“May mga lihim na kahit limang taon ay kayang lamunin ang isang tao.”

Hindi natutulog ang mansyon ni Lorenzo Veles. Kahit gabi na, buhay na buhay ang ilaw sa bawat bintana. Parang ayaw nitong magpasilip ng kahit anong dilim. Sa malayong tingin, mukha itong palasyo na hinugot sa ibang mundo. Pero para kay Lorenzo, isa lang itong malaking bahay na bihira niyang maramdaman na tahanan.

Nasa harap siya ng salamin sa walk-in closet, suot ang itim na toktak na pinili ng personal stylist niya. Maingat niyang inaayos ang nektay, sinusubukang takpan ang bahagyang panginginig ng kanyang mga daliri.

“Sir, okay na po ang mga bisita sa baba,” mahinang sabi ni Ramon Illustre, ang longtime driver at bodyguard, nakatayo sa pinto. Matipuno at tahimik, sanay na siyang obserbahan ang bawat buntong-hininga ng amo.

Dumango lang si Lorenzo. Hindi nag-angat ng tingin. “Kumpleto na ba ang board? Dumating na ba si Victor?”

“Opo, sir. Naroon na po si Mr. Victor Ves pati ang mga partners sa Singapore at Dubai. Nagpapakalunod na sa whiskey.” Sagot ni Ramon, half biro, half totoo.

Umangat ang gilid ng labi ni Lorenzo. Pilit na ngiti. Tuloy ang pag-aayos niya ng cufflinks na may ukit na “LV”. Sumilip sa isip niya ang lumang larawan ng sarili—payat na binatilyong nagbubuhat ng bayong sa palengke ng Malabon, pawis na pawis, nangingitim ang kuko sa kalakal.

Noon, malinaw sa kanya ang pangarap: hindi siya tatanda sa ganitong buhay.

“Sir,” putol ni Ramon sa katahimikan. “Maganda po ang turnout ng gala. Lahat nag-uusap tungkol sa bagong housing project para sa informal settlers.”

“Good press po to,” mahinang sabi ni Lorenzo.

“Good press!” bumigkas si Ramon. Ngunit sapat ba ang good press para mapawi ang konsensya? Mula sa kinatatayuan niya, nakita ni Ramon ang bahagyang pagbigat ng mga mata ni Lorenzo—yung tingin na parang kausap ang isang hindi nakikita.

“Sir, kailangan na po nating bumaba,” mahinang paalala ni Ramon. Huminga ng malalim si Lorenzo at tumalikod sa salamin. Saglit siyang huminto sa pinto, tiningnan ang hallway papunta sa kanyang private office. Nandoon sa sulok ang isang lumang kahon, ilang beses na niyang binalak buksan ngunit lagi niyang tinatalikuran. “Mamaya na,” bulong niya sa sarili.

Pagdating sa grand hall, sinalubong siya ng marangyang chandelier at mahinang tugtog ng live string quartet. Halakhakan ng mga taong sanay sa alak at kasinungalingan, pinapakinis ng PR team. May mga taong naka-gown, barong, at iba pang foreign investors. Lahat nakangiti kapag napapalingon sa kanya.

“Lorenzo, congratulations!” bati ng isang matandang lalaki, Chairman Delgado.

“Salamat, Chairman. We’re just doing our part. Lahat tayo may responsibilidad sa pag-develop ng lungsod,” mahinahon na tugon ni Lorenzo.

Sa isang banda, proud siya sa nagawa niyang programang pangkawanggawa. Sa kabilang banda, may isang pamilya sa labas na hindi kailanman nagkaroon ng pagkakataong tumanggap ng makatarungang paliwanag, higit pa sa pera.

Lumabas siya sa veranda, tinitingnan ang mahabang driveway at ang mga ilaw ng lungsod sa malayo. Tahimik. Dito lang siya nakahinga ng malalim. “11 years,” bulong niya. Labing-isang taon na.

