“Kapag ang kapangyarihan ay sinakmal ng pagnanasa, ang dating bayani ng bayan ay maaaring maging anino na hindi mo na makilala.”

Sa liblib na bayan ng Las Palmas—isang lugar na malayo sa ingay ng siyudad ngunit malapit sa pintig ng pagkakapit-bisig—nakatira ang mga taong sanay sa hirap, ngunit marunong ngumiti sa gitna nito. Ang bawat bahay ay gawa sa kahoy at yero, at ang kalsada ay alikabok sa tag-init at putik sa tag-ulan, ngunit sa lugar na ito, mayaman ang komunidad sa malasakit at pagdamay.

Dito unang sumikat ang pangalan ni Alfredo “Fredo” Quinta.

Hindi pa man siya lumalampas sa kabataan, kilala na siyang mabait, magalang, at handang tumulong sinuman ang nangangailangan. Siya ang batang tumutulong mag-ayos ng sirang bubong, nag-aabot ng bigas sa mga kapitbahay na walang makain, at nagbubuhat ng upuan tuwing may lamay.

“Mabait ’yang bata. Iba ’yan,” madalas sambit ng matatanda habang nakatingin sa malayo, wari’y pinagmamasdan ang hinaharap niya.

At totoo nga—si Fredo ay likas sa kabutihan.

Isa sa pinakamalapit niyang kamag-anak ay si Jojo Cruz, ang kanyang pinsang tricycle driver. Lumaki silang magkasama; magkaagapay sa laro noong sila’y bata, magkaagapay din sa pagtulong sa barangay nang sila’y tumanda. Marami na silang sabay na pinagdaanan, at sa ilalim ng punong mangga, madalas sabihin ni Fredo:

“Jo, kung sakaling mabigyan ako ng pagkakataong mamuno sa bayan natin, gagawin ko ’to nang buong puso. Walang magugutom, walang maiiwan.”

Ngumingiti lang si Jojo noon. “Kaya mo ’yan, Fredo. Kasi totoo ka.”

Lumipas ang panahon, at dumating ang pagkakataong hinihintay ng maraming taga-Las Palmas: tinulak ng buong barangay si Fredo para tumakbo bilang mayor. Nag-atubili siya, subalit nang marinig niya ang panawagan ng kanyang mga kababayan, hindi na siya tumanggi.

Nang dumating ang kampanya, halos wala siyang pahinga. Lumang jeep ang sinasakyan, megaphone lang ang hawak, at isang pangako lang ang lagi niyang inuulit:

“Hindi ako perpekto, pero ibibigay ko ang lahat para sa Las Palmas.”

At sapat na iyon.

Sa araw ng halalan, tila isang piyesta ang buong bayan. Nagsuot ng pulang bandana ang mga tao, may nakasulat pang “Alfredo Quinta para sa Tao.” Pati ang matatandang hirap lumakad, pinilit nilang pumunta upang iboto ang taong pinagkatiwalaan nila.

Pagbilang ng boto, hindi na nakapagtataka—landslide ang panalo ni Fredo.

Niyakap siya ni Jojo sa plaza, napapaligiran ng parol at musika. “Panahon mo na ’to, Fredo. Baguhin mo ang buhay natin.”

Ngumiti si Fredo. “Hindi lang ako, Jo. Tayong lahat.”

At doon, sa ilalim ng liwanag ng gabing puno ng pangarap, nangako si Mayor Alfredo Quinta na hindi siya magbabago.

Ngunit maraming pangakong inuukit sa hangin ang unti-unting nawawala habang tumatagal.

Sa unang taon ng panunungkulan, makulay ang Las Palmas. Tuwing umaga, maririnig ang boses ng mayor sa radyo, puno ng sigla at pag-asa. Nakikita siya sa bawat barangay: kumakamay, kumakain sa karinderya, nakikipagkwentuhan sa mga taga-roon.

Si Jojo ang pinakamasayang tagapagbalita.

“’Yan si mayor! Pinsan ko ’yan. Hindi nabibili ang puso niyan,” wika niya sa bawat pasahero.

Ngunit gaya ng lahat ng kwento, unti-unting nagbabago ang ritmo.

Sa mga sumunod na taon, napansin ng mga tao ang pagbabago ni Mayor Alfredo. Bihira na siyang makita sa mga barangay. May kasamang bodyguard. Laging nagmamadali. Kapag may gustong lumapit, lagi ang sagot: “Bawal po, busy si Mayor.”

Sa una, pinagtanggol pa siya ni Jojo.

“Natural lang ’yan. Mayor na si Fredo.”

Pero tumitindi ang bulungan.

“’Yung proyekto sa kalsada, hindi tinapos.”

“’Yung relief goods, hindi umabot sa ibang sitio.”

“Hindi mo na makausap. Kailangan mo pang magpa-appointment!”

Si Jojo—kahit pilit niyang pinapawi ang pag-aalinlangan—ay nakararamdam ng bahagyang kirot. Higit lalo nang mapansin niyang kinukulang na ang oras ni Fredo para sa kanila.

Isang araw, sinubukan ni Jojo na lapitan ang pinsan sa simbahan. Ngunit bago pa man niya magawa, may dalawang bodyguard na agad humarang.

“Private moment po ni Mayor.”

Nanlumo si Jojo. “Sabihin n’yo kay Mayor… si Jojo ’to. Pinsan niya.”

Ngunit kahit narinig iyon, hindi man lang tumingin si Alfredo.

