“Isang simpleng delivery ang iniisip niyang sorpresa… ngunit siya mismo ang mahuhulog sa isang lihim na babalot sa kanyang puso.”

Si Ramil ay lumaki sa bukirin, sa payak na pamumuhay na puno ng halakhak at pangarap. Hindi siya lumaki sa marangyang tahanan, ngunit sa puso niya, may matibay na mithiin — para sa sarili, at higit sa lahat, para kay Liza, ang babaeng matagal nang nagpatibok sa kanyang puso. Tuwing tinitingnan niya ang mga mata ni Liza, ramdam niya na kumpleto na ang kanyang mundo. Ngunit sa kabila ng saya, may mabigat na tanong na laging bumabalot sa kanyang isipan: Paano niya mabibigyan ng magandang buhay ang babaeng mahal niya kung ang kita niya sa baryo ay sapat lamang para sa pangaraw-araw na gastusin?

Sa ilalim ng mga bituin, magkasama silang nag-uusap ni Liza. “Alam mo, Ramil,” wika ni Liza habang nakahiga sila sa banig sa bakuran, “balang araw magkakaroon tayo ng sariling bahay. Hindi na tayo titira sa lumang kubo ni Inay. Ikaw, ako, at ang mga anak natin balang araw.”

Ngumiti si Ramil, ngunit sa loob-loob niya, alam niyang hindi sapat ang kanyang kasalukuyang kabuhayan upang maabot ang mga pangarap nila. “Hindi ko kailangan ng malaking bahay, Ramil. Kahit maliit lang, basta’t kasama kita, masaya na ako,” dagdag ni Liza, marahang sumiksik sa kanyang braso.

Napangiti si Ramil, ngunit ramdam niya ang bigat ng responsibilidad. Hindi siya papayag na manatili sa kahirapan ang magiging pamilya nila. Ang pangarap niyang kasal kay Liza ay hindi lamang isang seremonya; ito ay pangako, pangako ng kinabukasang may katiyakan. Ngunit ang maliit niyang kita sa bukid ay hindi sapat upang makaipon para sa kasal, at higit sa lahat, para sa kanilang magiging tahanan.

Matapos ang maraming gabi ng pag-iisip, nagpasya si Ramil. Kailangan niyang lumabas ng bansa bilang isang OFW. Hindi naging madali ang desisyong iyon. Sa unang pagkakataon, nakita ni Liza ang kaba sa mga mata niya nang ipaalam niya ang kanyang plano. “Kailangan kong umalis,” wika ni Ramil habang hawak ang kamay ni Liza. “Kailangan kong mangibang bansa para makapag-ipon. Gusto kong maging handa tayo para sa kasal. Ayokong dumating ang araw na magsisi tayo dahil hindi ko nagawa ang parte ko bilang lalaki.”

Natahimik si Liza. Nangingilid ang luha sa kanyang mga mata. “Ramil… alam mo bang mahirap para sa akin yan? Paano kung magbago ka habang nandiyan ka sa abroad? Paano kung makalimutan mo ako?”

Pinisil ni Ramil ang kamay nito. “Hindi mangyayari yan. Ikaw lang ang mahal ko. Kung sakaling mahirapan ako roon, ikaw ang magiging lakas ko. At sa bawat araw na malayo ako, lagi mong tatandaan — bawat pawis at bawat pagod ko ay para sa atin.”

Napayakap si Liza, at sa balikat niya ibinuhos ang luha ng pangamba at pag-ibig. Sa gabing iyon, tuluyan nang pinanday ang desisyon ni Ramil. Lumipas ang ilang linggo, at dumating ang araw ng kanyang pag-alis. Sa paliparan, ramdam niya ang bigat ng bawat hakbang. Nakasabit sa kanyang balikat ang backpack, puno ng gamit, ngunit mas mabigat pa rin ang pasaning dala ng kanyang puso sa pag-iwan kay Liza.

“Naghihintay ako sa iyo, Ramil. Mag-iingat ka roon ha. Huwag mong pabayaan ang sarili mo,” wika ni Liza, mahigpit ang kapit sa braso niya.

“Oh, pangako. Huwag kang mag-alala. Palagi kitang tatawagan. Palagi kitang ipaparamdam na hindi kita kinalimutan,” sagot niya, habang ang kanilang mahigpit na yakap ay tila nagmarka sa kaluluwa niya, pangakong hindi niya bibiguin. Sa wakas, sumakay siya ng eroplano, dala ang bigat ng pag-asa at pangarap.

Pagdating sa ibang bansa, ibang-iba ang mundo. Mainit ang araw, mabigat ang trabaho, at madalas ay tila walang katapusan ang pagod. Ngunit sa bawat hinga, sa bawat pawis na tumutulo, sa isip lamang niya ay si Liza. Sa unang buwan niya roon, hindi niya pinabayaang lumamig ang kanilang komunikasyon. Araw-araw siyang tumatawag, kahit mahal ang load at bitin ang oras.