“Sir, naalala niyo pa ba yung unang high rise natin sa C5? Yung may insidente?” maingat na tanong ni Ramon. Tumikhim si Lorenzo, ilang sandali ng katahimikan bago bahagyang tumaas ang boses:

“Pero pinirmahan ko ang papeles. Ako ang pumili na huwag imbestigahan ng mas malalim… upang hindi ma-delay ang turnover.”

Napayuko si Ramon. Ilang beses na niyang narinig sa TV ang balita tungkol sa mga namamatay na workers sa ibang kumpanya. Kada maririnig niya ang salitang nahulog mula sa ikaing palapag o nadagan ng bakal, titigil si Lorenzo at tahimik na hihinga.

“Sir,” mahinang sabi ni Ramon, “nagbago na po ang mga patakaran. Lahat ng site ngayon may safety officer, may drills, may sapat na kagamitan…”

Napangiti si Lorenzo, mapait man. Sapat ba ito para mabura ang nakaraan? Ang pangalan na hindi niya kayang harapin?

Balik sa loob ng mansyon, nagsimula na ang programa. Naglatag ang media crew, handa ang mga benepisyaryo. Ngunit habang naglalakad siya papunta sa stage, ramdam ni Lorenzo ang bigat ng lihim na labing-isang taon niyang pinasan—isang lihim sa loob ng lumang kahon sa opisina, naghihintay lang ng tamang araw na buksan.

Sa kabilang bahagi ng lungsod, sa isang makipot na eskinita sa Tondo, buhay na buhay pa rin sa dilim ang maliit na apartment ni Reyna Almazan. Mahina at paos ang boses ni Marites, ang tesa niya. May dalawang batang nakapatong sa likod, hirap pa rin huminga, habang si Reyna ay nakaupo sa gilid, pinipilit makapangiti sa mga anak.

Ang mundo ni Reyna ay kabaligtaran ng marangyang gabing iyon sa mansyon ni Lorenzo. Walang chandelier, walang PR team, walang media cameras—lamang ang ingay ng bubong, basang semento, at kalawangin na dingding. Ngunit sa puso niya, may pangarap din siyang hindi matitinag. Ang pangarap na, sa kabila ng kahirapan, makakita ng hustisya, kahit papaano.

Balik sa mansyon, habang nagtatapos ang programa, ramdam ni Lorenzo ang panlalabo ng mata sa kislap ng mga camera flashes. Sa kanyang isipan, lumilitaw muli ang lumang kahon—mga police blotter, pahayagan, at internal reports tungkol sa unang aksidente sa kumpanya niya. Ilang beses na niyang tinanong ang sarili: kaya ko na ba?

“Hindi ngayon,” bulong niya sa sarili, habang naglalakad papunta sa limousine. Ngunit alam niya, darating ang araw na kakaharapin niya ang nakaraan, para sa hustisya ng mga naiwang biktima.

Sa parehong gabi, sa malayong kanto, si Rosa ay nakaupo sa maliit na café, pinagmamasdan ang dilim ng Maynila. Iniisip niya si Raymond. Ang bawat lihim, bawat sandaling pagtatago, bawat kirot—lahat ay nagpatibay sa kanilang pag-ibig. Kahit bawal, kahit puno ng panganib, natutunan niyang minsan, kailangan ipaglaban ang puso.

“Rosa, sandali lang,” bulong ni Raymond sa isip niya, parang hangin sa likod. Ramdam ang tibok ng kanyang puso, mabilis, kapareho ng sarili niyang tibok. Sa kabila ng lihim, sa kabila ng takot, may pangako: handa silang harapin ang bawat dilim, bawat lihim, bawat kahirapan, basta’t magkasama.

Sa Maynila, dalawang mundo ang sabay na umiiral: ang marangyang liwanag ng mansyon, at ang payak ngunit puno ng pag-asa na tahanan. Dalawang lihim, dalawang pasanin, ngunit parehong pangarap—ang katapusan ng sakit, at ang simula ng bagong pag-asa.

At sa mga lihim na iyon, natutunan nilang lahat: ang tunay na lakas ay hindi sa yaman o titulong taglay, kundi sa tapang na harapin ang nakaraan, at sa puso na handang magmahal, kahit sa dilim at lihim ng gabi.