Ako si Rina. Grade 10 student sa isang public school dito sa probinsya. Tahimik lang ako—hindi palasalita, hindi rin palabida. Pero sa kabila ng pagiging tahimik ko, may tinig pala ako. May kwento akong kailangang marinig.

Kwento ito ng isang batang babae at ng tatay niyang minamaliit ng lipunan.
Kwento ito ng isang magsasaka.
At kwento rin ito ng isang pamilya na unti-unting natutong ipaglaban ang karangalan sa gitna ng panghuhusga.

Ang Simula ng Lahat
Nang manalo kami sa contest na “Galing ng Pamilyang Pilipino,” hindi ko inaasahang magbabago ang takbo ng buhay namin. Mula sa isang simpleng video na ginawa ko gamit ang cellphone ni Mama, ipinakita ko ang araw-araw na buhay ni Papa sa bukid—kung paanong tuwing madaling-araw pa lang ay gising na siya para mag-araro, kung paano siya nagbabahagi ng kaalaman sa ibang magsasaka, at kung paano, kahit hirap na hirap na, patuloy siyang lumalaban para sa amin.

Naging viral ang video sa social media. Hindi ko inaasahan. Pinost lang ito ng school official Facebook page, pero kinabukasan, daan-daang shares na agad. May mga nagko-comment ng:

“Saludo ako kay Tatay!”
“Ito ang tunay na bayani ng bayan.”
“Hindi na ‘magsasaka lang’ — kundi magsasakang tagapagtaguyod ng kinabukasan.”

Napansin kami ng Department of Agriculture. Inimbitahan kami sa isang programa tungkol sa makabagong pagsasaka. Si Papa, na noon ay ni minsan hindi tumapak sa entablado, ngayon ay inimbitahan para magsalita. Hindi siya marunong mag-Tagalog nang tuluy-tuloy, pero sa wikang Ilocano, na may kaunting salitang Tagalog, ipinaliwanag niya ang ginagawa niya.

Tahimik ang mga tao noong una, pero pagdating sa dulo, sabay-sabay ang palakpakan.

Isang Liham mula kay Ma’am
Pagbalik ko sa eskwelahan, may ibinigay sa akin si Ma’am Leticia. Isang sulat.

“Rina, patawad kung may nasabi akong hindi maganda noon. Hindi ko inintensyon na maliitin kayo. Gusto ko lang sanang himukin kang magsipag. Pero mali ako sa pananalita ko. Ngayon ko lang nakita kung gaano kahalaga ang ginagawa ng tatay mo. Marami pa pala kaming kailangang matutunan bilang mga guro. Saludo ako sa inyo.”

Tahimik lang akong nagbasa sa harap niya. Hindi ako nagsalita, pero alam kong may gumaan sa dibdib ko. Hindi lahat ng sugat ay kayang takpan ng sorry, pero nakakatulong ang sinseridad.

Si Papa, Inspirasyon ng Bayan
Nitong buwan ng Hulyo, kasabay ng Nutrition Month, naimbitahan si Papa sa lokal na radyo. Ikinuwento niya ang tungkol sa organic farming, kung paano mas nakakatulong sa lupa at kalikasan. Ang mga dating tumatawa sa kanya, ngayon ay nagtatanong na kung paano rin nila masisimulan iyon.

May isang batang lalaki, pinsan ng kaklase ko, ang lumapit sa akin.

“Ate Rina, gusto ko ring maging katulad ng Papa mo.”

Napangiti ako. Noon, ikinahihiya ng maraming bata ang pagiging anak ng magsasaka. Pero ngayon? May bagong tingin. May bagong respeto.

Si Papa sa Paningin Ko
Hindi nagbago si Papa. Hanggang ngayon, nakaputing t-shirt pa rin siya. Medyas na may butas. Bayong na may lamang gulay. Pero ngayong tumitingin ako sa kanya, hindi ko na siya nakikitang simpleng lalaki sa bukid. Nakikita ko sa kanya ang isang lider, isang guro, isang ama.

Tuwing umuuwi ako galing eskwela, madalas ko siyang abutang nagtuturo sa mga kabataang interesado sa pagtatanim. Nakaupo sila sa lilim ng puno ng mangga habang si Papa’y hawak ang isang piraso ng papel, tinuturo ang tamang paghalo ng compost.

Hindi siya nagtapos ng kolehiyo. Pero hindi yun hadlang para hindi siya maging matalino. Ang karanasan niya ang nagturo sa kanya—at ngayon, siya naman ang nagtuturo sa iba.

Pagharap sa Pangarap
Mula nang manalo kami, nagkaroon ako ng mas matibay na pangarap: gusto kong maging isang agricultural engineer. Noon, gusto ko lang makatapos para maka-alis sa bukid. Pero ngayon, gusto kong bumalik bilang propesyonal na makakatulong sa mga magsasaka gaya ni Papa.

Gusto kong gumawa ng mga sistemang makakapagpabilis ng ani. Gusto kong lumikha ng mga teknolohiyang makakatulong sa pag-aani kahit may bagyo. Gusto kong bumuo ng mga solusyon para hindi na kailangang tawagin ang mga magsasaka na “mahirap” o “kulang sa pinag-aralan.”

Gusto kong maging tinig ng mga tulad ni Papa—na kahit tahimik, ay may mahalagang papel sa lipunan.

Ang Pagbabago sa Pananaw
Marami nang nagbago sa eskwelahan namin. Sa tuwing may PTA meeting, hindi na lang mga naka-polo shirt ang may lakas ng loob na magsalita. Ang mga magulang ng mga jeepney driver, karpintero, tindera sa palengke—unti-unting nabibigyan ng boses.

May proyekto na rin ang school: “Hanapbuhay, Hindi Ikahiya,” kung saan buwan-buwan ay may itinatampok silang magulang na may simpleng trabaho pero may malaking ambag. At guess what? Si Papa ang una nilang itinampok.

Para sa Lahat ng Anak ng Magsasaka
Kung binabasa mo ito, at ikaw ay anak rin ng isang magsasaka, o mangingisda, o jeepney driver—kapit lang.

Hindi madali. Maraming beses kang makakaramdam na para bang hindi ka kasali sa mundo ng mga “sosyal” o “edukado.” Pero tandaan mo: ang dignidad ay hindi nasusukat sa trabaho, kundi sa kabutihan ng puso.

Ang tatay ko ay hindi presidente ng kumpanya. Hindi siya kilalang propesyonal. Pero araw-araw, sa ilalim ng araw, binubungkal niya ang lupa para mabuhay kami. At para sa akin, siya ang pinakadakilang taong nakilala ko.

Ang Bukas na Aking Hinahangad
Ngayon, papalapit na ang pagtatapos ng Grade 10. Sa susunod na taon, magsisimula na ako sa senior high, pipiliin ko ang STEM strand—dahil gusto kong maging handa sa kursong pang-agrikultura.

Habang iniisip ko ang mga susunod na taon, isang bagay ang malinaw sa akin:
Hindi na ako mahihiyang sabihing anak ako ng magsasaka.
At higit pa doon, ipagmamalaki ko iyon—dahil sa likod ng bawat butil ng bigas, may mga palad na magaspang pero puno ng pagmamahal.
At sa bawat pagyuko ni Papa sa lupa, may taas-noong anak na natutong mangarap.

Hindi “magsasaka lang” si Papa.
Siya ang pundasyon ng kinabukasan ko.
At ang inspirasyong nagtulak sa akin upang bumuo ng sarili kong landas—hindi palayo sa bukid, kundi pabalik sa ugat ng lahat.