Oktubre 28, 2025 — isang petsang tumatak sa kasaysayan ng Rio de Janeiro. Sa mga eskinita ng Peenya, nagising ang lungsod sa tunog ng putok, sigawan, at iyakan. Sa ilalim ng operasyon na tinawag na “Operation Containment,” higit 150 katao ang nasawi — ilan dito mga bata, magulang, at ordinaryong residente na walang kalaban-laban.

Ang dapat sana’y operasyon laban sa sindikato, nauwi sa pinakamadugong engkwentro sa Brazil nitong siglo.

Ang Lungsod sa Ilalim ng Magandang Imahe

Sa labas, kilala ang Rio de Janeiro bilang tahanan ng samba, carnival, at mga magagandang dalampasigan. Pero sa likod ng ningning nito, matagal nang nagdurusa ang mga favela — mga komunidad na naiwan ng sistema. Sa mga lugar na ito, ang batas ng gobyerno ay bihirang maramdaman. Sa halip, mga sindikato at gang ang nagiging “gobyerno” ng mga mahihirap.

Noong huling bahagi ng 1990s, nagsimulang lumakas ang grupong tinatawag na Red Command o Comando Vermelho. Nagsimula silang alyansa ng mga bilanggo, ngunit paglabas nila sa kulungan, naging organisadong pwersa na may sariling armas, pondo, at koneksyon. Sa loob ng dalawang dekada, halos bawat kanto ng favela ay nasa ilalim ng kanilang impluwensya.

Habang lumalakas ang mga sindikato, unti-unting humina ang tiwala ng tao sa pulisya. Sa halip na proteksyon, takot ang dala ng mga uniporme. Maraming ulat ng pang-aabuso, lagayan, at koneksyon ng ilang opisyal sa mga grupong kriminal. Sa mga mata ng karaniwang mamamayan, pareho lang ang dalawang panig — parehong may hawak na baril, parehong nakikinabang sa gulo.

Ang Pangako ng Kapayapaan

Noong 2008, inilunsad ng gobyerno ang programang UPP (Pacifying Police Units). Layunin nitong ibalik ang kapayapaan sa mga favela sa pamamagitan ng presensya ng pulis na dapat magsilbing gabay, hindi takot. Sa simula, umasa ang mga tao. Bumaba ang krimen, bumalik sa lansangan ang mga bata, at sandaling nagkaroon ng paniniwala na posibleng magbago ang Rio.

Ngunit gaya ng maraming magagandang plano, natabunan ito ng katiwalian. Nawala ang pondo, lumaganap muli ang abuso, at ang dating “peacekeeping force” ay naging simbolo ng panggigipit. Ang mga sindikato, nakahanap ng bagong paraan para mabuhay — mas lihim, mas marahas, mas organisado.

Isang Lungsod na Paulit-ulit Pinapangakuan

Pagdating ng 2020s, halos gabi-gabi na ang putukan sa Peenya at Komplekso Do Alimão. Ang mga bata natutong humiga sa sahig kapag may barilan. Ang mga magulang, bihasa na sa pagtakip ng tenga at pagbilang ng bala sa dilim. Sa ganitong realidad, dumating ang desisyon ng gobyerno: isang malakihang operasyon upang “tapusin na ang lahat.”

Tinawag nila itong Operation Containment — isang pagsalakay na may layuning sirain ang kontrol ng Red Command sa mga pangunahing lugar ng bentahan ng epektus. Ayon sa plano, sabay-sabay lulusubin ng higit 2,000 tauhan ng pulisya, militar, at intelligence unit ang mga target area. Armado sila ng drone, armored trucks, at helicopter.

Para sa mga opisyal, ito raw ang “turning point” ng lungsod.
Para sa mga residente, ito ang simula ng bangungot.

Ang Madaling Araw ng Dugo

Alas-tres ng madaling araw, nagising ang Peenya sa putok ng baril. Mabilis at sabay-sabay ang kilos ng mga sundalo. Pero ilang minuto lang, bumaliktad ang sitwasyon. Mula sa mga gusali, bumalik ang putok — mas marami, mas mabilis. Ang mga tropa ng Red Command pala ay matagal nang handa.

