“Minsan, ang pinagtawanan sa palengke ay siya ring papalakpakan sa dulo ng tagumpay.”

Maaga pa lamang ay buhay na buhay na ang palengke. Ang ingay ng mga nag-aalok ng paninda, ang amoy ng bagong lutong kakanin, at ang sigaw ng mga tinderong nag-uunahan sa mga mamimili ay tila musika na sa pandinig ni Lloyd. Bitbit niya ang mga basket ng kamatis, talong, repolyo, at sitaw na galing pa sa kanilang munting taniman sa baryo. Sanay na sanay na siya sa ganitong buhay—maagang gigising, mag-aayos ng paninda, at maghihintay ng mga suki na matagal nang nagtitiwala sa kanya.

Sa simpleng pwesto niya sa gilid ng palengke, makikita ang kanyang ngiti sa kabila ng pagod. Kilala siya ng lahat bilang masipag, tapat, at mabuting tao. Para kay Lloyd, ang bawat gulay na kanyang naibebenta ay bunga ng pawis, pagod, at pangarap.

Ngunit isang araw, may isang mukha na lalong nagpasigla sa kanyang umaga. Si Cyril, ang magandang guro sa elementarya, palaging dumaraan upang bumili ng mga gulay. Maayos manamit, mabango, at laging may ngiti sa labi. Sa tuwing nakikita ni Lloyd ang babae, tila napapawi ang lahat ng pagod niya.

Lumipas ang mga araw, at unti-unting nahulog ang binata sa kanyang kagandahan. Hanggang sa dumating ang sandaling naglakas-loob siya. Huminga siya nang malalim, at sa harap ng kanyang pwesto, magalang niyang ipinahayag ang kanyang paghanga. “Ma’am Cyril, matagal ko na pong gustong sabihin… humahanga po ako sa inyo,” marahan niyang wika, nanginginig ang boses.

Ngunit imbes na ngiti, tawa ang naging tugon ng guro. “Isang tindero ng gulay lang ang manliligaw ko? Hindi bagay,” malamig niyang sabi, habang naririnig ito ng ilang mamimili. Napatingin ang mga tao, nagsimula ang bulungan, at tila tumigil ang mundo ni Lloyd.

Durog ang puso niya. Hindi niya akalain na ang simpleng katapatan ay mauuwi sa kahihiyan. Tahimik siyang lumayo, dala ang sakit at bigat ng pagkapahiya. Ngunit sa gitna ng pagdurusa, may mumunting binhing tumubo sa kanyang puso — pangako. Pangakong babangon siya. Pangakong ipapakita niyang kahit isang tindero ng gulay ay may kakayahang magtagumpay.

Mabilis kumalat sa buong palengke ang balita. “Si Lloyd, binasted ng guro!” tawa ng ilan. May mga natawa, may nakisimpatya, may nanghinayang. Ngunit pinili ni Lloyd na manahimik. Sa halip na magtanim ng galit, mas pinili niyang magpakatatag.

Pag-uwi niya, napansin ng kanyang ina ang lungkot sa kanyang mukha. “Anak, huwag mong hayaan na ang tingin ng iba ang magdikta sa halaga mo,” mahinahon nitong wika habang hinahaplos ang kanyang balikat. “Mas mahalaga ang sipag, kabutihan, at katapatan kaysa sa ganda ng damit o laki ng sweldo.”

Ang mga salitang iyon ang naging sandigan ni Lloyd. Kinabukasan, muling bumalik siya sa palengke. Ramdam pa rin niya ang mga mapanghusgang tingin, pero pinilit niyang ngumiti. Sa bawat gulay na ibinebenta niya, pinapaalala niya sa sarili na bawat araw ay isang hakbang patungo sa pagbabago.

At doon nagsimula ang kanyang pagbangon.

Habang patuloy siyang nagtatrabaho sa araw, tuwing gabi ay pumapasok siya sa isang maliit na paaralang nag-aalok ng night classes. Doon niya pinag-aralan ang tungkol sa negosyo, pamumuhunan, at paghawak ng pera. Pagod man ang katawan, puno naman ng pag-asa ang kanyang puso. Nakilala niya ang ilang guro at kaklase na nagbigay ng inspirasyon. Isa sa mga ito ay isang dating negosyanteng nagturo sa kanya ng mga praktikal na paraan sa pagnenegosyo.

Unti-unting nagbago ang pananaw ni Lloyd. Ang dating layunin niya na kumita lang para makakain ay napalitan ng pangarap na umasenso at makatulong sa iba. Bawat sobrang kita sa kanyang paninda ay inilalagay niya sa isang maliit na kahon — ang unang hakbang sa kanyang ipon. Hindi siya nag-aksaya ng pera, hindi siya sumuko kahit ilang beses siyang napagod.

Makalipas ang ilang taon, nagsimula siyang pumili ng mas malaking hakbang. Bumibili na siya ng maramihang gulay mula sa mga magsasaka at ipinagbibili ito sa mga tindero sa bayan. Sa una, nahirapan siya — may nalugi, may nanloko — pero sa halip na sumuko, ginawa niyang aral ang bawat pagkakamali.

Lalong tumatag si Lloyd. Natuto siyang makipag-negotiate, magplano, at magtiwala sa sarili. Unti-unti, nakilala siya bilang isa sa mga tapat na negosyante sa pamilihan. Maging ang mga magsasaka ay nagtiwala sa kanya dahil hindi siya maramot sa kita at marunong siyang tumulong sa kapwa.

Hanggang sa dumating ang araw na natupad ang kanyang pangarap — naipatayo niya ang sarili niyang negosyo.

May sarili na siyang pwesto sa malaking pamilihan ng bayan. Hindi na siya basta-bastang tindero. Siya na ang nagdidirekta ng daloy ng kalakal. Maraming suki, restaurant owners, at malalaking supplier ang lumalapit sa kanya. Ang dating binatang tinitingnan nang mababa ay ngayon ay kinikilala at iginagalang.

Ngunit sa kabila ng lahat ng tagumpay, nanatiling mapagkumbaba si Lloyd. Hindi niya nakalimutan kung saan siya nagsimula. Madalas, tinutulungan niya ang mga batang nagtitinda sa palengke, binibigyan ng libreng gulay o kaunting puhunan. Alam niyang minsan, ang isang simpleng tulong ay maaaring maging simula ng malaking pagbabago.

Isang hapon, habang inaayos niya ang kanyang paninda, napansin niya si Cyril. Hindi na ito kasing-yabang ng dati. Lumapit ito, tila may hiya sa mukha. “Lloyd… ikaw na pala ‘yan,” mahinang sabi ng guro. “Ang laki na ng narating mo. Pasensiya na noon.”

Ngumiti lamang si Lloyd. “Wala ‘yon, ma’am. Lahat naman tayo natututo.” May lambing at kapatawaran sa kanyang tinig. Hindi na siya galit — dahil sa totoo lang, kung hindi dahil sa sakit na iyon, marahil ay hindi niya naabot ang tagumpay na meron siya ngayon.

Habang papalayo si Cyril, ngumiti si Lloyd at muling ibinalik ang tingin sa kanyang mga gulay. Ngayon, hindi na lamang niya nakikita ang mga ito bilang paninda — kundi bilang simbolo ng kanyang sipag, sakripisyo, at tagumpay.

At sa tuwing sisikat ang araw sa ibabaw ng palengke, sa bawat pag-ikot ng mundo ng kalakalan, may isang simpleng lalaki na magpapaalala sa lahat:
na hindi mahalaga kung saan ka nagsimula — ang mahalaga ay kung gaano katindi ang iyong determinasyong bumangon.