Mainit na usapan ang sumiklab sa Kamara matapos kumprontahin ni Representative Rodante Marcoleta ang Energy Regulatory Commission (ERC) at Department of Energy (DOE) tungkol sa 12% Value-Added Tax (VAT) na ipinapataw sa kuryente. Sa gitna ng pagdinig, hindi napigilan ni Marcoleta ang kanyang pagkadismaya, sinabing tila taliwas ang buwis na ito sa layunin ng Electric Power Industry Reform Act (EPIRA) na dapat gawing “affordable, transparent, reasonable, at competitive” ang presyo ng kuryente sa bansa.

“Kung malinaw sa batas na dapat abot-kaya ang kuryente, bakit pinapatawan pa ito ng 12% VAT?” tanong ni Marcoleta, sabay iginiit na labis at hindi makatarungan ang epekto nito sa mga ordinaryong Pilipino.

Hindi lamang ang VAT ang pinuna ng kongresista. Binuksan din niya ang usapin tungkol sa lifeline rate program — ang diskwento sa bayad sa kuryente na ibinibigay sa mga mahihirap na konsumer. Ngunit sa halip na makatulong, napansin ni Marcoleta na mas nagdudulot ito ng kalituhan dahil sa hindi pantay-pantay na pagpapatupad sa iba’t ibang rehiyon at kooperatiba.

Bilang halimbawa, binanggit niya na sa Meralco, may 100% discount para sa mga kumukonsumo ng 0–20 kWh kada buwan. Pero sa Ilocos Sur Electric Cooperative, 30% lang ang diskwento sa 0–15 kWh; sa Pampanga, 50%; sa Antique, 7% lang. “Paano magiging patas ang tulong kung iba-iba ang patakaran sa bawat probinsya?” mariing tanong ni Marcoleta.

Ipinaliwanag naman ng ERC na ang dahilan ng pagkakaibang ito ay dahil bawat distribution utility ay may kanya-kanyang pinagmumulan ng pondo para sa subsidiya. Ayon sa kanila, ang lifeline program ay dinisenyo per utility — ibig sabihin, kung malaki ang saklaw ng kompanya gaya ng Meralco, mas marami itong pwedeng paghugutan ng subsidya kaya kaya nitong magbigay ng mas malaking diskwento. Samantalang ang mga maliliit na kooperatiba, dahil limitado ang kita at sakop, ay hindi makapagbigay ng katumbas na benepisyo.

Ngunit hindi pa rin nasiyahan si Marcoleta. Giit niya, hindi dapat nakadepende sa laki ng kompanya o lugar ang tulong para sa mahihirap. “Pantay-pantay ang pangangailangan ng bawat pamilyang Pilipino, kaya dapat pantay din ang diskwento,” aniya.

Mula rito, nagmungkahi siya ng mas radikal na solusyon: gawing libre ang kuryente para sa mga kabahayan na kumokonsumo ng hanggang 200 kWh kada buwan. Ayon sa kanya, kung gugugulan ito ng gobyerno bilang pondo ng subsidya, mas direktang makikinabang ang mga mahihirap. “Kung kayang gumastos ng gobyerno ng halos ₱194 bilyon para sa iba’t ibang subsidy programs gaya ng TUPAD, AKAP, at 4Ps, bakit hindi natin subukang gamitin ang pera na ‘yan para tuluyang maibsan ang bigat ng bayad sa kuryente?”

Pinunto ni Marcoleta na sa kanyang kalkulasyon, kung ililibre ang konsumo ng mga kabahayan hanggang 200 kWh, aabot lang ito sa halos ₱100 bilyon—ibig sabihin, makatitipid pa ang gobyerno ng ₱94 bilyon kumpara sa kabuuang pondo ng kasalukuyang mga programa. “Mas makikita ng taumbayan ang direktang tulong kung bababa o mawawala ang bayad sa kuryente, kaysa sa mga programang hindi malinaw kung kanino talaga napupunta,” dagdag niya.

Sa gitna ng mainit na palitan, hinimok din ni Marcoleta ang DOE na magsagawa ng komprehensibong pag-aaral sa posibleng epekto ng pagtanggal ng 12% VAT. Ayon sa kanya, kung aalisin ang buwis, siguradong bababa ang singil sa kuryente — makikinabang hindi lang ang mga konsumer kundi pati ang mga industriya. “Bababa ang production cost, lalakas ang produksyon, tataas ang trabaho, at mas lalaki ang ekonomiya,” paliwanag niya.

Binigyang-diin ng kongresista ang epekto ng mataas na singil sa kuryente sa sektor ng produksyon. Ibinahagi niya ang datos mula sa mga industriya tulad ng semento, kung saan 70% ng gastos sa paggawa ay galing sa kuryente, at sa cold storage facilities na umaabot sa 60% ng kabuuang cost. “Kung bababa ang kuryente, bababa rin ang gastos sa pag-iimbak ng pagkain. Magkakaroon tayo ng mas matatag na supply chain at mas mababang presyo ng bilihin,” dagdag niya.

Sa kanyang argumento, ipinakita ni Marcoleta ang mas malawak na pananaw: hindi lamang ito usapin ng kuryente sa bahay, kundi ng kabuuang direksyon ng ekonomiya. Naniniwala siyang kung mababawasan ang buwis at gastos sa kuryente, mas magkakaroon ng sigla ang mga industriya, tataas ang produksyon, at sa huli, babalik din ang buwis sa gobyerno dahil sa mas mataas na economic activity.

Ngunit higit sa lahat, binigyang-diin ni Marcoleta na kailangang magkaroon ng transparency at malinaw na monitoring sa lahat ng subsidya ng pamahalaan. “Hindi tayo tutol sa tulong, pero dapat alam natin kung saan talaga napupunta ang pondo. Dapat may kongkretong datos at hindi puro pangako,” aniya.

Sa pagtatapos ng pagdinig, nanindigan si Marcoleta na ang tunay na layunin ng kanyang pagsusuri ay hindi para manisi, kundi para maglatag ng reporma. “Ang lifeline program ay dapat maging tunay na lifeline — hindi simbolo lang. Dapat maramdaman ng pinakamahirap na Pilipino na may tulong na konkretong dumadating sa kanila.”

Hiniling niya sa ERC at DOE na magsagawa ng detalyadong pag-aaral sa mga epekto ng pagtanggal ng VAT at pagbabago sa lifeline subsidy — mula sa magiging presyo ng kuryente, epekto sa industriya, hanggang sa kabuuang kita ng gobyerno. Dapat din, ayon sa kanya, magkaroon ng malinaw na modelo kung sino ang sasagot sa subsidya, paano ito ipapamahagi, at gaano ito katagal magiging sustainable.

Para kay Marcoleta, malinaw ang direksyon: kung gusto ng gobyerno ng tunay na “inclusive growth,” kailangang simulan ito sa pinakamahalagang serbisyo sa bawat tahanan — kuryente. “Hindi mo kailangang magbigay ng pera sa bawat kamay para maramdaman ng tao ang tulong. Ang kailangan mo lang gawin, bawasan ang bigat sa kanilang likod. Simulan natin sa kuryente.”