Sa gitna ng inaasahang deliberasyon para sa 2026 national budget, mas lalong umiinit ang tensyon sa loob ng Senado. Ang dapat sana’y panahon ng maayos na pagsusuri sa pondo ng bayan ay nauwi sa mga bulungan ng leadership shake-up, isyu ng “insertions” sa budget, at matinding agam-agam sa kinabukasan ng Blue Ribbon Committee—ang komiteng inaasahan ng taumbayan sa mga imbestigasyong may kinalaman sa katiwalian.

Pero paano nga ba nagsimula ang kaguluhang ito? Sino-sino ang mga personalidad na sangkot, at ano ang ibig sabihin nito para sa hinaharap ng ating pamahalaan?

Blue Ribbon Chairman sa Gitna ng Bagyo

Isa sa mga matinding usapin ngayon ay ang umano’y pagbibitiw ni Senator Panfilo “Ping” Lacson bilang chairman ng Senate Blue Ribbon Committee, isa sa pinaka-makapangyarihang komite na may mandato para imbestigahan ang mga anomalya at katiwalian sa gobyerno.

Bagama’t hindi pa opisyal ang kanyang desisyon, maraming indikasyon ang lumabas na siya’y dismayado at posibleng umatras sa kanyang pwesto. Ang dahilan? Ayon sa ilang ulat, tila nawalan ng saysay ang kanyang pagsisikap sa mga imbestigasyon, at tila may mga pwersang pumipigil o humahadlang sa kanyang trabaho.

Ayon kay Senate President Juan Miguel Zubiri, “frustrated” si Senator Lacson. Bagama’t wala pang pormal na deklarasyon, iginiit niya na 100% niyang susuportahan anumang desisyon ng senador. May mga mambabatas din na nagsasabing may tatlo hanggang apat na senadores na maaaring pumalit sa kanya kung sakaling siya’y tuluyang magbitiw.

Budget Insertions: Luma Ngunit Mainit Pa Rin

Kasabay ng usapin sa Blue Ribbon ay ang maselang isyu ng “budget insertions” o ang paglalagay ng mga proyektong hindi kasama sa orihinal na budget proposal ng pamahalaan. Bagama’t legal ito kung idadaan sa tamang proseso ng amendment sa plenaryo, maraming nagdududa kung ito’y nagagamit na lamang bilang paraan para mailusot ang mga pabor-paborang proyekto.

Naalala pa ng publiko ang kontrobersya sa 2025 budget kung saan tila hindi naging malinaw kung saan talaga napunta ang ilang pondo. Kaya ngayon, paulit-ulit na sinasabi ng mga pinuno ng Senado na walang unprogrammed funds ang papayagang maisama sa 2026 budget. Malinaw ang direktiba: dapat transparent at accountable ang lahat ng ilalagay sa General Appropriations Act (GAA).

Subalit tila hindi natapos sa pahayag ang usapin. May ilang senador na nagbanggit umano ng “insertions” ng ibang kapwa senador, dahilan para lalo pang tumindi ang tensyon. Ayon kay Zubiri, naipaliwanag na raw kung paano ginagawa ang mga amendments at tila naayos na ang gusot. Ngunit may agam-agam pa rin kung ito ba’y talagang naresolba o panandaliang pinatahimik lang.

Umiigting na Bulungan ng Leadership Crisis

Habang nagaganap ang mga usapin ukol sa Blue Ribbon at budget, unti-unti ring lumulutang ang mga bulong-bulungan na may plano umanong palitan ang liderato ng Senado. Ayon kay Senate President Zubiri, nananatili siyang kampante at sinabing “stable” ang Senado. Ngunit inamin din niyang, “you only serve at the pleasure of your peers”—isang diplomatikong pag-amin na may mga posibilidad.

May mga ulat na ginagamit umano ang social media para palakasin ang mga narrative laban sa kasalukuyang liderato. Bagama’t tinawag itong “far-fetched” ni Zubiri, hindi niya rin maikakaila ang tensyon na unti-unting bumabalot sa institusyon.

Ang Papel ng Pangulo at ng Kongreso

Isa ring mahalagang usapin ay ang sertipikasyon ng urgency mula sa Malacañang para sa 2026 budget. Sa ngayon, pinili ng Pangulo na hindi i-certify as urgent ang panukalang budget, kaya hindi ito maaaring ipasa agad sa parehong araw ng second at third reading. Ang dahilan, ayon sa Pangulo, ay upang magkaroon ng sapat na oras ang mga mambabatas sa pagsusuri ng pondo.

Ibig sabihin, habang ang House of Representatives ay mag-a-adjourn sa October 13, ang Senado naman ay matatapos na ang sesyon sa October 10 para bigyang-daan ang tuloy-tuloy na budget deliberations.

Senate on a “Working Break”

Bagama’t adjourned na ang session, tuloy pa rin ang trabaho ng Senado. Ayon sa liderato, magpapatuloy ang budget hearings at iba pang committee work dahil ito ang tanging paraan para maipasa ang mga mahahalagang batas. Lalo na’t ang budget ang pinakamahalagang batas na dapat ipasa kada taon.

Nilinaw rin ng liderato na committee work ang tunay na backbone ng Senado—hindi ang plenaryo. Kaya kahit walang sesyon, hindi ibig sabihin ay walang ginagawa ang mga senador.

Ano ang Nasa Likod ng Lahat ng Ito?

Ang sabay-sabay na pagputok ng mga isyung ito—Blue Ribbon, insertions, leadership shake-up—ay tila may mas malalim na pinagmumulan. Maaaring ito’y tunggalian ng interes, labanan ng prinsipyo, o simpleng awayan sa kapangyarihan.

Pero sa huli, ang tanong ng taong bayan: Sino ang panig sa katotohanan, at sino ang may tinatagong agenda?

Ang Senado ay isa sa mga haligi ng demokrasya. Kapag ito ay pinanghinaan ng loob, pinasok ng pansariling interes, at tinabunan ng pulitika, ang direktang naaapektuhan ay ang mamamayang Pilipino—tayong nagbabayad ng buwis, tayong umaasang ang bawat pisong inilalagay sa budget ay may kapalit na serbisyo.

Ang mga susunod na linggo ay magiging mahalaga. Magkakaalaman kung sino ang handang lumaban para sa katotohanan, at sino ang susuko sa takot at impluwensya. Mananatili bang lider si Zubiri? Magbibitiw ba talaga si Lacson? At higit sa lahat, magiging malinis ba ang pagpasa ng 2026 budget?

Sa ngayon, ang tiyak lang ay ito: ang Senado ay nasa isang matinding pagsubok. At sa mata ng publiko, lahat ng kilos ay nakatutok, lahat ng salita ay may bigat, at lahat ng desisyon ay may epekto sa kinabukasan ng bansa.