Sa isang bansa kung saan ang mga pangako ng pagbabago ay kasintayog ng bundok ngunit kasin-ikli ng kandila, muling sinubok ang pasensya ng sambayanang Pilipino. Ang pinakahuling kabanata ng political drama na nagpapainit sa ulo ng marami ay umiikot sa isang kontrobersyal na ahensya—ang Independent Commission for Infrastructure (ICI)—na binuo mismo ng Malacañang. Ang layunin? Imbestigahan ang napakalaking anomalya sa bilyon-bilyong flood control projects sa buong bansa.

Ngunit bago pa man makahakbang ang nasabing komisyon, ito’y sinalubong na ng matinding batikos, hindi lang mula sa mga nagbabantay na netizen kundi pati na rin sa ilang matitinong opisyal ng gobyerno. Bakit? Dahil sa isang desisyon na nagdulot ng malawakang pagdududa: mananatiling ‘close door’ o nakatago sa publiko ang kanilang mga pagdinig. Sa isang iglap, tila nagbalik tayo sa panahon kung saan ang katotohanan ay pilit na ibinabalot sa dilim, habang ang taumbayan, na siyang nagbabayad ng lahat, ay pinagkakaitan ng liwanag.

Ang Kadiliman sa Likod ng ‘Independent’ na Komisyon

Ang usapin ng close-door o palihim na imbestigasyon ang siyang unang nagpatunog ng alarma. Kung tutuusin, ang binuong ICI ni Pangulong Bongbong Marcos Jr. (PBBM) ay dapat sanang magsilbing tulay upang maibalik ang tiwala ng publiko sa pamahalaan. Subalit, ang pagpili sa lihim na proseso ay nagbunga lamang ng matinding hinala—na ang ICI ay isa lamang ‘focus-pocus’ o ‘palabas’ ng Malacañang. Ang layunin? Para lamang maibsan ang nag-aapoy na galit ng mga Pilipino at masabi lang na may ginagawa ang gobyerno laban sa mga sinasabing utak ng kurapsyon sa flood control.

Para sa mga kritiko, lalo na sa mga vlogger na may matalas na paningin sa pulitika, ang buong senaryo ay isang malaking insulto sa katalinuhan ng taumbayan. Si Banat Bay, isang kilalang vlogger, ay nagpahayag ng kanyang matinding pagkadismaya at pag-aalinlangan. Ayon sa kanya, paanong maniniwala ang Pilipino sa isang komisyong binuo ng mismong tao na pumirma at nagbigay-daan sa sinasabi nilang “pinaka-kurap na budget sa kasaysayan ng Pilipinas”?

Ang punto niya ay matalim at direktang tumatama sa ugat ng problema. Mula sa ehekutibo nagmumula ang budget, dadaan sa DBM, at ang panghuling lagda ay kay Pangulo. Siya ang nakakita at nagbasa ng lahat ng proseso. Kung pinirmahan niya ang isang budget na punung-puno ng “insertion” o “amendment” at siya mismo ang nagbuo ng mag-iimbestiga sa kurapsyon, paano pa ito matatawag na independent? Ang turing niya rito ay: “Gago na lang ang maniniwala diyan.” Isang pahayag na nagpapakita ng sukdulan na pagka-dismaya sa lohika ng sitwasyon.

Senator Marcoleta: Ang Sigaw ng Senado Laban sa Pagtatago

Hindi lang ang mga kritiko sa social media ang nagtaas ng boses. Mula sa bulwagan ng Senado, naglabas ng nag-aalab na pahayag si Senador Rodante Marcoleta, na iginiit na hindi dapat tumigil ang Blue Ribbon Committee sa pag-imbestiga. Para sa kanya, ang ICI ay isang ‘creation of the executive department’. Bakit daw hihinto ang legislative department (ang Senado) dahil lamang sa isang ahensya na nilikha ng kabilang sangay ng gobyerno? Ito ay isang pagtatanong sa mismong prinsipyo ng separation of powers na bumubuo sa ating demokrasya.

Hindi nakasalalay ang mandato ng Senado sa kung ano ang gagawin ng ICI. Kaya naman, hinamon ni Marcoleta ang patuloy na pagpapatawag sa mga indibidwal at kumpanyang nasasangkot, lalo na ang mga nabanggit sa mga naunang pagdinig. Ang nagpapatindi sa galit ni Marcoleta ay ang mga numero—ang P13.8 Bilyon na halaga ng insertion na sinasabing nakalatag sa dalawang probinsya pa lamang, at ang kumpanyang Sunwest na konektado kay Saldico, na hindi man lang natawag para tanungin.

Ipinunto niya na ang isang seryosong imbestigasyon ay hindi dapat maging selective. Bakit si Discaya lang ang gustong idiin? Dahil siya ang nagbanggit sa pangalan ni Romualdez? Isang malinaw na hinala ng pulitikal na pagganti at pagtatakip. Ang taumbayan ay naghihintay ng malaking kasagutan, hindi ng maliliit at piniling mga akusado.

