Isang nakakagulantang na rebelasyon ang bumulaga sa publiko matapos ang pagputok ng mga pahayag ni Senator Rodante Marcoleta kaugnay sa diumano’y sistematikong pandarambong sa pondo ng bayan—at sa gitna ng eskandalong ito, tinuturo mismo ang ilang matataas na opisyal ng gobyerno, kabilang ang mga mambabatas at tauhan ng Department of Budget and Management (DBM).

Sa isang matapang na talumpati, ibinulgar ni Sen. Marcoleta ang umano’y talamak at lantaran nang modus sa loob ng Kamara na nagsisimula pa lang sa mismong proseso ng pagbuo ng pambansang budget. Aniya, hindi ito ordinaryong “insertion” kundi isang masalimuot, planadong operasyon ng “blank documents” na sinasabing pinupunan sa huling sandali ng iilang tao—na nagkakaroon ng kapangyarihang ilaan ang pondo kung saan nila gustuhin.

“Blank Check Budget” — ang Malupit na Katotohanan?

Ayon kay Marcoleta, sa kasaysayan ng paggawa ng pambansang budget, ngayon lamang umano nangyari ang ganitong klase ng garapal na kalokohan: matapos ang bicameral conference ng Senado at Kongreso, ipinasang budget na puno ng mga blangkong bahagi—walang detalye kung saan talaga mapupunta ang pondo. Ngunit kahit blangko, pinirmahan pa rin ng mga mambabatas.

“Isip-isipin mo naman,” ani Marcoleta, “28 na blanko ang nakita ko. Sino ang napakagaling na tao na nagsagot ng lahat ng iyon sa huli?”

Ang mas nakakabahala pa, ayon sa kanya, ay tila walang may gustong umako o umamin kung sino ang pumuno ng mga blankong bahagi. Hanggang ngayon, wala pa ring lumulutang na pangalan.

DPWH at DBM, May Papel din?

Isa pang nakakagulat na rebelasyon ay ang umano’y pag-amin ng Department of Public Works and Highways (DPWH) na mayroon silang tinatawag na “allocable” fund—isang pondo na binubuo at ibinibigay umano ng DBM para sa mga mambabatas.

“Ibig sabihin, may nakalaan na talagang ‘allotment’ para sa ilang kongresista. Reward daw ito para sa mga loyalista ng administrasyon. Sipsip ka, may budget ka,” ayon pa kay Marcoleta.

Sa madaling salita, tinutumbasan daw ng pondo ang katapatan sa Pangulo. Hindi umano ito simpleng lobbying o negotiation. Ito ay parang bonus na hindi na kailangang paghirapan—ibinibigay kapalit ng katahimikan, suporta, at pagsunod.

Institutionalized Corruption

Tinawag ni Marcoleta na “institutionalized” na ang korupsyon. Aniya, “Hindi na kailangan magnakaw nang palihim. Binibigay na lang diretso sa kanila ang pera. Para bang may allowance na ang pagiging tuta sa kapangyarihan.”

Isa pang tanong na binuksan ng senador: Bakit patuloy na ginagastos ng milyon-milyon ng mga politiko ang kanilang kampanya kung hindi naman ganun kalaki ang suweldo sa gobyerno? “Kasi may babawiin sila. Doon pa lang sa allocation, may kita na sila.”

Ano ang Ginagawa ng Supreme Court?

Nabanggit din sa talumpati ni Marcoleta na umabot na raw sa Korte Suprema ang isyu, ngunit tila wala pang malinaw na aksyon mula rito.

“Ngayon lang sa kasaysayan ng bansa natin nangyari na ang budget ay tinadtad ng blangko. At walang gustong sumagot kung sino ang gumawa noon. Ang tanong: nasaan ang Korte Suprema? Bakit hindi kumikilos?”

Nasaan ang Accountability?

Ang tanong ngayon ng taumbayan: Kung totoo ang mga alegasyon, sino ang dapat managot? Sapat ba ang mga pahayag ni Pangulong Marcos Jr. na makikipagtulungan siya sa imbestigasyon? O bahagi rin siya ng sistemang ito?

Dagdag ni Marcoleta, “Hindi pwedeng walang managot. Kung may lumabag, dapat kasuhan. At hindi lang ito dapat sa mababang opisyal. Kung sino man ang utak nito—dapat silang pangalanan at litisin.”

Public Reaction at Hamon sa Taumbayan

Matapos pumutok ang mga pahayag, nag-viral agad ito sa social media. Umani ng galit, pangungutya, at panawagan para sa hustisya ang isyung ito. Maraming netizens ang nagtatanong: Kung may blankong budget na ipinasok, sino ang nakinabang? Nasaan ang transparency na ipinangako ng administrasyon?

Tinawag pa ng ilan ang budget process na “laro ng mga demonyo,” kung saan ang pondo ng bayan ay ginagawang parang candy na pinamumudmod sa mga paboritong bata ng gobyerno.

Ngunit sa kabila ng lahat, nananatiling malabo kung may mangyayaring aksyon. Ang tanong: Makakalampas na naman ba ito sa mata ng batas at ng publiko, tulad ng mga naunang eskandalo?

Panawagan ni Marcoleta

Sa huli, nanawagan si Senador Marcoleta sa kanyang mga kapwa mambabatas at sa mga institusyon ng gobyerno: “Kung talagang tapat kayo sa bayan, buksan natin ang lahat. Ilabas ang totoo. At huwag natin hayaang mabura na lang ito sa kasaysayan.”

Ngunit kung walang mangyayari—kung mananatili lamang itong “isang viral video”—baka naman tayo na rin ang may kasalanan. Dahil sa tahimik nating pagtanggap, sa paulit-ulit na pagpapatawad, at sa mabilis na pagkalimot.

Ang tanong: Hanggang kailan tayo manonood na lang habang hinuhuthot ang kaban ng bayan?