Matapos ang malakas na lindol na yumanig sa Cebu kamakailan, hindi pa man tuluyang nakakabangon ang mga residente, isang panibagong trahedya na naman ang tumama sa kanila — ang matinding pagbaha dulot ng Bagyong Tino. Ngunit higit pa sa pinsala ng kalikasan, mas nangingibabaw ngayon ang galit at pagkadismaya ng mga taga-Cebu sa mga alegasyon ng katiwalian sa likod ng mga flood control project na dapat sana’y nagpoprotekta sa kanila.

Sa unang tingin, parang ordinaryong kalamidad lang — isang bagyong nagdulot ng malawakang pagbaha sa probinsya. Ngunit nang masilip ang mga dokumento at proyekto sa likod nito, mas masakit ang katotohanang lumitaw: may humigit-kumulang ₱26.7 bilyong pondo na inilaan mula 2022 hanggang 2025 para sa mga flood control project sa buong lalawigan, at marami sa mga ito ay konektado umano sa mga kumpanyang pag-aari ng mag-asawang Discaya — parehong pangalan na ilang beses nang nadawit sa mga kontrobersya.

Ayon sa ulat ng GMA Integrated News Research at sa website na Isumbong Mo sa Pangulo, may 414 flood control projects na nakapaloob sa mga programang ito. Sa kabila ng napakalaking pondo, binaha pa rin nang todo ang Cebu, kung saan ilang bayan at lungsod ay halos lumubog sa tubig.

Ang tanong ngayon: kung may mga proyekto na, bakit tila walang epekto ang mga ito?

Maging si Cebu Governor Pambar (ipinangalan lamang sa ulat) ay hindi na napigilan ang kanyang pagkadismaya. Sa kanyang viral na Facebook post, ipinaabot niya ang sama ng loob sa pamahalaang pambansa dahil sa kabiguang pigilan ang pagbaha, sa kabila ng mga pondong dapat ay para sa ganitong mga sitwasyon. Hindi nagtagal, umabot ang kanyang hinaing sa Palasyo.

Ayon sa Malacañang, personal na nabasa ni Pangulo Ferdinand Marcos Jr. ang naturang post at agad na ipinag-utos ang imbestigasyon sa mga flood control project sa Cebu. Ang Independent Commission for Infrastructure (ICI) ang ngayon ay inatasang silipin kung paano ginamit ang bilyong pisong pondo — at kung bakit hindi ito nagbunga ng proteksyon laban sa baha.

Sa datos na lumabas, apat sa mga “top 15 contractors” sa bansa ang nakakuha ng pinakamaraming proyekto sa Cebu, na may kabuuang halagang ₱9.6 bilyon. Ilan dito ay mga kumpanyang pag-aari umano o konektado sa mag-asawang Discaya, kabilang ang Alpha and Omega Construction at St. Matu General Contractor.

Sa bayan ng Liloan, kung saan may naitalang 35 patay dahil sa malawakang pagbaha, may limang flood control projects na sinasabing tapos na — pero malinaw na hindi naging epektibo. Umabot sa ₱398 milyon ang halaga ng mga proyekto sa lugar na iyon. Sa Compostela, kung saan may mga nasawi ring residente, may tatlong flood control project na umaabot sa ₱137 milyon, at pareho rin umano ng contractor.

Kung totoo man ang mga alegasyong ito, malinaw ang implikasyon — kung nagkaroon ng tamang mga proyekto, kung walang “ghost projects” o substandard na gawa, maaaring hindi sana ganito kalaki ang pinsala.

Marami sa mga taga-Cebu ang nagpahayag ng galit at pagkadismaya. Sa social media, kumalat ang mga komento ng mga netizen na nagtatanong kung saan napunta ang bilyong pisong pondo. May ilan pang nagbiro sa mapait na paraan: “Flood control? Pero bakit flood controlled by corruption?”

Sa kasalukuyan, patuloy ang imbestigasyon ng ICI, habang hinihintay din ng publiko ang pahayag ng Department of Public Works and Highways (DPWH) tungkol sa mga proyektong ito.

Ang mag-asawang Discaya naman, na dati nang nasangkot sa iba’t ibang isyu ng anomalya sa proyekto, ay muling laman ng mga balita. Hindi pa malinaw kung sila ay opisyal nang iniimbestigahan, ngunit ayon sa mga tagamasid, hindi na umano ito bago. “Kapag may project, may Discaya,” ani ng ilang nagkomento online.

Samantala, patuloy ang kalbaryo ng mga residente ng Cebu. Habang bumabangon mula sa trahedya, marami ang walang bahay, walang kabuhayan, at walang kasiguruhan kung kailan muling magiging ligtas ang kanilang mga komunidad.

Isa sa mga nakapanayam ng lokal na midya ay si Mang Norberto, residente ng Talisay City, na halos malunod nang tumaas ang tubig hanggang bubong. “Kung totoo pong may mga project na dapat laban sa baha, eh bakit ganito? Kami pa rin ang lugmok, kami pa rin ang nagsasakripisyo. Kung may nanakaw d’yan, sana man lang maramdaman nila ‘yung ginawa nilang kasalanan.”

Maraming katulad ni Mang Norberto ang nananawagan ng hustisya — hindi lamang para sa mga nasawi sa baha, kundi para sa buong sambayanang Pilipino na patuloy na nagdurusa sa epekto ng katiwalian.

Ang sitwasyon sa Cebu ay isang malupit na paalala: walang saysay ang bilyong pisong pondo kung napupunta lang ito sa bulsa ng iilan. Kapag ang pera para sa proteksyon ay ginawang negosyo, buhay ng tao ang kabayaran.

Ngayon, ang buong bansa ay nakamasid. Lalabas kaya ang katotohanan? Mananagot ba ang dapat managot?

Isang bagay ang tiyak — hindi malilimutan ng mga taga-Cebu ang panahong binaha sila hindi lang ng ulan, kundi ng pagkadismaya, galit, at kawalan ng tiwala sa mga taong dapat ay naglilingkod sa kanila.