“Ang Litrato sa Itaas ng Burol” – Sa Sagada, Mountain Province
Isang grupo ng hikers ang nakakita ng luma at manipis na camera film sa tabi ng hanging coffins. May kasama itong sulat:
“Pakibalik sa pamilya ko. Nasa pictureng ito ang totoo.”

Paglalakbay Papunta sa Lihim

Ang Sagada, Mountain Province ay kilala sa mga tanawin nitong nakabibighani at sa mga hanging coffins na isa sa mga pinakatanyag na bahagi ng kultura ng mga taga-kordilyera. Dito rin nagsimula ang kakaibang karanasan ng isang grupo ng mga hikers — isang karanasang hindi isinama sa travel vlog, ngunit habambuhay nilang babaunin.

Bandang hapon habang umaakyat sa burol malapit sa mga hanging coffins, napansin ng isa sa kanila — si Marco — ang isang bagay na natatabunan ng mga tuyong dahon. Isa itong luma, manipis, at bahagyang gusot na camera film, tila iniwan o itinago.

Kasama nito ang isang maliit na papel, halos kupas na, ngunit mababasa pa ang sulat-kamay:
“Pakibalik sa pamilya ko. Nasa pictureng ito ang totoo.”

Isang Larawan ng Ngiti at Lihim

Pagbalik nila sa Maynila, agad nilang dinala ang film sa isang specialty shop na tumatanggap pa rin ng ganitong uri ng negatibo. Makalipas ang ilang araw, nakuha na nila ang resulta.

Sa unang tingin, ordinaryo lang — larawan ng isang masayang pamilya, nakangiti sa harap ng isang bahay na yari sa kahoy, may mga halaman sa paligid. Ngunit nang tingnan ng mas malapitan, napansin ng isa sa mga kaibigan ang isang bagay sa background:
isang batang babae… nakabitin, may lubid sa leeg, sa puno sa likod ng bahay.

Walang makatingin sa larawan nang matagal. Ang mga ngiti ng pamilya sa foreground ay tila naging mapait at nakakakilabot sa presensiya ng batang iyon.

Paghahanap sa Bahay

Hindi sila mapalagay. Gamit ang mga visual clue sa background — bundok, hugis ng bintana, at disenyo ng gate — sinubukan nilang hanapin ang bahay sa Sagada.

At natagpuan nila ito.

Nasa dulo ng isang maliit na kalsada, bahagyang natatakpan ng mga damo at puno. Abandonado. Nabubulok na ang mga haligi, sirang-sira ang bubong, at may halimuyak ng lumang kahoy at kawalan.

Ayon sa isang matandang residente sa kalapit na kubo, iyon daw ay dating tahanan ng pamilyang Cruz. Matino at masaya raw ang pamilya… hanggang isang araw, nalaman nilang buong pamilya ay nagtapos ng sabay-sabay sa isang trahedya.

Ang sabi, may iniwang sulat ang mga magulang — humihingi ng tawad sa kanilang desisyon. Pero may isang anak na babae ang hindi kailanman nakita muli. Ang bunso. Hindi tiyak kung buhay pa ba siya o isa sa mga nawawala.

Isang Frame na Wala sa Memorya

Ngunit hindi doon natapos ang misteryo. Sa pinakahuling frame ng film, isang kakaibang larawan ang lumabas:
ang grupo ng hikers mismo.

Nakunan silang lima, nakayuko sa damuhan, habang binubuksan ang lumang camera kung saan nila nakita ang film. Ang posisyon, ang angle, at ang framing — tila kuha mula sa taas, o mula sa likod ng puno.

Ang nakakakilabot?

Wala sa kanila ang nag-picture. Wala rin silang naaalalang may tumayo para kumuha.

At higit sa lahat — hindi nila ginamit ang camera. Dinala lang nila ang film.

Isang Paalala na May Naiiwan

Hindi na sila bumalik sa Sagada. Ngunit ang larawan ay nanatili sa kanila — hindi sa anyo ng retrato kundi sa anyo ng tanong:
Sino ang kumuha ng huling larawan?
At kung “nasa pictureng ito ang totoo,” alin sa lahat ang totoo?

Ang batang babae ba ang siyang naiwan, at ngayo’y lumalapit sa kung sinumang makahanap ng kanyang mensahe?
O ang mismong pelikula ang naging paraan upang maiparating ang huling panawagan ng isang nilalang na hindi nais malimutan?

Bukas pa rin ang Burol

Hanggang ngayon, may mga bagong hikers na nagsasabing nakakakita sila ng lumang camera sa tabi ng hanging coffins — minsan sa damuhan, minsan sa likod ng bato. Ngunit kapag babalikan, wala na ito.

At kung sakaling may makakita ka ng lumang film, tandaan mo:
Baka hindi ikaw ang unang kumuha. At baka hindi rin ikaw ang huling kukunan.