Pag-uwi ni Jojo, tahimik lang siya. Napansin ito ng asawa niyang si Candida.

“Jo, may problema ba?”

“Wala… baka hindi lang ako nakita,” sagot niya.

Pero alam niyang may mali—ang pinsan niyang minsang pinakikinang ng kabutihan ay tila unti-unting nagiging estranghero.

Isang Sabado, habang nag-aayos si Jojo ng sidecar, narinig niya sa radyo:

“Malugod na inaanyayahan ni Mayor Alfredo ang lahat sa grand birthday celebration niya sa mansyon sa lungsod. Open to the public!”

Napatingin si Jojo sa asawa.

“Candida, para daw sa lahat! Tara tayo.”

“Sigurado ka? Baka hindi tayo kasama diyan…” may pag-aalinlangan ang tinig nito.

Ngunit mas masigla si Jojo. “Pinsan ko si mayor! Siyempre welcome tayo.”

Dumating ang araw ng okasyon. Suot ni Jojo ang pinakamaayos niyang polo, at si Candida naman ay naglagay ng pulbos at simpleng lipstick. Pero pagdating nila sa harap ng mansyon, sinalubong sila ng mahahabang pila ng mamahaling sasakyan at mga taong naka-amerikana.

Nang subukan nilang pumasok, agad silang hinarang ng guard.

“Invitation only. Hindi puwedeng basta pumasok.”

“Pero sabi open to the public! At pinsan ako ni Mayor—”

“Hawak niyo po ba ang invitation card? Wala? Pasensya na.”

Napatungo si Jojo, at bago pa siya makapagsalita, narinig niya ang malakas na tawa ng ilang bisitang dumaan.

“Tingnan mo oh, may mga taga-baryo na nakapila. Hindi yata alam kung anong klaseng party ito.”

Pumintig ang sakit sa dibdib ni Jojo. Hinawakan siya ni Candida.

“Umuwi na tayo. Hindi ito para sa atin.”

Sa paglalakad pauwi, pakiramdam ni Jojo ay mas mabigat pa sa sidecar ang damdaming pasan niya. Ang Freddie na kilala niya ay unti-unti nang naglalaho—napapalitan ng isang taong naiiba, mailap, at hindi na makatao tulad ng dati.

Kinabukasan, habang naka-upo si Jojo sa kanyang tricycle, may dumating na balitang yumanig sa buong Las Palmas: isang malaking anomalya ang natuklasang kinasasangkutan ng ilang proyekto ng munisipyo. May nawawalang pondo. May mga dokumentong hindi tugma.

At ang pangalan sa gitna ng lahat ng ito—si Mayor Alfredo Quinta.

Nabingi ang bayan sa balita. Ang mga taong nagmahal at nagtanggol sa kanya ay biglang napuno ng lungkot, galit, at pagtataka. Pati si Jojo, na unang-unang naniwala sa kanya, ay hindi na alam ang dapat maramdaman.

Ilang araw ang lumipas, at sa unang pagkakataon, tumawag si Fredo sa kanya.

“Jo… puwede ba tayong mag-usap?” mahina ngunit puno ng bigat ang boses nito.

Nagkita sila sa lumang punong mangga—ang lugar ng pangarap noong sila’y bata pa.

Pagdating ni Jojo, nakita niya si Fredo: pagod, maputla, tila sinusundan ng multo ng sariling konsensya.

“Jojo… hindi ko sinasadya. Hindi ko alam kung paano nangyari—”

“Fredo,” putol ni Jojo, “nandito ako hindi para humusga. Pero kailangan mong sabihin ang totoo. Hindi lang para sa akin, kundi para sa buong bayan.”

Natahimik si Alfredo. Umagos ang luha, hindi tulad ng malakas na sigaw sa radyo noon, kundi isang payak na pag-amin ng pagkakamali.

“Umalis ako sa dati kong sarili, Jo. Akala ko kailangan kong sumabay sa laro ng pulitika para mas makatulong. Pero unti-unti akong naging katulad nila. At ngayon… hindi ko na malaman kung paano babawi.”

Lumapit si Jojo. “Marami ka pang puwedeng gawin, Fredo. Pero magsisimula lang ’yan kung aamin ka… at haharapin mo ang ginawa mo. Hindi pa huli.”

Tumango si Fredo, mabigat ngunit may pag-asa.

At sa araw ding iyon, sa unang pagkakataon pagkatapos ng mahabang panahon, humarap si Mayor Alfredo sa mga taga-Las Palmas. Walang bodyguard, walang kamera, walang pulitika—tanging siya lamang.

At doon, inamin niya ang kaniyang pagkukulang, humingi ng tawad, at nangakong ibabalik ang dapat ibalik at itatama ang dapat itama.

Hindi ito madaling proseso. Maraming hindi naniniwala. Maraming galit. Ngunit sa gitna ng lahat, may iisang aral na nagpatibay sa bawat puso ng taga-Las Palmas:

Kapag ang isang lider ay bumagsak, hindi ibig sabihin ay wakas na—kung kaya pa niyang bumangon, tanggapin ang pagkakamali, at baguhin ang sarili, maaari pa rin siyang maging bahagi ng pag-angat ng bayan.

At si Jojo, na minsang nasaktan, ay nanatiling kasama niya—hindi bilang tagapagtanggol, kundi bilang gabay na nagsasabing:

“Fredo… babalik ka sa dati. Hindi dahil mayor ka. Kundi dahil mabuti kang tao.”

At doon muling bumalik ang binhi ng pag-asa sa Las Palmas.