sa lawak ng pag-atake, at patuloy ang modernisasyon ng AFP at mga interoperability exercises kasama ang mga kaalyado. Ngunit hindi nasiyahan si Marcoleta at mas lalo pang tumindi ang interpelasyon.

Mutual Defense Treaty: Nililinaw ang Mali at Malabo

Isa sa pinakamainit na bahagi ng hearing ay nang sabihin ni Marcoleta na tila hindi tumutupad ang mga kaalyado—lalo na ang Estados Unidos—sa obligasyon sa ilalim ng Mutual Defense Treaty. Iginiit niya na dapat mas malinaw kung ano ba talaga ang napapala ng Pilipinas dito.

Ngunit nanindigan si Sec. Gibo: operational ang MDT, at kitang-kita ito sa balikatan exercises, intelligence sharing, cybersecurity cooperation, at capability training. Hindi man ipinapaliwanag sa publiko ang detalye, umiikot ang usapan sa mas malalim at sensitibong antas sa pagitan ng mga bansang kasangga.

Pinakainit sa lahat, sinabi ni Marcoleta na tila nakokompromiso umano ang soberanya ng Pilipinas kapag masyado tayong nakadepende sa mga kaalyado. Ngunit para sa marami, nakikita rito ang kabaligtaran: ang mga treaty mismo ay simbolo ng soberanya, dahil ang isang bansa lamang na may sariling kapangyarihan ang maaaring pumasok sa ganitong mga kasunduan.

Pinakamatinding Banggaan: Usapin ng West Philippine Sea

Kung mainit ang simula, mas sumabog ang tensyon nang ilabas ni Marcoleta ang isyu ng boundaries at legal definitions ng West Philippine Sea. Ipinakita niya ang mga mapa, binanggit ang ilang batas, at iginiit na tila magulo o nagkakasalungat ang RA 9522, pati ang bagong Maritime Zones Law (RA 12064).

Ngunit dito napahiya nang husto ang kongresista sa mata ng publiko. Ipinunto ni Sec. Gibo na malinaw sa RA 12064: hindi nito nire-repeal ang Section 2 ng RA 9522—ang seksiyong tumutukoy sa Kalayaan Island Group (KIG) at Baho de Masinloc (Scarborough Shoal). Direktang nakasulat sa batas ang exception clause na malinaw na nagpapanatili sa KIG bilang bahagi ng teritoryo ng Pilipinas.

Habang lumalalim ang argumento, lalong lumilinaw ang pagkakaiba: si Sec. Gibo, kalmado pero matalas; si Marcoleta, paulit-ulit ngunit tila lumalabo ang punto.

Reaksyon ng Publiko: “Nagulpi sa Sariling Tanong”

Sa social media, mabilis ang bagsak ng opinyon:

– May nagsaying tila mali-mali at delikadong tanong ang binitawan ni Marcoleta.
– May mga humanga sa tibay at talas ni Sec. Gibo sa pagsagot kahit pino ang taktika at sensitibo ang paksa.
– At marami ang nagsabing muntik nang maging banta sa sarili nating posisyon sa WPS ang maling interpretasyon ng batas.

Sa gitna ng lahat ng ito, lumutang ang isang tanong: Sino ang tunay na pinagsisilbihan ng ganitong uri ng interpelasyon? Bakit tila inuungkat ang pinakamagaan hanggang pinakamabigat na sensitibong impormasyon sa isang public hearing?

Sa Huli

Ang layunin ng Senado sa mga budget hearing ay tiyaking tama at malinaw ang paggastos ng pondo. Ngunit ngayong isang interpelasyon ang nagbukas ng masalimuot na debate, malinaw na mas malaki ang implikasyon kaysa inaasahan.

Kung ang usapin ay depensa, teritoryo, at soberanya, hindi sapat ang mataas na boses o matapang na tanong. Kailangan ng talino, katiyakan, at pag-iingat—mga bagay na sa hearing na ito, mas nakita ng publiko kay Secretary Gibo kaysa sa kanyang interrogator.

At ngayong ang eksenang ito ay umiikot sa social media, hindi pa tapos ang kwento. Mas lalo lang umarangkada ang tanong ng bayan: saan ba talaga patungo ang pulitika ng ating national defense?