Ang ‘Parliamentary Courtesy’ at ang Pagiging ‘Gago’

Ngunit ang pinakamatinding bahagi ng diskurso, at ang nagpataas ng presyon ng dugo ng mambabatas, ay ang paggamit ng tinatawag na ‘parliamentary courtesy’ para maprotektahan ang mga mambabatas na may sariling construction firm at nakikipag-kontrata sa gobyerno—isang gawaing ilegal.

“Ang tindi ng, nakakahiya na tayo sa buong mundo!” ang nag-aalab na pahayag ni Marcoleta. “Ang iisipin niyo pa rin, ‘kailangan kasi meron tayong ano, courtesy, parliamentary courtesy.’ This is an extreme problem already! Kurapsyon sa Pilipinas, sagad sa buto na! Hindi na milyon, trilyon na ang kinukorrupt!”

Ang kurapsyon ay umabot na sa yugto na tila naging normal na ang pagsasawalang-bahala sa batas at moralidad. Ang mga gumagawa ng ilegal ay protektado ng isang tradisyon na tila nakakalimutan na ang tunay na honor at courtesy ay dapat ialay sa taumbayan, hindi sa kapwa pulitiko. Ang pagtatanggol sa mga nagkasala gamit ang salitang “courtesy” ay hindi lamang kalokohan kundi isang malaking kabastusan sa bawat nagbabayad ng buwis.

Ang Dugo at Pawis ng Taumbayan: Ang Emosyonal na Sentro ng Isyu

Sa gitna ng debate sa Senado at Malacañang, ang pinaka-nakakasakit na katotohanan ay ang nararamdaman ng taumbayan. Ibinahagi ni Senador Marcoleta ang matinding damdamin ng mga Pilipinong nag-text sa kanya.

“Senator, ah ‘yan po pala aming buwis na binabayad, ay diyan lang po pala napupunta! Alam po ba ninyo na dugo at pawis, pati sipon po,” ang emosyonal na salaysay na ibinahagi niya.

Ang buwis na kanilang binabayaran—mula sa hirap, tiyaga, at pagtitiis—ay nauwi lamang sa mga proyektong wala, sa mga bulsa ng iilang walanghiyang opisyal. Sa gitna ng kanilang pagkadismaya, may isang tanong na lumabas: “Pwede po bang ilaban niyo kami? Kahit na itong next year, huwag na muna po kaming magbayad? Pwede po ba?”

Ang mungkahi ng isang tax revolt ay isang desperadong hiyaw ng isang taumbayan na tila wala nang nakikitang pag-asa sa sistema. Ito ay nagpapahiwatig ng napakalalim na sugat at pagtataksil na nararamdaman ng mga nagbabayad-buwis. Hindi sila masisisi, ani Marcoleta, ngunit nagpakiusap siya: huwag itong gawin, dahil lalong babagsak ang bansa. Ngunit habang pinipigilan niya ang mga tao na huminto sa pagbabayad, lalong tumitindi ang kanyang pangangailangan na ituloy ang imbestigasyon, upang maibalik ang perang ninakaw at maibalik ang tiwala ng mamamayan.

Ang Huling Harang: Ang Pagtanggal kay Marcoleta

Ang pagpapatuloy ng seryosong imbestigasyon ay nagbunga ng matinding backlash. Sa gitna ng paghahanap ng kasagutan, tila mas pinili ng mga kasamahan ni Marcoleta ang pulitika at pagtatakip. Sa huli, siya ay tinanggal bilang pinuno ng komite.

Ang insidenteng ito ay nagbigay-diin sa huling takot: na ang mga nagsisikap maghukay ng katotohanan ay mapupulitika at aalisin sa puwesto. Kung ang isang komisyon na binuo ng ehekutibo (ICI) ay palihim, at ang pinaka-seryosong imbestigador ng lehislatura ay sinibak, saan pa hahanapin ng mga Pilipino ang katarungan?

Ang pag-alis ni Marcoleta ay isang senyales—isang malungkot na patunay—na may mga puwersang nagnanais na ilibing ang katotohanan sa ilalim ng lupa. Ang tanong ngayon ay hindi na kung may korapsyon ba, kundi kung mayroon pa bang puwersa sa pamahalaan na seryosong handang labanan ito. Kung ang taumbayan ay patuloy na pinaghihinalaan ang mga gumagawa ng batas at imbestigasyon, at kung ang tanging nagpapatuloy ay ang mga lihim na pagdinig, hindi malayong bumalik ang taumbayan sa ideya ng tax revolt—hindi dahil sa gusto nilang maging ilegal, kundi dahil sa pagod na sila sa walang katapusang kurapsyon na tila wala nang katapusan. Ang laban para sa P13.8 bilyon ay hindi lamang laban sa pera; ito ay laban para sa kaluluwa ng ating bansa. Ang katotohanan ay umaapaw na, at hindi ito kayang takpan ng anumang close door na pagdinig.