Ang planong dapat ay mabilis at kontrolado, naging giyera sa loob ng lungsod. Ang mga bala tumagos sa dingding ng mga bahay, ang mga sigaw ng mga ina umalingawngaw sa makikitid na kalsada. Ang mga bata, umiiyak sa ilalim ng mga mesa. Ang mga pulis, naligaw sa gitna ng putukan.

Nang tumigil ang unang bugso ng putukan bandang alas-sais ng umaga, usok na lang at abo ang natira. Ang mga bangkay nakahandusay sa gitna ng kalye — ilan nakauniporme, ilan nakapambahay lang.

Ang Opisyal na “Tagumpay”

Sa tanghali, naglabas ng pahayag ang pamahalaan:
“Matagumpay ang operasyon. Natigil ang operasyon ng sindikato.”

Ngunit sa social media, ibang kwento ang kumalat. Mga larawan ng mga bangkay, mga inang umiiyak sa tabi ng kanilang anak, at mga pader na punong-puno ng bala. Ang mga netizen nagtanong: Sila ba talaga ang target? O collateral lang?

Habang dumadami ang mga ulat, lumabas ang tunay na bilang. Hindi 64, kundi higit 150 ang patay. Apat dito miyembro ng pulisya, ang karamihan — sibilyan.

Galit, Takot, at Panawagan

Sa mga kalye ng Rio, libo-libong mamamayan ang lumabas para magprotesta. May hawak silang plakard na may nakasulat, “Hindi kriminal ang lahat ng biktima.” Ang iba, tahimik lang — may suot na T-shirt na may larawan ng mga nawalan ng buhay.

Ang simbahan nagdaos ng misa. Ang mga pamilya naglatag ng kandila sa bawat sulok ng Peenya. Sa mga social media post, umikot ang video ng isang babaeng yakap-yakap ang asawa habang sinisigaw, “Sabi nila ligtas ang operasyon!” Umabot ito sa milyon-milyong views sa loob ng isang araw.

Ang Imbestigasyon na Walang Katiyakan

Habang umiinit ang isyu, pumasok sa eksena ang Human Rights Watch at United Nations, nananawagan ng independent investigation. Lumabas sa mga unang ulat na may mga bangkay na may tama ng bala sa ulo — malapitan, at may mga kamay na nakataas.

May mga bodycam footage na “nawala,” may report na binago ang oras ng operasyon, at may mga insider na nagsabing walang malinaw na order kung sino ang dapat hulihin. Ang tanging utos daw: “Linisin ang lugar.”

Ngunit sa halip na kasagutan, puro pagtuturohan ang sumunod.
Ang militar sinisisi ang pulisya.
Ang pulisya sinisisi ang intelligence unit.
Ang gobyerno — nanahimik.

Ang Sugat na Hindi Matatakpan

Sa Peenya, bumalik ang katahimikan. Pero hindi ito katahimikan ng kapayapaan, kundi ng takot. Walang gustong magsalita. Ang mga pader ng mga bahay may bakas pa ng bala. Sa gabi, may ilan pang naririnig na putok — paalala na ang giyera ay hindi pa tapos.

Para sa mga pamilya ng mga biktima, hindi ito simpleng operasyon. Isa itong trahedya na nagbura ng buong komunidad, ng mga pangarap, at ng tiwala sa batas.

At sa gitna ng lahat, nananatili ang tanong na paulit-ulit na inuusal ng mga taga-Rio:

Kung lahat ng ito ay para sa kapayapaan, bakit palaging dugo ang kapalit?

Isang Lungsod na Patuloy na Naghahanap ng Hustisya

Habang patuloy ang imbestigasyon, unti-unting naging simbolo ng pagkakaisa ang Peenya. Libo-libong Brazilians ang nag-post ng larawan ng mga pader na may tama ng bala. Ang caption nila: “Ito ang mukha ng kapayapaan sa Rio.”

Ngayon, ang mga kandila sa bawat bahay ay hindi na lang para sa pagluluksa. Ito ay paalala — na sa bansang paulit-ulit pinapangakuan ng hustisya, may mga ordinaryong tao pa ring hindi sumusuko.

Hindi dahil naniniwala silang madali ang pagbabago.
Kundi dahil alam nilang kung hindi sila magsasalita, tuluyan nang mababaon sa lupa ang katotohanan.