Tahimik ang isang eksklusibong subdivision sa Quezon City nang bumasag ang tensiyon isang umaga. Isang pangkat ng NBI operatives ang pumasok, umakyat sa mataas na gate, at gumamit pa ng battering ram para pasukin ang isang nakakandadong bahay. Sa loob, sa paanan ng hagdan, natagpuan nila si Engineer Dennis Abagon ng DPWH MIMAROPA—isang opisyal na matagal nang may standing warrant of arrest at matagal na ring pinaghahanap dahil sa mga kasong may kaugnayan sa anomalya sa mga proyekto ng kalsada.

Para sa maraming nakasubaybay sa iskandalo ng flood control projects, ang pagkakahuli kay Abagon ay tila climax na ng kontrobersya. Ngunit sa halip na magsara ang isang kabanata, mas lalo nitong binuksan ang isang mas malaking kwento ng korupsyon na tila matagal nang nakatanim sa mismong ugat ng sistema. Habang masusing nag-iimbestiga ang NBI sa mga taong tinuturing na “paa at kamay” ng operasyon, lumabas naman ang mas nakakabahalang larawan mula sa loob mismo ng Kongreso—isang kwento ng multi-bilyong pisong anomalya, pre-ordered projects, shadow contractors, at koneksyong umaabot umano sa pinakamataas na antas.

Magsimula tayo sa mismong pag-aresto. Sa ulat ng mga imbestigador, hindi lamang basta nagtago si Abagon; tila sinadya niyang magkubli. Ang kanyang tinuluyan ay hindi niya tirahan, hindi niya pag-aari, at hindi rin niya kilalang lugar. Ang mansyon sa QC ay pag-aari umano ng isang makapangyarihang pulitiko—isang detalyeng tinataningan niyang pangalanan. Sa loob, napansin ng mga operatiba ang mga bintanang tinakpan ng lumang kalendaryo, mga analog at prepaid phones na karaniwang ginagamit para hindi ma-trace, at backpack na punô ng gamot at damit na para bang handa siyang tumakbo anumang oras.

Kung substandard road project sa Oriental Mindoro ang dahilan ng warrant ni Abagon, bakit tila seguridad ng sindikato ang gaya ng paghahandang nakita sa loob ng bahay? Sino ang tinatakbuhan niya? Sino ang tumutulong sa kanya?

Habang umuusad ang kasong ito, kasabay namang lumipas sa publiko ang mas matinding rebelasyon—ang pagkakaladkad ng pangalan ng ilang mambabatas at dating opisyal ng DPWH sa umano’y malaking sindikato sa likod ng road at flood control projects. Sa isang matapang at detalyadong panayam, diretsahang inilahad ni Batangas 1st District Representative Leandro Leviste ang kanyang natuklasang umiikot na sistemang “budget consolidation” at “pre-ordering” ng mga proyekto bago pa man ang deliberasyon sa Kongreso.

Ayon sa kanya, kung ang flood control projects ay sumasaklaw ng isang bahagi ng budget, mas malaki—doble o triple pa—ang umiikot sa road projects. At sa gitna ng lahat, may isang pangalang paulit-ulit na lumulutang: si CWS Party-list Representative Edwin Guardiola.

Ibinahagi ni Leviste ang sarili niyang karanasan: dalawang beses siyang nilapitan umano ni Guardiola upang ikampanya ang mga proyektong hindi tugma sa pangangailangan ng kanyang distrito—mula sa asphalt overlay na ayaw ng lokal na pamahalaan dahil mabilis masira sa bahain, hanggang sa farm-to-market road projects na dapat ay hawak ng Department of Agriculture. Ang mas ikinagulat ni Leviste, tila mas malakas pa ang impluwensya ni Guardiola kaysa sa mga opisyal na may direktang hurisdiksyon sa mga proyekto.

Dito na niya nadiskubre ang tinatawag na “consolidators”—mga personalidad na kumokontrol umano sa pag-apruba ng dagdag budget para sa mga mambabatas. Isa raw sa kanila si Guardiola mismo, na ayon sa impormasyon mula sa Infrastructure Commission of Inquiry (ICI), ay nasa pangalawang pwesto sa pinakamalalaking contractor na konektado sa DPWH.

