Panimula
Hindi ito ordinaryong ulat tungkol sa baha. Sa kasagsagan ng malakas na ulan at pagbagsak ng tubig sa Cebu dahil sa Typhoon Tino, isa na namang kontrobersya ang sumabog — hindi lamang dahil sa pagkasira ng mga tahanan at buhay na nawala, kundi dahil sa direktang pagtutok sa isang high-end real estate project. Tinawag itong senyales ng malalim na problema sa urban development, allotment ng lupa, at proteksyon sa kalikasan. Pangunahing tinutukoy ngayon ang proyekto ni Slater Young, isang kilalang personalidad sa showbiz at real estate scene, na ngayo’y humaharap sa matinding batikos.

I. Ang Bagyong Tino at ang Delubyo sa Cebu
Noong unang araw ng Nobyembre 2025, tumawid ang Typhoon Tino sa Philippine Area of Responsibility at mabilis na lumakas ang ulan sa Visayas region. Sa loob lamang ng ilang oras, unti-unting sumabog ang baha sa Cebu City, lalawigan ng Negros Oriental, at iba pang karatig-lalawigan. Sa Barangay Guadalupe, Cebu City sa itaas ng gulod, ang mga residente ay natabunan ng “kape-kulay” na tubig na may kasamang putik at debris.

Mga bahay na dati’y hindi bumabaha ay ngayong nalulubog hanggang sa bubong. Mga sasakyan ang bahaang lumulutang at inaabot pa sa kalsada ang putik at semento mula sa nasirang mga pader at pundasyon. Marami ang nawalan ng tirahan. Marami ang namatay—at ang tanong ngayon: Bakit nangyari ito?

II. Ang Paboritong Proyekto ni Slater Young: “Rise at Monterrazas”
Si Slater Young, kilala noon bilang aktor at Grand Winner ng isang reality show, ay nagsilbi ring civil engineer at negosyante sa real estate. Noong Agosto 2023 ipinakilala niya ang proyekto niyang “The Rise at Monterrazas” sa Barangay Guadalupe, Cebu City—isang “terras” o hagdang-gusaling condominium na inspirasyon umano ng Banaue Rice Terraces sa Ifugao.

Ayon sa kanya, ang disenyo ay tumatag habang inisip ang sustainability: may rain-water collection, drip irrigation, at detaining ponds para sa tubig-ulan. Ngunit sa kabila ng bintana ng pag-asa, sa gitna ng baha’t trahedya, ang proyekto na dati’y sinasapian bilang “innovative” ay naging simbolo ng galit.

III. Galit ng Publiko: Sisisihin sa Proyekto?
Hindi naglaon, kumalat sa social media ang mga post ng mga residente at netizens na nagsasabing mula nang magsimula ang proyekto sa gilid ng bundok, tila unti-unting dumami ang daloy ng tubig bugso pababa sa mga komunidad sa ilalim nito. Ilang gumagamit ng Reddit ang sumusulat:

“When you cut trees because of real estate dev, one thing for sure some of the rain water from the mountains will flow down to the city…”

“From November 2-6, Tino made multiple landfalls… Barangay Guadalupe flooding reached waist-deep levels… Communities that had never experienced flooding before were suddenly submerged.”

Ang tanong: Posible nga bang sanhi na ng baha ang proyektong ito? O isa lamang ba itong misdirected rage dahil sa matinding trahedya?

IV. Iimbestigahan ng Gobyerno
Noong Nobyembre 7, 2025, inihayag ng Department of Environment and Natural Resources (DENR) ang pagsasagawa ng komprehensibong imbestigasyon sa proyekto ni Slater Young. Sama na rito ang mga technical experts mula sa EMB, MGB, lokal na pamahalaan ng Cebu, at Barangay Guadalupe. Layunin nilang matukoy kung may paglabag sa Environmental Compliance Certificate (ECC), kung maayos ang drainage, slope protection, at runoff management ng proyekto.

Kaakibat nito, ang Department of Public Works and Highways (DPWH) ay nagsabing inaalam nila rin ang buong flood control system sa Cebu noong 2016–2025, at tinutukoy ang mga posibleng ghost projects at substandard na flood control constructions.

V. Anong Sinasabing Slater Young?
Sa isang panayam noong 2023, sinabi ni Slater na hindi niya ipapasok ang pangalan niya sa isang proyekto kung hindi siya naniniwala rito. Ipinunto niya na ang site ay dati nang shrubland at hindi “forest,” at nag-claim na may soil test, geotechnical studies at higit 300 design revisions ang proyekto.

Ngunit sa kasagsagan ng trahedya, nanatili siyang tahimik at hindi pa nagbibigay ng bagong pahayag sa publiko. Ang hindi matanggap ng marami: kung may ganitong malaking proyekto sa bundok, bakit nagpapatuloy?

VI. Aral at Tanong para sa Bayan
Ang insidente sa Cebu ay higit pa sa isang local na trahedya; nagsisilbi itong warning sign para sa urban development sa Pilipinas. Ilan sa mahahalagang tanong na lumutang:

Kailan naging tama ang pagtatayo sa gilid ng bundok na posibleng tambakan ng tubig-ulan?

Saan napunta ang bilyon-bilyong pondo para sa flood control kung patuloy pa rin ang malawakang baha?

Ano ang responsibilidad ng developer, ng pamahalaan, at ng komunidad kapag naganap ang malawakang pinsala?

Marami ang nanawagan na ang imbestigasyon ay hindi lang para maghanap ng sisihan, kundi para magbigay ng hustisya sa mga namatay at nawalan, at upang hindi na maulit ang ganitong klase ng trahedya.

Pangwakas
Sa harap ng hapdi at pagbaha, marami ang naghahangad ng sagot—mga sagot na hindi lang para sa kanilang pagkasira, kundi para sa pagbangon. Habang hinahabol ng DENR ang katotohanan sa likod ng proyekto ni Slater Young, nananatili sa mga puso ng mga taga-Cebu ang isang tanong: Magkakaroon ba ng tapat at maliwanag na pagtalima sa batas, o mananatili na lang ang katahimikan sa gitna ng ilang sabi-sabi at luha ng mga naapektuhan?

Sa huli, ang tunay na hamon ay hindi lamang kung sino ang may kasalanan, kundi kung paano mananatiling ligtas ang ating bayan—lalo na’t ang mundo natin ay patuloy na hinaharap ang mas malalaking pagsubok sa kalikasan at urbanisasyon.