“Minsang Naulila, Ngunit Hindi Kailanman Nawalan ng Pag-asa.”
Isang kwento ng batang pinanday ng sakit, ngunit hindi tinalo ng tadhana.

Maaga pa lamang ay gising na si Gabriel, isang batang sampung taong gulang na masinop at masunurin sa kanyang mga magulang. Sa gitna ng malawak na palayan nakatayo ang kanilang maliit na kubo — payak man, ngunit puno ng tawanan, halakhak, at pagmamahalan. Ang kanyang ama ay isang magsasaka na araw-araw ay nagtitiis sa ilalim ng araw upang may maihain sa hapag. Samantalang ang kanyang ina naman ay may maliit na tindahan sa tapat ng bahay. Si Samuel, ang bunsong kapatid ni Gabriel, ay limang taong gulang pa lamang at siyang pinagmumulan ng saya ng kanilang tahanan.

Sa araw na iyon, abala sila sa paghahanda. Babalik sila sa bayan — isang bihirang pagkakataon para sa pamilya. Sabik na sabik si Gabriel habang nakasakay sila sa lumang jeep ng kanilang ama. Mahigpit niyang hinawakan ang kamay ng kapatid, habang pinagmamasdan ang magagandang tanawin sa paligid — ang mga bundok, ang malalawak na palayan, at ang bughaw na langit na tila walang hanggan.

Ngunit sa isang iglap, nagbago ang lahat.
Isang malakas na tunog ng preno, sigaw ng kanyang ina, at yakap ng kanyang ama ang huling kanyang naramdaman bago tuluyang nagdilim ang paligid.

Pagmulat ng kanyang mga mata, nasa ospital na siya. Sugatan, pagod, at nanghihina. Ang una niyang hinanap — ang kanyang ina, ama, at kapatid. Ngunit ang tanging sagot ng doktor ay malamlam na tinig:

“Anak, ikaw lang ang nakaligtas.”

Parang gumuho ang mundo ni Gabriel. Paulit-ulit niyang sinasabi sa sarili,

“Hindi… babalik sila. Gisingin niyo lang sila, please.”

Ngunit ang malamig na katahimikan ng silid at ang tatlong bangkay sa harapan niya ay nagsilbing paalala na hindi na niya muling maririnig ang kanilang halakhak. Ilang araw siyang umiiyak, halos walang ganang kumain. Ang dati niyang masayang tahanan ay napalitan ng mga ala-ala at luha.

Nang matapos ang libing, dinala siya ng mga kamag-anak sa bahay ng kanyang tiyuhin na si Arturo, kapatid ng kanyang ama. Sa una, umasa siya na doon niya muling mararamdaman ang init ng pamilya. Ngunit pagdating nila, sinalubong siya ng malamig na tinig ni Aling Martha, asawa ng kanyang tiyuhin.

“Tito ka muna bata. Pero tandaan mo, wala ka rito para magpakasarap. Marami kang utang na loob sa amin.”

Hindi agad naunawaan ni Gabriel ang ibig sabihin noon. Akala niya’y ito’y pansamantalang pakikitungo lamang. Ngunit habang lumilipas ang mga araw, lumabas ang tunay na ugali ng babae.

Tuwing umaga bago pa sumikat ang araw, gigisingin siya upang mag-igib ng tubig, magwalis ng bakuran, at maghugas ng pinggan. Hindi siya nakakakain ng maayos. Kung may tira mula sa hapag, saka lang siya nakakatikim ng pagkain. Kapag nagkamali, palo at sigaw ang kanyang kapalit.

“Hindi ka anak dito! Huwag mong isipin na pareho ka sa mga anak ko!”
Yan ang madalas marinig ni Gabriel mula kay Aling Martha.

Habang ang mga pinsan niya ay pumapasok sa eskwela, siya nama’y nakatayo lang sa labas ng bahay, pinagmamasdan ang mga batang may dalang bag at aklat. Sa kanyang puso, may tahimik na pangarap — makapag-aral, maging guro, at maiahon ang sarili sa kahirapan. Ngunit ang pangarap na iyon ay unti-unting natatabunan ng gutom, sakit, at pagod.

Tuwing linggo, kapag umuuwi si Arturo mula sa trabaho, biglang nagiging mabait si Aling Martha. Pinapakain at pinapahinga si Gabriel, na para bang walang nangyayari. Kaya’t hindi siya makapagsumbong. Mahal ng kanyang ama ang tiyuhin, at ayaw niyang masira ang tiwala nito.

Ngunit sa mga gabing gutom at pagod, umiiyak siya nang tahimik sa banig, iniisip ang kanyang mga magulang.

“Kung nandito lang sana kayo… hindi ako ganito.”
bulong niya sa dilim.

Sa kabila ng lahat, natutunan niyang magpakatatag. Sa bawat sigaw ni Aling Martha, sa bawat hapdi ng palo, inuusal niya sa sarili:

“Balang araw… lalaya rin ako. Hindi habang buhay ganito.”

At dumating nga ang gabing iyon.
Matapos ang isa na namang araw ng pang-aabuso, humiga si Gabriel sa banig, gutom at pagod. Sa murang isipan niya, bumalik ang alaala ng kanyang pamilya — ang tawa ng kanyang kapatid, ang kwento ng ama, at ang yakap ng ina. At sa sandaling iyon, pumasok sa isip niya ang desisyong magbabago ng lahat.

“Lalayas ako. Hindi ako tatagal dito.”

Kinabukasan, matapos siyang utusang mag-igib, napansin niya ang lumang bag sa gilid ng kusina. Dahan-dahan niya itong kinuha at ipinasok ang natitirang piraso ng tinapay na itinago niya kagabi. Wala siyang dalang damit o pera — tanging ang sarili, ang laruan ng kanyang bunsong kapatid, at pag-asang baka may mas mabuting buhay sa labas.

Pagsapit ng hatinggabi, habang mahimbing ang lahat, tahimik siyang lumabas ng bahay. Nang makalayo, saka siya tumakbo nang buong lakas, hindi na lumingon pa. Hanggang sa makita niya ang isang truck na punô ng mga saging, nakaparada sa gilid ng kalsada. Nakabukas ang likod nito, tila walang bantay.

Walang pag-aatubili, umakyat siya at nagtago sa pagitan ng mga kahon.

“Bahala na… basta makalayo lang ako rito.”

Makalipas ang ilang oras, nagising siya sa ingay ng busina at kaluskos ng mga gulong sa sementadong daan. Nang sumilip siya, nakita niyang pumapasok na sila sa Maynila.

Malaki, maingay, at puno ng ilaw — ganoon niya unang nasilayan ang lungsod. Sa kabila ng takot, may kakaibang sigla sa kanyang dibdib. Sa isip niya, naroon ang bagong simula. Hindi man niya alam kung saan siya tutungo, isang bagay lang ang sigurado ni Gabriel: hindi siya susuko.

Sa ilalim ng mga ilaw ng siyudad, hawak pa rin niya ang laruan ng kanyang kapatid. Napatingala siya sa langit at bumulong,

“Ma, Pa, Samuel… nandito pa rin ako. Pangako, gagawin kong mas maganda ang buhay na iniwan ninyo sa akin.”

At mula sa gabing iyon, nagsimula ang bagong kabanata ng kanyang buhay — ang kwento ng isang batang naulila, ngunit hindi kailanman nawalan ng pag-asa.