“Huwag mong husgahan ang taong marumi sa paningin, sapagkat baka mas malinis pa ang puso nila kaysa sa iyong tahanang puno ng yaman.”

Sa isang marangyang subdivision sa Maynila, kung saan ang mga pader ay kasingtaas ng takot ng mga mayaman na mawalan ng kayamanan, may isang tanawin na tila lumalaban sa kinang ng karangyaan. Sa gitna ng hanay ng mga mansyon, nakatirik ang isang lumang tent—punit-punit, kupas, at tila naliligaw sa lugar. Dito, sa bakanteng lote sa dulo ng kalsada, naninirahan ang mag-asawang Roel at Alma Castro, edad 78 at 75.

Araw-araw, maagang nagigising si Roel upang magwalis sa paligid ng kanilang maliit na lote, habang si Alma ay nagtitimpla ng kape gamit ang lumang kalan. Ang kanilang mga kilos ay marahan, puno ng dignidad sa kabila ng kawalang-katiyakan. Para sa karamihan, sila ay larawan ng kahirapan—mga pulubing napadpad sa maling lugar. Ngunit para sa iilan, sila ay paalala na hindi lahat ng marumi sa paningin ay dapat kaawaan.

“Siguro inabandona na ng mga anak nila,” sabi ni Aling Nena, isa sa mga may ginintuang puso. Halos araw-araw siyang nagdadala ng mainit na sabaw o tinapay. “Kawawa naman, dalawang matanda na lang sa buhay.”

Ngumiti si Alma, laging may magalang na tugon. “Salamat, Nena. Pero h’wag kang mag-alala. Sapat na ang kabaitan ninyo.”

Ngunit kung may mga kagaya ni Aling Nena na may malasakit, may tatlong pamilya namang kabaligtaran. Ang Garcia, Santos, at Domingo—mga kilalang residente ng subdivision na labis ang pagmamalaki sa kanilang yaman. Para sa kanila, ang presensiya ng mag-asawa ay parang dungis sa perpektong imahe ng kanilang lugar.

“Ang baho ng paligid tuwing nadadaanan ko ‘yang tent!” reklamo ni Mrs. Garcia, habang nakataas ang kilay.
“Hindi na nga dapat pinapayagan ng admin ‘yan. Nakakasira ng subdivision!” dagdag ni Mr. Santos, isang negosyanteng mahilig magyabang sa mga imported na sasakyan.
“Kung gusto nila ng tirahan, umuwi sila sa probinsya!” singit ni Mrs. Domingo, sabay irap habang pinagmamasdan ang mag-asawa.

Nakarating ang mga reklamo sa homeowners’ association. Minsan, may mga security guard na nagtangkang paalisin sina Roel at Alma, ngunit laging mapayapa ang tugon ng matanda. “Sandali lang po. Huwag kayong mag-alala. Umalis din kami, kung panahon na.”

Ngunit dumating ang isang gabi na nagbago ng lahat. Habang mahimbing na natutulog ang mag-asawa, may narinig si Alma na mga yabag sa labas ng tent. Pagbangon niya, naamoy niya ang kakaibang halimuyak—parang kemikal. Dali-dali niyang ginising si Roel, at sabay silang lumabas. Doon nila nakita ang isang lalaking naka-hood, mabilis na tumatakas bitbit ang bote ng lason.

Kinabukasan, natuklasan ng mga kapitbahay na ang kanilang maliit na paso ng mga halaman ay nalanta, at ang mga kalapit na halaman ay tila sinunog ng kemikal. Galit na galit si Aling Nena. “Mga walang puso! Wala na ngang masisilungan, gusto pa nilang patayin!”

Ngunit gaya ng dati, nanatiling tahimik ang mag-asawa. “Hindi kailangang gumanti,” sabi ni Roel. “Ang Diyos na ang bahala.”

Ilang linggo ang lumipas. Isang umaga, isang itim na SUV ang huminto sa tapat ng tent. Mula rito bumaba ang isang lalaking naka-itim na suit. Lumapit ito kina Roel at Alma, yumuko, at magalang na nagsabi, “Sir, Ma’am… handa na po lahat. Pwede na po tayong magsimula.”

Nagulat ang mga kapitbahay. “Sir? Ma’am?” bulong ng isa. Ang iba’y nagsilabas sa kani-kanilang bahay, nagmamasid.

Tahimik na itinupi ni Roel ang kanilang tent, habang si Alma ay ngumingiti sa paligid. “Salamat po sa kabaitan ng ilan sa inyo,” sabi niya, tumingin kay Aling Nena. “Hindi namin kayo makakalimutan.”

Maya-maya, pumasok ang mag-asawa sa SUV at umalis. Pagkalipas ng ilang minuto, dumating ang isa pang grupo—mga taong nakasuot ng uniporme, may dalang mga dokumento at laptop. Isa-isa nilang tinawag ang mga residente ng subdivision.

“Good morning po,” sabi ng isang lalaki. “Nandito po kami bilang mga kinatawan ng Castro Land Holdings Inc. Nais lang naming ipaalam na simula ngayong araw, may ilang pagbabago sa pamunuan ng subdivision. Ang lupaing tinitirhan ninyo ay opisyal nang pagmamay-ari ng mag-asawang Castro.”

Nagkatinginan ang mga tao.
“Ha? Imposible ‘yan!” sigaw ni Mrs. Garcia. “Wala silang pera! Mga pulubi sila!”

Ngunit may inilabas na mga dokumento ang lalaki—mga titulo ng lupa, lahat nakapangalan kay Roel at Alma Castro. Napailing siya. “Hindi po sila pulubi, Ma’am. Sila po ang nagtatag ng lupang ito bago pa man naitayo ang subdivision. Ang lahat ng bahay dito ay nakatayo sa lupa nila.”

Tahimik. Wala ni isa ang makapagsalita.
Si Aling Nena lang ang napaluha. “Kaya pala kahit anong mangyari, hindi sila nagalit. Alam nilang sa kanila pa rin ang lahat.”

Kinahapunan, bumalik ang SUV. Bumaba si Roel at Alma, ngunit ngayon ay nakasuot ng maayos na damit—elegante ngunit payak. Lumapit sila sa mga tao, at sa kabila ng lahat, ngumiti si Alma.
“Hindi namin kayo kailanman hinusgahan,” sabi niya. “Kaya huwag n’yong gawing sandata ang yaman para manlait. Kasi sa dulo, pare-pareho lang tayong mamamatay at iiwan ang lahat.”

Mula noon, nagbago ang subdivision. Wala nang nagyayabang, wala nang nagmamataas. At sa bawat sulok, kapag dumarating si Aling Nena, nakangiti siya sa mga bagong itinayong hardin na inalay ng mag-asawa sa lahat ng residente.

Sa isang pader malapit sa dating kinatatayuan ng kanilang tent, may nakasulat na mga salitang ginintuang letra:

“Ang tunay na kayamanan ay hindi nakikita sa bahay o kotse—kundi sa pusong marunong magpatawad kahit sa mga taong lumason sa kabutihan mo.”