At sino ang nasa mismong tuktok? Ayon sa parehong source, si Zaldico—ang taong sangkot sa flood control anomalies at kasalukuyang sinasabing tumakas papuntang Japan.

Pero hindi roon nagtatapos ang kwento. Base sa dokumentong tinawag ni Leviste na “smoking gun,” may listahan umano ng mga proyekto para sa 2025 budget na umiikot na noong Agosto 2024 pa lamang. Hindi pa tapos ang deliberasyon, wala pang approval, pero may nakatalagang mga proyekto—at karamihan ay napunta sa mga kumpanyang direktang konektado kay Guardiola. Para sa kongresista, malinaw na hindi ito simpleng bidding system. Isa itong pre-order scheme: may nakalinya na kahit hindi pa nag-uumpisa ang proseso.

Kasabay nito, umabot sa higit 42 bilyong piso ang kabuuang halaga ng mga kontratang nakapangalan sa mga kumpanyang konektado sa pamilya ni Guardiola—at hindi pa kasama rito ang mga proyektong ginagamit umano ang dummy corporations, front companies, at “borrowed licenses.” Ayon sa ulat, kapag pinagsama-sama ang lahat, posibleng umabot ang lawak ng operasyon sa lampas P100 bilyong halaga ng proyekto mula 2001 hanggang 2025.

Kung tama ang mga numerong ito, malinaw kung bakit lumalabas na ang substandard na mga kalsada, kulang-kulang na flood controls, at madaling masirang imprastraktura ay hindi aksidente kundi direkta o hindi direktang biktima ng sistemang umiikot ang pondo ng bayan bago pa man makarating sa aktwal na proyekto.

Nang ibinahagi ni Leviste ang mga dokumento sa ICI, nagulat pa raw ang mga opisyal dahil ngayon lang daw sila nakakita ng ebidensyang ganito ka-komprehensibo. Ngunit nang sinubukan nilang kunin ang mga file mula sa opisina ng dating undersecretary na pinagmula ng dokumento, tumambad naman ang isang mas nakakagulat na eksena: wala na ang computer, wala na ang hard drives, tila nilinis at inalis ang anumang posibleng ebidensya.

Sabay-sabay itong nangyari: ang pag-aresto kay Abagon, ang pagkawala ni Zaldico, at ang umano’y paglilinis sa opisina. Para sa marami, hindi ito coincidence. Ito ay larawan ng sindikatong nagsisimula nang maramdaman ang pag-init ng imbestigasyon.

Hindi maikakaila—ang pagkakahuli kay Abagon ay isang tagumpay. Pero gaya ng sinabi mismo ng NBI, ito lamang ang simula. Sa mas malaking larawan, isa lang siyang piyesa sa mas malawak na sistema ng katiwalian na ayon kay Leviste, dapat nang tutukan mula sa pinakamataas na operator hanggang sa mga koneksyon nilang nagbibigay ng proteksyon at impluwensya.

Kung totoo ang mga alegasyon, malinaw ang mensahe: hindi sapat na hulihin ang maliliit na opisyal. Kailangang harapin ang ulo ng operasyon. Kailangang bawiin ang pondong ninakaw. At higit sa lahat, kailangan ng isang mas malakas na sistema ng accountability—isang sistemang hindi kayang galawin ng pera, impluwensya, o koneksyon.

Habang lumalalim ang imbestigasyon, nananatiling tanong ng publiko: Sino ang pulitikong nagmamay-ari ng mansion kung saan nagtago si Engineer Abagon? Ano ang papel niya sa mas malaking sindikato? At gaano kalalim ang koneksyong nag-uugnay sa mga pangalan na ngayon ay lumulutang sa gitna ng multi-bilyong pisong anomalya?

Sa ngayon, ang isang bagay lang ang malinaw: nagsisimula nang mabunot ang mga ugat ng katiwalian na matagal nang nagpapahirap sa sambayanang Pilipino. At ang susunod na mga linggo, ayon sa mga tumututok sa kaso, ay maaaring maglabas ng mas mabibigat pang rebelasyon.