Nagulantang ang publiko matapos tumestigo si Bases Conversion and Development Authority (BCDA) President at dating DPWH official Vince Dizon sa Senado, kung saan ibinunyag niya ang umano’y iregularidad at kawalan ng malinaw na plano sa bilyon-bilyong pisong flood control projects ng Department of Public Works and Highways (DPWH). Sa naturang pagdinig, tinukoy ni Dizon ang dating kalihim ng DPWH na si Manuel Bonoan bilang isa sa mga responsable sa pagpalobo ng pondong inilaan para sa mga proyekto na, ayon sa kanya, ay wala man lang malinaw na master plan o feasibility study.

Ang imbestigasyon, na pinangunahan nina Senador Win Gatchalian, Joel Villanueva, Rodante Marcoleta at Bong Go, ay naglayong alamin kung saan napunta ang tinatayang halos kalahating trilyong piso na flood control funds mula 2023 hanggang 2024. Sa kabuuan, mahigit 350 bilyong piso ang ginastos noong 2024—mas mataas pa sa 281 bilyon noong 2023—ngunit ayon kay Dizon, marami sa mga proyektong ito ay hindi nakabatay sa anumang opisyal na flood mitigation master plan ng bansa.

“Marami po sa mga nakita namin, wala pong kahit anong plano. Hindi po ito bahagi ng master plan para sa 18 river basins ng bansa,” pahayag ni Dizon. Dagdag pa niya, maging ang Pangulong Ferdinand Marcos Jr. ay personal na nakakita ng ilang proyekto na itinayo nang walang malinaw na dahilan o dokumentadong pag-aaral.

Isa sa mga binigyang-diin ni Senador Gatchalian ay ang tila “ganid” na pagtaas ng pondo para sa flood control, lalo na sa ilalim ng tinatawag na “unprogrammed funds” — mga pondong hinihingi ng ahensya bukod pa sa nakapaloob sa regular na budget. Mula 25 bilyon noong 2023, umakyat ito sa 85 bilyon sa 2024. “Mayroong conscious effort na palakihin ang flood control allocation. Pero kung walang plano, saan napunta ang perang ito?” mariing tanong ni Gatchalian.

Ayon kay Dizon, tanging ang Kalihim ng DPWH lamang ang may awtoridad na mag-request ng mga unprogrammed funds. Gayunman, hindi niya masagot kung ano ang naging batayan o proseso ng pagpili ng mga proyekto. “Hindi ko po alam kung paano nila pinili ang mga proyektong ‘yan dahil unang-una, hindi naman po ‘yan bahagi ng master plan,” paliwanag niya.

Lumabas din sa pagdinig na marami sa mga proyekto ay ginawa nang walang pag-apruba ng Regional Development Council (RDC), na siyang responsable dapat sa pag-endorso ng mga lokal na imprastraktura. “Kahit ‘yung flood control sa Quezon City na isinulong ng lokal na pamahalaan, hindi kasama sa master plan ng NCR,” dagdag pa ni Dizon.

Bukod sa kawalan ng plano, lumutang din ang mga isyu ng “ghost projects” at “substandard works” — mga proyektong tinapos sa papel ngunit hindi aktwal na natapos o maayos ang pagkakagawa. “Ito na ‘yung mga problemang lumalabas: mga proyektong walang saysay, mababa ang kalidad, at may bahid ng katiwalian,” ayon kay Senador Villanueva.

Binatikos din ni Villanueva ang sistemang “unprogrammed appropriations” na aniya ay nagiging modernong bersyon ng “pork barrel.” “Sa halip na mapunta sa suweldo ng mga empleyado o tulong sosyal, dito napupunta ang pondo. Naabuso na ito. Kaya ako ay pabor na tuluyang tanggalin na ang unprogrammed appropriations sa infrastructure,” giit ng senador.

Isa pang isyung binuksan sa pagdinig ay ang proseso ng bidding ng mga proyekto sa DPWH. Ayon kay Gatchalian, base sa kanilang pagsusuri, napakababa ng savings na nakukuha ng gobyerno sa mga bidding results, karaniwang 1 hanggang 3 porsyento lamang, samantalang dapat ay nasa 10 hanggang 15 porsyento kung patas at tapat ang bidding. “Ibig sabihin, wala talagang totoong bidding. May mga usapan na bago pa man magsimula ang proseso,” sabi ni Gatchalian.

Sumang-ayon si Dizon sa obserbasyon at iminungkahi ang agarang digitalization ng buong bidding system ng DPWH. “Kailangan na nating mag-shift sa e-bidding, tulad ng ginagawa sa Department of Energy. Dapat online, transparent, at walang human intervention para masiguro ang katapatan,” paliwanag ni Dizon.

Kung maipatutupad umano ito, tinatayang makakatipid ang gobyerno ng hindi bababa sa ₱50 bilyon sa mga proyekto, batay sa 10 porsyentong savings sa kabuuang 500 bilyong pisong proyekto kada taon. “Kung 10% lang ang matitipid natin, malaking tulong na iyon para sa bayan,” dagdag ni Gatchalian.

Sa huli, muling iginiit ng mga senador na dapat managot ang mga sangkot sa maanomalyang flood control projects. “Hindi pwedeng walang managot. Kailangan malaman kung sino ang nasa likod ng mga request na ito at bakit walang malinaw na plano,” pahayag ni Marcoleta.

Samantala, tiniyak naman ni Pangulong Marcos Jr. na walang sisinantuhin sa imbestigasyon. Ayon sa mga nakalap na impormasyon, mariin nitong iniutos na papanagutin ang lahat ng opisyal at empleyado ng gobyerno na mapatutunayang sangkot sa anomalya, anuman ang kanilang posisyon. “Kulong ang hatol sa lahat ng mapatutunayang may sala,” giit ng Pangulo.

Sa ngayon, patuloy pa rin ang imbestigasyon ng Senado upang tukuyin ang mga tiyak na indibidwal na nag-request at nagpautang ng bilyon-bilyong pondo para sa mga proyektong wala namang konkretong layunin o benepisyo sa mga mamamayan. Habang lumalalim ang imbestigasyon, lalong tumitindi ang tanong ng publiko: hanggang kailan mamamayani ang mga “proyekto sa papel” na sinasandalan ng iilang opisyal, habang binabaha pa rin ang mga lansangan sa kabila ng trilyong pisong pondong inilaan para rito?

Ang mga susunod na linggo ay magiging kritikal para sa katotohanan. Habang tumatambad ang mga pangalan at dokumento, nananawagan ang taumbayan ng tunay na hustisya at reporma—isang sistemang tapat, malinaw, at walang bahid ng katiwalian.