Sa isang talumpating hindi inaasahan ng marami, binulabog ni Bise Presidente Sara Duterte ang buong bansa matapos niyang tawagin si Pangulong Bongbong Marcos (PBBM) na “adik”—isang salitang mabigat sa kultura ng pulitika sa Pilipinas. Agad na umani ito ng samu’t saring reaksyon, hindi lamang sa hanay ng mga pulitiko kundi maging sa internasyonal na komunidad. Ang kontrobersyal na pahayag ay tila naging mitsa sa isa pang sigalot na maaaring humantong sa malalim na pagkakabaha-bahagi sa gobyerno at sa mamamayan.

Ang konteksto ng talumpati ni VP Sara ay isang pampublikong pagtitipon kung saan tinalakay niya ang umano’y kawalang aksyon ng kasalukuyang administrasyon sa ilang mahahalagang isyu tulad ng edukasyon, seguridad, at droga. Sa isang bahagi ng kanyang talumpati, sinabi niya, “Hindi dapat ginagawang laro ang kapangyarihan. Kapag ‘adik’ na ang lider sa kontrol, sa pansariling kapakanan, at sa pagpapalakas ng sariling imahe—hindi na ito serbisyo publiko, kundi pamumuno ng isang nabubulagan sa realidad.”

Bagama’t hindi niya tuwirang binanggit ang pangalan ni Pangulong Marcos sa puntong iyon, malinaw sa daloy ng kanyang pananalita na ito ay patama sa kanya. Ilang oras lang matapos ang talumpati, kumalat agad sa social media ang hashtag na #AdikNaPangulo, at sinundan ito ng iba’t ibang memes, opinyon, at komentaryo mula sa mga netizen at eksperto sa pulitika.

Hindi nagtagal ay naglabas ng pahayag ang kampo ni PBBM. Ayon sa kanilang tagapagsalita, “Ang mga ganitong salita ay walang lugar sa seryosong usapan ng pamamahala. Ito ay malinaw na pagtatangkang sirain ang pagkakaisa ng liderato.” Sa kabila nito, nanatiling tikom ang bibig ni PBBM mismo ukol sa isyu. Hindi siya nagbigay ng personal na pahayag o panig, bagkus ay tumuloy sa kanyang mga opisyal na aktibidad na parang walang nangyari.

Samantala, isang mas malalim at mas nakakabahalang kaganapan ang sabay na sumiklab: isang babala mula sa International Criminal Court (ICC). Ayon sa isang press release mula sa The Hague, muling binubuksan ng ICC ang kanilang interes sa mga alegasyong may kaugnayan sa human rights violations sa ilalim ng kasalukuyang administrasyon. Bagama’t hindi pa detalyado kung ano ang partikular na dahilan, maraming analyst ang nag-uugnay nito sa parehong paratang ni VP Sara.

Ayon sa ilang eksperto, ang paggamit ni VP Sara ng salitang “adik” ay hindi simpleng insulto. Isa itong indikasyon na maaaring mayroon siyang konkretong ebidensya o impormasyon ukol sa diumano’y dependency ng Pangulo—hindi lamang sa pisikal na bagay kundi sa kapangyarihan at kontrol. May ilan ding nagsabing ito ay maaaring may kaugnayan sa mga desisyong tila hindi konsultado o out of touch, bagay na matagal nang isinusumbat ng ilang sektor sa pamahalaan.

Ang ICC, bilang isang independiyenteng katawang pandaigdig, ay may kapangyarihang magsagawa ng imbestigasyon kung may matibay na basehan ukol sa mga krimen laban sa sangkatauhan. Kahit pa hindi na kasapi ang Pilipinas sa Rome Statute, binigyang-linaw ng ICC na maaari pa rin itong magsagawa ng imbestigasyon para sa mga krimeng nangyari noong panahong kasapi pa ang bansa, o kung ang epekto nito ay patuloy pa ring nararamdaman.

Naglabasan na rin ang mga tagasuporta ni VP Sara, at ilan sa kanila ay tahasang nagsabi na matagal na nilang alam ang umano’y mga kahinaan ng pamumuno ni PBBM. Ayon sa isang kilalang political strategist, “Ito ay taktikal na pagbubunyag, hindi aksidenteng pasaring. VP Sara knows what she’s doing.”

Gayundin, may mga nagsasabing ang hakbang na ito ay posibleng bahagi ng mas malawak na plano para sa halalan sa 2028. Sa isang bansa kung saan ang popularidad ay napakahalaga sa pulitika, ang ganitong matitinding pahayag ay maaaring gamitin upang buuin ang imaheng ‘prangka,’ ‘matapang,’ at ‘makabayan.’ Ngunit, ang panganib dito ay ang posibilidad na mas lalo nitong sirain ang tiwala ng taumbayan sa buong sistemang pampulitika.

Habang patuloy na pinaguusapan ang isyu, patuloy ding umuugong ang tanong: Ano nga ba talaga ang pinagmulan ng tensyon sa pagitan nina PBBM at VP Sara? Matatandaan na dati silang kaalyado sa ilalim ng UniTeam noong halalan 2022. Ngunit lumalabas na simula pa noong unang taon ng panunungkulan, nagkaroon na ng hindi pagkakaunawaan lalo na sa mga desisyon hinggil sa DepEd, ang posisyon na hawak ni VP Sara noon.

May ilang ulat na nagsasabi na ilang rekomendasyon mula sa kampo ni Sara ay hindi pinakinggan ni PBBM. Ang mga panukalang reporma sa edukasyon ay hindi naaprubahan o isinantabi. Dagdag pa rito ang mga hindi inaasahang paglipat ng mga budget allocation, bagay na umano’y ikinadismaya ng Bise Presidente.

Sa kasalukuyan, tila lumalalim ang sugat sa pagitan ng dalawa. At kung hindi ito maagapan, malaki ang posibilidad na ito ay mauwi sa isang pampulitikang banggaan sa susunod na eleksyon—isang banggaan na hindi lamang para sa kapangyarihan, kundi para sa direksyon ng buong bansa.

Habang pinakikinggan ng taumbayan ang bawat pahayag, binabantayan din ng buong mundo ang susunod na hakbang ng pamahalaan. Kung magpasya ang ICC na ituloy ang imbestigasyon, tiyak na mas malaki pa ang magiging epekto nito hindi lamang sa administrasyon kundi sa pandaigdigang pananaw sa Pilipinas.

Sa mga mata ng mamamayan, hindi na ito simpleng sigalot ng dalawang lider. Ito ay salamin ng mas malalim na problema sa liderato, transparency, at pananagutan. At sa kabila ng lahat, ang tanong ay nananatili—sino ang talagang nagsasabi ng totoo? At hanggang kailan magtatagal ang katahimikan bago sumabog ang isa pang “matinding pasabog”?