Sa panahong halos kalahati ng sahod ng isang ordinaryong Pilipino ay napupunta lang sa pagbabayad ng kuryente, hindi na nakapagtataka kung bakit mainit ang naging diskusyon sa Kongreso matapos magpahayag si Congressman Rodante Marcoleta ng panukalang maaaring “baluktutin” ang batas para lang mapababa ang presyo ng kuryente sa bansa.
Ang tinutukoy niyang “bending the law” ay isang matapang ngunit kontrobersyal na mungkahi — alisin o bawasan ang mga singil na hindi naman daw nararamdaman ng mamamayan, partikular na ang tinatawag na system loss charge.

Ano ang system loss charge?

Ayon kay Marcoleta, bawat Pilipinong nagbabayad ng kuryente ay sinisingil hindi lang sa kanilang konsumo kundi pati na rin sa enerhiyang nawala bago pa makarating sa kanilang bahay. Ibig sabihin, nagbabayad tayo ng kuryenteng hindi natin nagamit — parang pinagbabayad ka ng tubig na natapon na bago mo pa mainom.
Ang system loss ay natural na bahagi ng proseso ng paghahatid ng kuryente — mula sa planta, sa transmission lines, hanggang sa distribution utilities tulad ng Meralco at mga kooperatiba sa probinsya. Ngunit para kay Marcoleta, hindi dapat ito ipasa sa mga mamimili.

“Sino ba ang pinoprotektahan natin, yung gumagawa ng kuryente o yung gumagamit?” tanong niya sa pagdinig. “Kung gusto talaga nating maramdaman ng taumbayan na may malasakit ang gobyerno, dapat bawasan o tuluyang alisin ang system loss charge.”

Ang ideya ng “bending the law”

Dito pumasok ang kanyang kontrobersyal na pahayag — “bending the law.” Para kay Marcoleta, hindi ito nangangahulugang labagin ang batas, kundi humanap ng paraan upang baguhin o i-adjust ang mga umiiral na patakaran na sa tingin niya ay hindi na makatarungan sa kasalukuyang panahon.
Ngunit para sa marami, delikado ito. Ang “pagbaluktot ng batas” ay maaaring magdulot ng pagdududa at pag-abuso, lalo na kung walang malinaw na gabay kung hanggang saan ito maaaring gawin.

Reaksyon ng mga ahensya at kumpanya ng kuryente

Sa panig ng mga power distributors, tulad ng Meralco at iba pang electric cooperatives, ipinunto nilang ang system loss ay bahagi ng “pass-through charges.”
Ibig sabihin, anumang gastos sa generation o transmission ay ipinapasa lang nila sa mga mamimili. Hindi raw sila kumikita mula rito — sila lang ang dumadaan na daluyan ng bayad.
Ngunit para kay Marcoleta, kung talagang malalaki ang kita ng mga kumpanyang ito kada taon, bakit hindi nila kayang sumalo ng kaunting pagkalugi bilang sakripisyo para sa publiko?

“Kung kumikita sila ng bilyon-bilyon, babagsak ba talaga ang negosyo nila kung bawasan natin ng kaunti ang singil sa system loss?” dagdag niya.

Ang epekto ng mga dagdag singil

Isa pa sa mga binigyang-diin ni Marcoleta ay ang sunod-sunod na dagdag singil na ipinatutupad sa mga konsyumer.
Noong nakaraang buwan, inanunsyo ang pagtaas ng feed-in tariff allowance mula ₱0.18 kada kilowatt-hour tungong ₱1.73 — katumbas ng 74% na pagtaas na muling ipapasa sa mga mamamayan.
Kasabay nito, may paparating pa raw na dagdag singil mula sa green energy auction, na bahagi ng programang isinusulong ng gobyerno para pasiglahin ang paggamit ng renewable energy.

Para kay Marcoleta, magandang layunin man ang paggamit ng malinis na enerhiya, nagiging pabigat ito kung walang malinaw na limitasyon sa ipinapasa sa publiko. “Ang bawat piso ng dagdag singil ay piso rin na ninanakaw sa pagkain ng isang pamilyang Pilipino,” aniya.

Ang usapin ng VAT at buwis

Hindi rin nakaligtas sa kritisismo ni Marcoleta ang Value Added Tax (VAT) sa kuryente.
Araw-araw, aniya, nakakatanggap ang mga mambabatas ng reklamo mula sa mga mamamayan na halos wala nang natitira sa sahod matapos bayaran ang kuryente, buwis, at mga dagdag na singil.
“Bakit kailangang may VAT sa kuryente kung ito ay isang pangunahing pangangailangan?” tanong ng kongresista.
Sa tingin niya, dapat ituring na essential service ang kuryente, tulad ng tubig at edukasyon, at hindi dapat pinapatawan ng karagdagang buwis.

Mga posibleng solusyon

Bukod sa pagbabawas ng system loss at buwis, iminungkahi ni Marcoleta na dapat ding ayusin mismo ng mga distribution utilities ang kanilang mga sistema upang mabawasan ang pagkawala ng kuryente.
Binanggit niya ang halimbawa ng Zamboanga, kung saan gumastos ng milyon-milyon ang lokal na kooperatiba para sa modernisasyon ng metering system — at kapalit nito ay bumaba ang system loss at lumiit ang singil ng kuryente.
Ipinunto rin niya ang pangangailangan ng uniform report requirements (URR) para masubaybayan kung sino sa mga electric cooperatives ang mahusay at sino ang underperforming.

Ang mas malaking larawan

Sa kabila ng mga pangakong pagbabago, nananatiling malaking hamon kung paano mapapababa ang singil sa kuryente nang hindi pinapahina ang mga kumpanyang gumagawa nito.
Kung aalisin ang system loss charge, sino ang sasalo sa gastos? Kung ipapasa sa mga power generators, baka sila naman ang magtaas ng presyo.
Sa dulo, babalik pa rin sa mga mamamayan ang pasanin.

Ngunit para kay Marcoleta, ang punto ay malinaw: panahon nang itama ang hindi patas na sistema. “Kapag may singil na hindi napapakinabangan ng mamamayan, iyon ay hindi makatarungan,” aniya.
Para sa kanya, ang batas ay dapat umayon sa pangangailangan ng tao — hindi ang tao ang magdusa dahil sa tigas ng batas.

Pagsusuri ng publiko

Habang patuloy ang talakayan, hati ang opinyon ng mga Pilipino.
May mga pumupuri kay Marcoleta sa kanyang tapang na harapin ang mga “malalaking kumpanya” at ilaban ang interes ng taumbayan.
Ngunit may ilan ding nagsasabing dapat mag-ingat sa paggamit ng mga salitang “bending the law” dahil maaari itong maging daan sa maling interpretasyon.

Sa ngayon, hinihintay ng lahat kung magiging ganap na panukala ang mga ideya ni Marcoleta — o mananatili lamang itong panawagan.

Pangwakas

Ang laban para sa mas murang kuryente ay hindi lang tungkol sa pera; ito ay laban para sa hustisya at katarungan.
Kung ang bawat singil ay maipapaliwanag at makatarungan, handang magbayad ang mga Pilipino. Pero kung ang binabayaran nila ay mga bagay na hindi nila nagagamit — gaya ng system loss o labis na buwis — may karapatan silang umangal.
At kung minsan, marahil nga, kailangan talagang “baluktutin” ang lumang batas para maituwid ang mas malaking mali.