Sa gitna ng malamig na aircon ng Senado, hindi malamig ang naging talakayan. Tumaas ang tensyon, lumalim ang mga tanong, at mas lalong umigting ang usapang matagal nang iniwasan: hanggang saan ba ang kapangyarihan ng Senado bilang impeachment court—at kaya ba nitong higitan ang Korte Suprema?

Sa pag-usad ng budget hearing para sa hudikatura, isang simpleng inquiry ang naging simula ng masalimuot na pagtatalo na umabot sa maseselang isyu, kabilang ang naging desisyon kaugnay ng impeachment complaint laban kay Vice President Sara Duterte. Habang ang iba ay nagtutuon sa budget, ang ilan namang senador ay hindi naiwasang sumilip sa mas malalim na tanong—ang tanong na tila matagal nang nakabinbin: sino ba ang may huling salita sa usaping impeachment?

Nagsimula ang lahat sa serye ng teknikal na tanong tungkol sa backlog ng mga kaso, bakanteng posisyon sa hudikatura, at mga kakulangan sa budget na umaabot sa bilyong piso. Gumugulong pa lamang ang diskusyon nang biglang sumingit ang isang sensitibong isyu: ang desisyon ng Korte Suprema na ideklarang unconstitutional ang impeachment complaint laban kay VP Sara Duterte.

Isang tanong mula kay Senator Jinggoy Estrada ang nagpasiklab ng bagong apoy: sumasang-ayon ba ang sponsor ng budget sa kritisismong nagsasabing sumobra sa kapangyarihan ang Korte Suprema?

Diretsong sagot: oo. May judicial overreach daw.
Pero sa parehong hininga, iginiit na handa silang sumunod kapag pinal na ang desisyon ng Korte Suprema.

Kung naroon ka sa Senado noon, mararamdaman mo ang bigat ng bawat salita—lalo na nang ungkatin muli ni Estrada ang sensitibong usapan tungkol sa kung alin ang mas mataas: ang impeachment court o ang Korte Suprema.

Sa gitna ng pagtatalo, malinaw ang dalawang pananaw.
Para sa ilan, ang impeachment court ay may tanging kapangyarihan at independensya pagdating sa impeachment trials—na kaya nitong patawan ng parusa maging ang mga mahistrado ng Korte Suprema.
Pero para kay Estrada, hindi ito katanggap-tanggap. Aniya, walang mas hihigit sa Korte Suprema—at ang pagtingin sa impeachment court bilang “mas mataas” ay delikadong pananaw.

Lumalim pa ang usapan nang balikan ng dalawang senador ang impeachment trial kay dating Chief Justice Renato Corona. Inalala nila ang botohan noon kung irerespeto ba nila ang temporary restraining order mula sa Korte Suprema tungkol sa bank accounts ng yumaong punong mahistrado.

Ang huling sagot: oo, nirerespeto nila.
Pero hindi dahil obligado sila—kundi dahil pinasya nila.
At dito nabuo ang argumentong nagpainit ng diskusyon:
Kung may kapangyarihan ang Senado na i-overrule ang isang ruling ng Korte Suprema, hindi ba’t lumalabas na mas mataas nga ang impeachment court?

Isang katanungang walang sinuman ang gustong sagutin nang direkta.
Isang paksang tila tinatalikuran ng marami, ngunit hindi na maiwasang pag-usapan ngayon dahil sa naging ruling pabor sa Vice President.

Habang patuloy ang tensyon, pumasok sa eksena si Senator Loren Legarda. Hindi upang makisali sa mainit na debate sa kapangyarihan, kundi upang bigyang-diin ang hiwa-hiwalay na isyung matagal nang dinadala ng hudikatura: ang kakulangan sa budget, ang mabigat na backlog ng kaso, at ang mabagal na digitalization ng justice system.

Sa mahaba at detalyadong talakayan, inilatag ni Legarda kung paanong ang halos 36% na budget cut ay nagiging banta sa kapasidad ng judiciary. Sa gitna ng milyun-milyong pending cases, libo-libong bakanteng posisyon, at kulang-kulang na pondo, paano pa nga ba mabibigyan ng mabilis at makatarungang proseso ang mga Pilipino?

Maging ang kalunos-lunos na kondisyon ng Manila Bay ay napasama rin sa diskusyon. Inungkat ni Legarda ang 17-taong writ of continuing mandamus mula sa Korte Suprema—at tanong niya, bakit hanggang ngayon ay hindi pa rin makitang lubusang tumutupad ang 13 ahensya ng gobyerno na inutusan nitong buhayin ang Manila Bay?

Kung gagalugarin mo ang bawat palitan, mapapansin mong may lumalabas na pattern:
– Ang Senado, may nais patunayan.
– Ang Korte Suprema, may desisyong pinaninindigan.
– Ang hudikatura, may pangangailangang pilit pinagkakasya sa maliit na budget.
– At sa gitna ng lahat, nakabitin ang usapin tungkol sa Vice President—isang usaping nagpasabog ng sari-saring interpretasyon, rekonsiderasyon, at kontrobersiya.

Habang umuusad ang huling bahagi ng hearing, nakaramdam ka ng kakaibang tanong sa hangin. Hindi na lang ito usapan tungkol sa budget. Hindi na lang ito tungkol sa papel ng Korte Suprema. Hindi na lang ito tungkol sa kapangyarihan ng impeachment court.

Ito’y paalala na ang politika, batas, at kapangyarihan ay magkakaugnay—at kapag nagbanggaan, ang taong-bayan ang laging nakakaramdam ng pagyanig.

Sa huli, naisara rin ang budget ng hudikatura para sa susunod na taon. Ngunit ang mas mabigat na tanong, nananatiling nakatunganga sa lahat:

Kung mismong mga institusyong dapat magbigay-linaw ang siyang nag-aaway sa interpretasyon ng batas, paano pa kaya mapapanatili ang tiwala ng taong-bayan?

At sa pag-init ng mga kaganapan, lalo na’t nakasentro ang usapan sa isang mataas na opisyal ng bansa, marami ang nagtatanong: ito na ba ang simula ng mas malalim na banggaan sa pagitan ng Kongreso at Korte Suprema? At kung oo—hanggang saan ito aabot?

Sa pulitika, gaya ng dati, walang kasiguraduhan.
Maliban na lang sa isang bagay:
may kasunod pa ito. At mas malaki.