Kapag may pagkakataon, nagme-mensahe siya, nagkukwento ng mga karanasan at pangarap na muling inuukit sa kanilang imahinasyon. Isang gabi, matapos ang nakakapagod na trabaho, humawak siya ng cellphone at tinawagan si Liza. “Hello, mahal… ako ito. Halos nanginginig pa ang boses ko sa pagod,” wika niya.

“Ramil! Kamusta ka na? Kumain ka na ba?” tanong ni Liza, puno ng pag-aalala.

“Oo, kumain na. Pero mas gusto kong kumain kung kasama ka,” biro niya. Napatawa si Liza. “Ikaw talaga… alam mo ba, araw-araw kitang hinihintay na tumawag. Minsan naiiyak ako kapag hindi kita agad naririnig. Pasensya ka na ha.”

“Wag kang mag-alala, ikaw ang iniisip ko palagi. Lahat ng ginagawa ko rito para sa kasal natin,” sagot ni Ramil. Napatahimik si Liza. “Talaga? Nai-imagine ko tuloy… nakasuot ako ng puting gown at ikaw suot ang barong. Tapos, sa harap ng Diyos at ng mga tao, ipapangako natin ang pag-ibig.”

Ngumiti si Ramil kahit hindi nito nakikita. “Darating yan. Konting tiis na lang, mahal. Mag-iipon ako para sa gown mo, para sa singsing, para sa bahay na titirhan natin. Lahat ibibigay ko.”

Nag-init ang puso ni Liza sa narinig. Hindi niya alam paano pasalamatan si Ramil. Ngunit sa mga gabing ganoon, puno ng pag-asa ang puso ni Ramil. Hindi niya alintana ang hirap sa trabaho dahil ramdam niyang may saysay ang bawat sakripisyo. Ang bawat araw na lumilipas ay hakbang palapit sa pangarap nilang kasal.

Ngunit sa kabila ng determinasyon, may halong lungkot sa kanyang puso. Minsan, nagigising siya sa kalagitnaan ng gabi, uhaw sa init ng yakap ni Liza. Titingin siya sa malamig na kisame ng kanyang kwarto at nagtatanong sa sarili: “Kailan kaya darating ang araw na magkasama kami?” Subalit sa bawat tanong, babalik ang sagot: “Darating din, basta’t magsumikap ako.”

Ganito ang naging buhay ni Ramil sa unang buwan: punong-puno ng pawis, pangungulila, ngunit higit sa lahat, puno ng pag-asa. Ang kanyang puso ay nakatali kay Liza, at ang isip niya ay abala sa pagbuo ng mga plano para sa kanilang kasal. Bawat araw, bawat pawis, ay hakbang palapit sa pangarap na muling magsama sila.

Isang araw, naisip ni Ramil na sorpresahin si Liza sa Pilipinas. Pinagplanuhan niya ito ng lihim. Nagpanggap siyang delivery boy, nagtungo sa kanilang baryo dala ang isang maliit na pakete at ngiti sa labi. Ngunit nang dumating siya sa harap ng bahay ni Liza at kumatok, ang ngiti niya ay naputol. Hindi siya ang nagulat, kundi siya ang nasurpresa sa nakita niya.

Nakikita niya si Liza, ngunit may kasamang ibang lalaki. Hindi niya alam kung paano tumugon. Ang puso niya ay tila nagdugtong-dugtong na tanong: Ano ang nangyayari? Bakit may ibang kasama si Liza? Ngunit habang pinagmamasdan niya, naramdaman niya ang liwanag sa mata ni Liza — at sa sandaling iyon, unti-unting naiintindihan ni Ramil ang hindi niya inaasahang katotohanan.

Hindi iyon simpleng pagtataksil. Ang natuklasan niya ay lihim na pagsasakripisyo ni Liza para sa kanya. Ang lalaking iyon ay isang pinsan, tumutulong sa kanilang pamilya sa oras ng pangangailangan habang siya ay nasa abroad. Ang sorpresa na inihanda ni Ramil ay nauwi sa mas matinding pag-ibig, respeto, at pagkakaunawaan.

Sa huli, nagyakap silang muli, hindi lamang bilang magkasintahan, kundi bilang mga taong nagtagumpay sa pagsubok ng panahon, distansya, at pang-unawa. Si Ramil ay natutong ang tunay na pag-ibig ay hindi lamang sa pangako, kundi sa pagtitiwala at pag-unawa.

At sa gabing iyon, habang nakaupo sa harap ng kanilang lumang kubo, hawak ni Ramil ang kamay ni Liza, nagbulong: “Kahit anong mangyari, ikaw at ako, palagi nating babalikan ang ating pangarap.” Tahimik ang gabi, puno ng bituin, at sa puso ng dalawa, may liwanag ng pag-asa at pag-ibig na hindi magmamaliw.